Yangınlar yüreğimizi yakıyor ancak: Akdeniz ülkelerinde durum nasıl, AKP öncesi ve sonrası veriler ne anlatıyor

Son beş yıllık datalara nazaran, Akdeniz havzasında yer alan ülkeler orman yangınlarıyla gayrette kuvvetli bir devirden geçiyor. Yangın sayısı ve yanan alan ölçüsü açısından İspanya, Portekiz ve İtalya başı çekerken, Türkiye de bu listeye süratli bir biçimde yaklaşıyor.

Avrupa’da en çok yangın çıkan ülke olan Portekiz, yılda ortalama 12 ila 15 bin orman yangınıyla dikkat çekerken, İspanya ise 8 ila 12 bin ortası yangınla ikinci sırada yer alıyor. Bu ülkeleri sırasıyla İtalya (3.000–4.000) ve Fransa (3.000–4.000) takip ediyor. Yunanistan, yılda ortalama 1.500 ila 2.000 yangınla listede daha geride görünse de, bilhassa yaz aylarında büyük çaplı yangınlarla karşı karşıya kalıyor.

Türkiye ise yılda ortalama 2.500 ila 3.500 orman yangını yaşıyor.

YILLIK YANAN ALANDA DURUM NASIL

Akdeniz ülkelerinde her yıl on binlerce hektarlık orman alanı yangınlarla kül olurken, Portekiz ve İspanya, Avrupa’da en fazla orman kaybı yaşayan ülkeler olarak öne çıkıyor. Son beş yılın ortalama datalarına nazaran, Portekiz’de her yıl 80 ila 100 bin hektar, İspanya’da ise 50 ila 100 bin hektar ormanlık alan alevlere teslim oluyor.

Türkiye, bu alanda orta sıralarda yer alıyor. Her yıl ortalama 13 bin ila 20 bin hektar ormanlık alanı kaybeden Türkiye, 2021’de yaşanan büyük felaketle hafızalara kazındı. O yıl çıkan yangınlarda yaklaşık 140 bin hektarlık alan yanarak ülke tarihinin en büyük orman kaybı yaşandı.

Fransa, İtalya ve Yunanistan ise yıllık ortalama 10 bin ila 25 bin hektar ortasında değişen kayıplarla listeye dahil oluyor. Bilhassa Yunanistan, 2023 yazında Avrupa’nın en büyük yangınına sahne oldu ve tek bir yangında 80 bin hektardan fazla alanı kaybetti.

Özetle Türkiye, yıllık yangın sayısı bakımından İtalya ve Fransa ile benzeri seviyede lakin Portekiz ve İspanya’nın hayli gerisinde. Portekiz ise orman alanlarının dağınık ve kırsal yerleşimlere yakın olması nedeniyle çok sayıda küçük çaplı yangınla karşılaşıyor.

UZMANLAR NE DİYOR

Uzmanlara nazaran yangınlardaki artışın esas nedenleri ortasında iklim değişikliği, kuraklık, insan faaliyetleri ve kasıtlı çıkarılan yangınlar yer alıyor. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz jenerasyonunda orman yangınlarının sıklığı ve yıkıcılığı her geçen yıl artarken, ülkeler hava filosu, dijital erken ikaz sistemleri ve yapay zekâ dayanaklı izleme teknolojileri ile uğraş kapasitesini geliştirmek hayati ehemmiyete sahip.

Uzmanlar, Akdeniz’deki yanan alan ölçüsünün giderek arttığına dikkat çekiyor. İklim değişikliği, kuraklık ve insan kaynaklı yanlışlar, bu artışın esas nedenleri olarak öne çıkarken; bölge ülkeleri erken ihtar sistemleri, uçak ve helikopter filoları ile dijital izleme teknolojilerine daha fazla yatırım yapmaya yöneliyor.

AKP ÖNCESİ VE SONRASI DURUM NASIL

Türkiye’de orman yangınları son 30 yılda kıymetli bir değişim gösterdi. AKP’nin iktidara geldiği 2002 öncesiyle, 2002 sonrası periyodun karşılaştırması yangın sayılarında ve yanan alan ölçüsünde dikkat alımlı farklar ortaya koyuyor.

1990–2002 yılları ortasında Türkiye’de yılda ortalama 1.200 ila 1.500 orman yangını meydana gelirken, bu sayı AKP’nin iktidar olduğu 2002 yılından itibaren istikrarlı biçimde artarak 2.000 ila 3.200 bandına yükseldi. Bu artışta, iklim değişikliği, nüfus yoğunluğu, kıyı şeridindeki yapılaşma baskısı ve insan kaynaklı yanlışların tesirli olduğu belirtiliyor.

AKP öncesi devirde yanan alan ölçüsü yıllık ortalama 7 bin ila 12 bin hektar düzeyindeyken, AKP devrinde bu paha ekseriyetle 10 bin ila 20 bin hektar ortasında seyretti. Lakin asıl kırılma 2021 yılında yaşandı. Türkiye tarihinin en büyük orman yangını felaketinde, 140 bin hektardan fazla ormanlık alan küle döndü.

2022 ve 2023’te ise yıllık ortalama yangın sayısı 2.500 ila 3.200 ortasında gerçekleşti. Yıllık ortalama yanan alan hektarı ise 12.000 ila 21.000 ortasında oldu.

YATIRIM YAPILIYOR LAKİN…

Son yıllarda yangınla gayrete yönelik hava filosu, İHA teknolojisi, radar sistemleri ve termal kameralara yatırımlar yapıldı. Lakin birtakım yıllarda, bilhassa 2021’deki büyük yangınlarda geç müdahale, Türk Hava Kurumu uçaklarının devre dışı kalması, turizm ve yapılaşma baskısıyla orman alanlarının hududunda artan insan faaliyeti yani imar tartışmaları, bilinçsiz tarla paklığı ve PKK üzere terör örgütlerinin kasıtlı kundaklamaları kamuoyunda sert tenkitlere yol açtı.

Uzmanlar, artan teknolojiye karşın iklim kriziyle birlikte yangın riskinin büyümeye devam ettiğini belirtiyor. Ayrıyeten orman alanlarının etrafındaki yapılaşma ve tarım faaliyetleri de yangın çıkma mümkünlüğünü artırıyor.