Zengin serinliyor fakir ölüyor: Marksist klima yaklaşımı
Daha fazla klima, son yıllardaki sıcaklar ile birlikte yeni slogan. Avrupa’da vefatlar artıyor. Klimanın kıymeti daha da artıyor. Ancak bunu alabilen var, alamayan var. Türkiye’de durum nasıl?
Benzer sıcaklıklara sahip Avrupa ve Amerika kentlerini karşılaştırdığında, sıcağa bağlı vefat oranlarının birincisinde daha yüksek olduğu görüldü. Vardığı sonuç, Avrupa’nın daha fazla klimaya gereksinimi olduğu istikametinde.
El País’te çıkan yazı “İspanya’da sıcaklık öldürüyor” diyor. Carlos III Sıhhat Enstitüsü’ne nazaran, geçen yaz yaklaşık 2.000, ondan evvelki yaz ise 3.000 vefata sıcaklık neden oluyor. Birden fazla yaşlı, lakin ortalarında çocuklar ve her yaştan insan da var. Öbür bir araştırmaya nazaran ise, sıcaklık İspanya’daki ölümlerin %1’inden sorumlu. Grafikte görüldüğü üzere, 13 ülkeden oluşan listede ikinci en berbat durumda.
KLİMA HAYAT KURTARIYOR
ABD ve Avrupa ortasında sıcağa bağlı vefat oranlarındaki farklılıkları ne açıklıyor? Birçok faktör var, fakat bilimsel deliller klimayı işaret ediyor. Bu yalnızca bir konfor sıkıntısı değil: hayat kurtarıyor. Haftalık hakemli tıp dergisi The Lancet’te yayınlanan bir araştırma, klimanın dünya çapında yılda 200.000 mevti önlediğini, yani %30 oranında bir azalma sağladığını iddia ediyor. 300 kenti kapsayan öteki bir tahlilde ise, klimanın 1972 ile 2009 yılları ortasında gözlemlenen ısı kaynaklı mevt oranlarındaki azalmanın %16-20’sini açıkladığı iddia ediliyor. İspanya’da ISGlobal tarafından yapılan bir araştırma bu azalmayı %29’a çıkarırken, öteki araştırmalar daha yüksek olduğunu belirtiyor.
ZENGİNDE DAHA FAZLA
El País’teki yazı klimanın hayat kurtardığını belirtirken bundan yararlananlar ortasındaki sınıf farkını ortaya koyuyor; “Klima, yüksek gelirli haneler ortasında hâlâ daha yaygın. INE’ye (Ulusal İstatistik ve Nüfus Sayımı Enstitüsü) nazaran, Madrid’deki yüksek gelirli hanelerin %81’inde klima var, lakin 1.000 €’nun altında geliri olanların sadece %49’unda klima bulunuyor. Tıpkı durum Barselona’da (%76’ya karşı %41) ve Malaga’da (%86’ya karşı %57) da geçerli.”. Ve şu sonuca varıyor; “Bu bilgiler rahatsız edici bir soruyu gündeme getiriyor: Klima abartılı bir lüks mü yoksa ihmal edilmiş bir muhtaçlık mı? Yüksek gelirli hanelerde klima var; fakat birçok savunmasız yaşlının yaşadığı düşük gelirli hanelerde yok”.
KLİMANIN KİRLİLİĞE TESİRİ YA DA YENİ TEKNOLOJİLER
Yazıda klimanın soğuturken sokakları ısıttığı konusuna da değiniliyor. Tenkidin genelde gerçek olduğu lakin klima aygıtlarını yeni teknolojiler ışığında bu probleme tahlil bulduğu belirtiliyor; “Haklı itirazlar var. Klima iç yerleri soğuturken sokakları ısıtır. Dünya elektriğinin %7’sini tüketir ve sera gazı emisyonlarının %3’ünü oluşturur. Lakin birtakım incelikler var: Aygıtlar giderek daha verimli hale geliyor ve İspanya halihazırda elektriğinin %75’inden fazlasını emisyonsuz üretiyor. Hasar azaltılıyor”.
TÜRKİYE’DE DURUM NEDİR; HER 5 MESKENDEN BİRİNDE VAR
Değişik araştırmalar yapılmış vakit içinde… Marketing Türkiye / Pulside 2021 araştırmasına nazaran, Türkiye genelinde klima kullanım oranı yaklaşık %21,7 yani her 5 konuttan yaklaşık 1’inde klima bulunuyor. Bölgesel olarak bu oran; Akdeniz’de yaklaşık %28,8, Ege’de %27,1, Kuzeydoğu Anadolu’da ise %15,7 olarak ölçülmüş. Ayrıyeten Samsung Türkiye tarafından 2018 yılında yapılan bir araştırmaya nazaran, Türkiye’deki meskenlerin yaklaşık %32’sinde klima bulunuyor; yani her 10 konuttan yaklaşık 3’ünde bir klima var halinde belirtilmiş.
SAYI KÂFİ Mİ
Türkiye, Akdeniz iklim neslinde yer alıyor. Yaz aylarında birçok bölgede sıcaklıklar 35–45°C’yi geçiyor. İklim değişikliği nedeniyle yaz sıcaklıkları artıyor, sıcak hava dalgaları daha uzun sürüyor. Bu durum ısıya bağlı sıhhat sıkıntılarını, bilhassa yaşlılar ve kronik hastalığı olanlarda önemli halde artırıyor. Bu şartlarda, %20–30 klima sahipliği düşük sayıldığı belirtiliyor.
KLİMADA BİZDE SINIF FARKI VAR MI
2021 yılında yapılan bir araştırma “evet var” diyor. 2021’de yapılan Pulside Şirketinin araştırmasına nazaran: A ve B sosyoekonomik kümelerde (yüksek gelir – eğitim düzeyi yüksek) klima sahipliği %40’ın üzerine çıkıyor. D ve E kümelerde (düşük gelir – düşük eğitim seviyesi) klima oranı %10’un altında kalıyor. Klima, artık yalnızca konfor değil, bilhassa sıcak hava dalgaları altında bir halk sıhhati muhtaçlığı. Buna rağmen bizde hâlâ lüks olarak görülüyor. Türkiye genelinde klima sahibi hane oranı yaklaşık %32 olarak bildirilmekte. Kuzeydoğu Anadolu: yaklaşık %16 klima sahibi hane oranı. Akdeniz Bölgesi: yaklaşık %29, Ege: %27.
Çeviri
