Yenişafak’tan ‘kızım sana söylüyorum gelinim sen anla’ haberi: Taliban’dan 5 tavsiye
Yenişafak muharriri Yasin Aktay, Afganistan Dışişleri Bakanı Emirhan Muttaki’ye ve Ticaret Bakanı Nurettin Azizi’yi ziyaret etti. Ekonomiyi nasıl düzelttiklerine dair “Dolarla alışverişin önüne geçtik. Dövizi bir ticaret konusu olmaktan çıkardık. Yolsuzluğu sıfırladık kamu harcamalarını da olabilecek en alt düzeye çektik” biçimindeki yanıtları aktardı. “Afganistan’ın lideri Heybetullah Ahundzade’nin başkent Kabil’e gelip devlet tahtında oturmak yerine Kandahar’da, kendi medresesinde, gözlerden uzak, şatafattan büsbütün uzak ömrü da Taliban’ın hayata bakış stilinin çok uç bir örneği” diyen Yasin Aktay, Yenişafak gazetesindeki “Afganistan’a girmek kolay çıkmak sıkıntı, Taliban Peştu Milliyetçisi mi? Bu kadar sıkıntı sorunu nasıl çözebildi” başlıklı yazısında şunları tabir etti:
“Afganistan’ı bugün yöneten Taliban’ın ardında 48 yıllık bir vatan müdafaası deneyimi var. Büyük fedakarlıklarla, şehitleriyle, gazileriyle, stratejik ve taktik atılımlarıyla ve sabırla, sebatla yoğrulmuş bir deneyim. Ruslardan sonra ABD’yi de Afganistan’a geldiklerine geleceklerine bin pişman ederek odunsuz bağımsızlık şuuruyla hareket eden bu insanları hangi hisler, hangi fikirler yahut İbn Haldun’un tabiriyle nasıl bir asabiye motive ediyordu? Kuşkusuz biraz yakından tanıdıkça bu motivasyonun son derece dindarca, üstelik hiç çağdaş zihnin dolayımından geçmemiş, ideolojik olmayan en otantik haliyle dindarca bir motivasyon olduğu çok net görünüyor.
Tam Libya’nın Aslanı Ömer Muhtar’ın 95 yıl evvel kendisini esir almış olan İtalyan kumandanına söylediklerini bunlar her vesileyle düşmanlarına söylediler: Sizinle savaşımızı bize dinimiz emrediyor. Zira siz işgalcisiniz ve Müslüman bir toprağı işgal edip orada kendi ahlaksızlığınızı hâkim kılmaya çalışıyorsunuz. Üstün güç olduğunuz için bu savaşı kazanamayacağımızı söylüyorsunuz lakin bize nazaran kazanmak yahut kazanmamak bizim vereceğimiz bir karar değil. Sizinle yüzyıl da olsa savaşırız, siz buna dayanabilirseniz buyurun burada kalın fakat ne kadar kalırsanız kalın siz de bizi yenemeyeceksiniz.
Taliban temsilcilerinin bu duruşu kısa müddet içinde ABD ve NATO güçlerini yıldırdı. Kabil’in aşikâr bölgelerinin dışına adımını atamaz duruma geldiler kısa müddet sonra ve daha baştan itibaren çıkış yolları aramaya başladılar. ABD’yi inanılmaz savaş taktikleri ve başarılarıyla yıldıran Taliban’a, üstelik ismi üstünde ilim talebesi olan bir kümeye artık cahillik yakıştırmak olağan bir algı ve tavır üzere görülüyor. O beğenmedikleri Taliban hiçbir gücün çözmeyeceği bir uyuşturucu problemini kısa bir müddet içinde çözdü, kimsenin ulaşamayacağı bir toplumsal barışı tesis etti ve ülkenin her tarafında Afganistan tarihinin hiç yaşamamış olduğu bir güvenlik düzeyini gerçekleştirdi. Tekraren farklı kanallardan soruyoruz teyit ediyoruz bütün bu bilgileri. 50 yıldır hiç görülmemiş bir biçimde ülkenin her tarafına rahatlıkla seyahat yapılabiliyor, hiçbir güvenlik sorunu yaşamadan.
Bütün bunları söylediğimizde Afganistan’ın tarihinden ve kültüründen gelen bütün problemlerinin çözülmüş, kalkınmış, çağdaş bir ülke haline gelmiş olduğunu söylemiyoruz şüphesiz. Dikkat çektiğimiz şey İslam Emirliği’nin kısa bir mühlet içinde çözmüş olduğu ve diğer hiç kimsenin çözemeyeceği devasa problemler ve bu yolda ortaya koyduğu harikulâde performans.
Yoksa Taliban 20 yıldır dağlarda yahut yeraltında işgalcilere karşı bir savaş yürütüyordu ve olabildiğince sıkıntı kaidelerde bir direniş ortaya koyuyordu. Bu müddet içinde devraldığı devlet idaresini son derece profesyonelce görebilecek takımlar yetiştirme imkânı yoktu ve olamazdı. O yüzden artık devlet idaresinde en kolay problemlerde bile birçok acemilikler yaşıyor. İşleri yürütecek Bürokrasiyi tam olarak örgütleyebilmiş değil. Lakin bu eksiklik bile ona çok süratli hareket kabiliyeti veren bir avantaj olarak da yaşanıyor. Zira bu sayede birçok işi kestirmeden, ortaya bürokratik prosedürleri koymadan halledebilecekleri kurucu bir aşamadalar. Ülkenin çözülmeyi bekleyen birçok sorunu var zira.
Kabil kentinin cadde ve sokaklarında öbür doğu ülkelerinde hiç rastlanmayacak bir paklık var. Bu düzgün bir belediyeciliğin çalıştığını gösteriyor. Biraz sorduğumuzda bunun da Taliban’ın damgasını vurmuş olduğu bahislerden biri olduğunu öğreniyoruz. Öncesinde kentte yüksek meblağlı ihalelerle yapılan paklık işleri gerisinde dev çöp yığınları ve kirlilik bırakıyordu. Artık neredeyse eski meblağlara göre ücretsiz sayılabilecek bir maliyetle paklık işleri tertemiz bir Kabil kentini açığa çıkarmış bulunuyor. Yeniden evvelden beri yarıda kalmış yahut hiç başlatılmamış birçok yol ve altyapı projesinin uygulaması süratle devam ediyor.
Daha değerlisi, ülkede 4 yıl içinde tesis edilmiş olan ekonomik istikrar. İslam Buyrukluğu idaresi devraldığında 130 Afgani olan dolar kısa mühlet içinde 65-70 Afganiye indi ve hala o düzeylerde seyrediyor. Bu esnada enflasyon neredeyse sıfırın altında. Dışişleri bakanı Emirhan Muttaki görüşmemizde Afganistan’ın dünyanın en ucuz ülkesi olduğuna dair argümanda bulunuyor.
Ziyaret ettiğimiz Ticaret Bakanı Nurettin Azizi’ye de doları aşağıya çekip o düzeyde tutmayı nasıl başardıkları ve onca yaptırıma ve savaş sonrası dağınıklığa karşın ekonomiyi nasıl düzelttiği soruluyor. Enteresan bir tahlil yapıp değerli bilgiler veriyor: 1. Dolarla alışverişin önüne geçtik diyor. 2. Daha evvel piyasada dönen alışverişin neredeyse yüzde 90’ı dolarla yapılıyordu. Artık yüzde 95 oranında mahallî parayla yapılıyor. 3. Dövizi bir ticaret konusu olmaktan çıkardık. Kimse döviz üzerinden spekülasyonlar yapıp Afgan parasına kastedemiyor artık. 4 ve 5. Ve en kıymetlisi ise yolsuzluğu sıfırladık kamu harcamalarını da olabilecek en alt düzeye çektik. Bu sayede daha evvel çok daha büyük bütçelerle çözülemeyen birçok sorun çözülüyor, birçok projeye de el atılıyor.
Bu son söylediği ile ilgili verdiği örnekler nitekim daha evvel bahsettiğimiz Taliban’ın imkânsız siyasetine öbür bir örnek oluşturuyor. Daha evvel bir ilin valisinin maaşı ve masrafları 40-50 bin dolardan aşağı değildi. Hareket etti mi 20 araçlık konvoylarla hareket edermiş. Artık birebir ilin valisi işine tek başına kendi aracıyla gidip geliyor, hatta bisikletle gidenler var ve maaşı 1000 doların altında. Birçok üst seviye yönetici öğlen yemeklerini konutundan getirdiği sefer tasıyla yiyor.
Aslında bizzat Afganistan’ın lideri Heybetullah Ahundzade’nin başkent Kabil’e gelip devlet tahtında oturmak yerine Kandahar’da, kendi medresesinde, gözlerden uzak, şatafattan büsbütün uzak ömrü da Taliban’ın hayata bakış usulünün çok uç bir örneği. İdaresi başa konmuş bir talih kuşu üzere görmüyorlar, manevi eza veren büyük bir sorumluluk olarak görüyorlar güya. Devlet ve ahlakı bir ortaya getiren bir imkânsızlık da burada mümkün hale gelmiş üzere.
Bu arada Ticaret bakanı Tacik kökenli ve Taliban içinde çok değerli bir pozisyonu var. Taliban’ı Peştu milliyetçisi olmakla suçlayanlara karşı kendini örnek gösteriyor, lakin yanında devletin en üst seviyesinde Peştu olmayan birçok ismi art geriye sıralıyor. Bir tanesi de Özbek Başbakan Yardımcısı Abdüsselam Hanefi. Özbeklerin temsilcisi olduğunu argüman eden ve işlediği savaş hatalarından öbür bir şeyle hatırlanmayan Raşit Dostum’a yahut onun üzerinden hayal kuranlara hiçbir mazeret bırakmıyor bu durum. Esasen Dostum’u hiçbir halde önemsemiyorlar, Taliban’ı Peştu milliyetçisi olmakla suçlamak suretiyle kendine bir alan açmaya çalışsa da beyhude, toplumda hiçbir karşılığı yok ve Taliban onun gibilerinin tez ettiği üzere dışlayıcı bir Peştu milliyetçiliğine dayanmıyor. Sevgilisi, İslam Emirliği’nin bu hususta da büsbütün İslam Şeriatının hassasiyetlerini gözettiğini söylüyor. Buna nazaran bütün müminler kardeştir ve Afganistan’ın bütün halkı bir bütündür, vazifeler de soya nazaran değil ehliye ve liyakate nazaran verilir.
Esasen Afganistan’da Peştular’ın, çoğunluğu oluşturmaları, baskın kültür ve topluluk olmaları münasebetiyle idarede de yüklü olmaları kadar doğal bir şey olamaz. Fakat bunun dışlayıcı bir asabiye olması olayın rengini değiştirirdi. Halbuki Taliban başka mevzularda da olduğu üzere bu işin hiç reklamına gitmeden, hatta kendini savunmaya düşmeden bu bahiste da çok gerçek bir fark ortaya koyuyor.”
