Yatırım teşvik isyanı: Üretim de istihdam da zarar görecek

Yeni yatırım teşvik kararı 30 Mayıs 2025’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yayımlanan kararla 2012 yılından bu yana uygulanmakta olan 2012/3305 sayılı Karar yürürlükten kaldırıldı. 2012/3305 sayılı kararın EK8 listesi ile yeni 9903 sayılı kararın EK4 listesi karşılaştırıldığında, yeni mevzuatta birçok makinenin artık gümrük vergisi muafiyetinden yararlanamayacağı görülüyor.
İş dünyası, eski mevzuata nazaran hazırladıkları projelerin ekonomik zorluklar yüzünden tamamlanamama riskiyle karşı karşıya olduğuna dikkat çekerek, 2020’deki Kovid19 pandemisi ve 2023 Kahramanmaraş sarsıntılarında olduğu üzere resen ek müddet uzatımı yapılmasını talep ediyor.

YATIRIMLAR ATIL HALE GELEBİLİR

DÜNYA gazetesinden Recep Erçin’in haberine nazaran, iş dünyası kaynakları, eski mevzuata nazaran hazırlanmış projeler ve bu projelere dayalı teşvik evraklarının ekonomik zahmetler nedeniyle tamamlanamazsa yatırımcının tıpkı projeyi tamamlamak için gerekli makineleri yeni teşvik evrakıyla artık alamayacağına dikkat çekiyor. Buna nazaran, kelam konusu yatırımlar çoklukla birbirine bağlı sınırlar ve geniş sistemler içerdiğinden, yatırımın bütünlüğü ve ekonomik rantabilitesi bozulacak, başlanmış yatırımlar yarım kalmakla dahi hudutlu kalmayacak, büsbütün atıl hale gelecek.

Türkiye’de binlerce endüstrici yatırım teşvik evraklarını aldı. Projelerini hazırladı, makine siparişlerini verdi. Ama ekonomik kurallar nedeniy­le yatırımların değerli bir kısmı tamamlanamama riski ile karşı karşıya.

“2022 ÖNCESİ İÇİN EK MÜHLET VERİLMİŞTİ”

TOBB Plastik Kauçuk Kompozit Sanayi Meclisi Başkanı Yavuz Eroğlu, Türkiye’de inanılmaz periyotlarda yatırımcıları korumak için daha evvel de emsal adımlar atıldığını hatırlattı. Eroğlu, “Örneğin 2020 pandemisinde 11 Mart 2020 öncesinde düzenlenen evraklar için ek müddet 1 yıldan 2 yıla çıkarıldı. 2023 sarsıntılarında de OHAL kapsamındaki vilayetlerde müddeti biten dokümanlar talep alınmadan tamamlanmış kabul edildi. Projesi hazırlanmış, yeri alınmış, makineleri sipariş edilmiş yatırımlar yarım kalmamalı. Aksi halde yarım kalan yatırımların maliyeti, ülkenin üretim gücüne ve istihdamına büyük darbe vuracak” tabirlerini kullandı.

“KOBİ’LER PROJELERİ TAMAMLAMAKTA ZORLANIYOR”

İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lideri Çetin Tecdelioğlu da yeni yatırım teşvik sisteminin, bölümlerindeki katma kıymetli üretimi, yeşil ve dijital dönüşümü desteklediği­ni kaydetti. Tecdelioğlu şunları söyledi: “Ancak dalımızın sermaye ağır bir kesim olduğunu ve yeni tesis kurulumları, modernizasyon yahut güç verimliliği yatırımlarının yüksek başlangıç maliyetleri gerektirdiğini vurgulamalıyız. Üstelik kesimimiz, AB’nin SKDM düzenlemeleri nedeniyle yeşil dönüşüm yatırımlarına da orta vermeden deva etmek zorunda. Fakat yüksek faiz oranlarının finansman maliyetini artırması sebebiyle bu yatırımların önemli halde tehdit altında olduğunu vurgulayabiliriz. KOBİ’ler; finansman badiresi sebebi ile yüksek tutulan taban yatırım fiyatlarını karşılamakta ve projelerini tamamlamakta zorlanıyorlar.”

Demir ve demir dışı metaller dalında yüksek maliyetli makina ve teçhizat yatırımları için finansman bulma sürecinin vakit alabildiğini ve tekrar yeni kanunda önceliklendirilen yeşil dönü­şüm yatırımları için uzun vadeli finansman gerekebileceğini tabir eden Tecdelioğlu, “Teşvik evraklarının ek müddet tanınmadan iptal edilmesi hem firmalar için kay­nak israfına hem de bölgesel kalkınma maksatlarının aksamasına yol açacak fikrindeyiz. Bölümümüzde yatırımların yarım kaldığını gözlemliyoruz. Proje bazlı yatırım teşviklerinde bu üzere durumların dikkatle kıymetlendirilmesi vakit ve kaynak israfını önleyecektir” diye konuştu.

“KAPSAMLI TEŞVİKE MUHTAÇLIK VAR”

İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İHBİR) Lideri Kazım Taycı ise makine ve teçhizat ithalatında gümrük vergisi muafiyetinin daraltılmasının, yatırımcıların mümkün olduğunca yerli makine kullanmaları için getirildiğini söz etti. Lakin birçok makinenin gümrük vergisi muafiyeti kapsamı dışında kalmasının, bilhassa ihracata yönelik üretim yapan firmalar için yatırım maliyetlerini artırabileceği uyarısı yapan Taycı, “Yerli makine üretiminin güçlendirilmesiyle birlikte, dış pazarlarda rekabet gücümüzü koruyacak istikrarlı bir teşvik düzeneğine muhtaçlık duyuyoruz. Bu noktada, hem sanayicimizi hem de ihracatçımızı destekleyecek ikili bir yaklaşımın, ülke iktisadına daha güçlü katkı sağlayacağına inanıyoruz. Resen ek mühlet uygulamasının devreye alınması, yatırımların yarım kalmasının önüne geçmek için yanlışsız bir atılım olur. Lakin resen ek mühlet uygulaması tek başına kâfi bir tahlil olmaz. Yatırımcıyı ziyana uğratmayacak daha kapsamlı bir teşvike muhtaçlık duymaktayız” açıklaması yaptı.

“FİNANSMAN DAYANAĞI GEREKİYOR”

Madeni Yağ ve Petrol Eserleri Sanayicileri Derneği (MAPESAD) Tayfun Koçak, yeni düzenlemeyi yerli üretimi desteklemesi bakımından yapan bulduklarını, lakin birçok makinenin muafiyet dışında kalmasının, endüstriciler için maliyetleri artıracağını söyledi. Koçak kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bu nedenle öncelikle yerli üretimin güçlendirilmesi ve sonra düzenlemenin tamamlanması gerektiğini düşünüyoruz. Yüksek faizler ve finansman problemi nedeniyle yatırımların yavaşladığını söyleyebiliriz. Endüstriciler projelerini büsbütün bırakmak yerine daha temkinli ilerliyor. Fakat dayanak düzenekleri hakikat işletilmezse yatırımların büsbütün kesilmesi kelam konusu olabilir. Resen ek müddet uygulaması yatırımların yarım kalmasının önüne geçilmesi ismine değerli bir adım olur. Fakat tek başına kâfi olmayacağına inanıyoruz. Bu sebeple müddetin yanı sıra finansmana erişim ve yatırım maliyetlerinin sanayiciye takviye sağlayacak biçimde düzenlenmesi gerektiğine inanıyoruz.”

İSTANBUL’DA SINIR KURMAK ÇİN’DEN YÜZDE 50 PAHALI

Züccaciyeciler Derneği (ZÜCDER) Yönetim Kurulu Lideri Burak Başkan, Türkiye’de yeni teşvik programının çoklukla yüksek teknoloji eserlerinin üretiminin amaçlandığını lisana getirdi. Yüksek teknoloji eserlerinin üretilmesinin çok değerli olduğunu, fakat Türkiye’nin şu anki güçlü kası olmadığını vurgulayan Lider, “Yüksek teknoloji eserleri üretmeyi bırakın, orta düşük ve düşük teknoloji eserlere muhtaçlığımız bulunuyor. Yüksek tekoloiji eserlerine gelmeden uçakları arabaları üretmek için bile plastik enjeksiyon makinesine gereksiniminiz bulunuyor. Natürel artık geldiğimiz kademede ülkemizden de yüksek teknoloji eserler üretenler çıkacak lakin orta düşük ve düşük teknoloji dallarını de unutmamak lazım. O denli bir vakitten geçiyoruz ki yeni yatırımlar azalıyor. Bugün yatırım malı ithalatına baktığınız vakit bunu görüyorsunuz. Bu yalnızca Türkiye’deki ekonomik badirelerden değil, küreselde yaşanan dertlerden ötürü oluyor” biçiminde konuştu. Bir plastik enjeksiyon fabrikasını İstanbul’da kurmakla Çin’in bir bölgesinde kurmanın ortasında yüzde 50 fiyat farkı bulunduğunu kaydeden Lider, “Bir de üstüne bu teşvikler gitmeye başlayınca bu alandaki rekabetçiğinizi de kaybetmeye başlıyorsunuz. Kesimdeki bu yatırım teşviklerinin devam etmesinin Türkiye’nin sanayi kültürünün devam etmesi açısından değerli olduğunu düşünüyoruz. Yani yapılan şeyler yanlış değil, hakikat fakat orta düşük ve düşük teknoloji eserlerin üretimini gözden çıkartmak gerçek bir anlayış olmaz. Mühlet uzatımı ise yararlı olacaktır” diye konuştu.