Yaban hayatı tehdit altında: Son örnek goril Zeytin… Uzmandan havalimanına dikkat çeken öneri

YABAN HAYATI TEHDİT ALTINDA

WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Muhafaza Vakfı) Biyoçeşitlilik Kıdemli Uzmanı ve Veteriner Doktor Ahmet Emre Kütükçü, yaban hayatı kaçakçılığının hem cinslerin popülasyonlarına hem de ekosistemlere önemli ziyanlar verdiğini söyledi.

Yaban Hayvanı Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezleri, yasa dışı ticaret ya da esaret altında bakılırken el konulan, insan ve doğal kaynaklı nedenlerle yaralanan, hastalanan yaban hayvanlarının, tekrar doğal hayat ortamlarına bırakılıncaya yahut yabancı cinslerin orijin ülkesine gönderilinceye kadar bakım, tedavi ve rehabilitasyonlarının yapılması hedefiyle faaliyet gösteriyor.

VETERİNER FAKÜLTELERİ İLE İŞBİRLİĞİ

Bu çalışmalar, 2000’li yılların başında üniversiteler, hayvanat bahçeleri, belediye ve sivil toplum kuruluşlarıyla yapılan protokoller ile gerçekleştirilirken, 2010’da Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından kurulan Bursa Celal Acar Yaban Hayatı Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezinin hizmet vermeye başlamasıyla daha kapsamlı hale geldi.

Çalışmalar, üniversitelerin veteriner fakülteleri ile işbirliği protokolü yapılarak daha faal bir halde sürdürülüyor.

18 BİNİN ÜZERİNDE YABAN HAYVANI ZİYAN GÖRDÜ

Tarım ve Orman Bakanlığından edindiği bilgilere nazaran, Tabiat Müdafaa ve Ulusal Parklar Genel Müdürlüğünce 2012-2022 yılları ortasında ziyan gören 90 bin 486 yaban hayvanından 50 bin 8’i tedavi ve rehabilite edilerek doğal hayat ortamına bırakıldı. Tabiata dönemeyecek yaban hayvanları ise hayvanat bahçelerine yerleştirildi. 2023 yılında ziyan gören 17 bin 884 yaban hayvanının 11 bin 284’ü, 2024’te ise ziyan gören 18 bin 763 yaban hayvanından 11 bin 391’i tedavi ve rehabilitasyon süreci tamamlandıktan sonra tekrar tabiata kazandırıldı.

Tarım ve Orman Bakanlığı, her bölge müdürlüğü bünyesinde bir Yaban Hayvanı Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi kurulması maksadı kapsamında şimdiye kadar Afyonkarahisar, Bursa, Diyarbakır, Konya, Şanlıurfa, Mersin, Sinop, Kars, Van, Rize ve Hatay olmak üzere 11 vilayette kurtarma merkezi inşa etti.

KUŞLARDAN SÜRÜNGENLERE… BATIL İNANÇLAR, KOLEKSİYONCULAR…

Kütükçü, yaban hayatı kaçakçılığının yumuşakçalar, sürüngenler, amfibiler, kuşlar ve memelilere kadar birçok hayvan sınıfını ve bitkileri içeren bir kapsamı olduğunu belirtti.

Arzı oluşturan şeyin talep olduğunu ve beşerler talep ettiği sürece yaban hayvanları ve bitkilerinin ticarete mevzu olmaya devam edeceğini lisana getiren Kütükçü, “Yaban hayvanları bilimsel çalışmalar, klâsik tıp, dini inançlar yahut spor faaliyetleri için kaçırılabiliyor. Bunun dışında egzotik hayvan koleksiyonerliği yahut batıl inançlar üzere birçok nedenle yaban hayvanları, canlı ya da farklı organ kesimleri biçiminde kaçakçılığa bahis olabiliyor.” dedi.

Kütükçü, dünyada yaban hayatı kaçakçılığının en fazla görüldüğü bölgelerin, cins çeşitliliği açısından varlıklı coğrafyalar Doğu Afrika, Orta Afrika, Uzak Doğu, Yeni Gine, Güney Amerika ve Orta Amerika olduğu bilgisini paylaştı.

GRİ PAPAĞANLAR ZİYAN GÖRDÜ: YASAKLANDI

Silah ve uyuşturucudan sonra en büyük kaçakçılık tipi olan yaban hayatı kaçakçılığının mali boyutunun 25-30 milyar doları bulduğunu aktaran Kütükçü, kaçakçılığın, tiplerin popülasyonlarına ve ekosistemlere önemli ziyan verdiğini vurguladı.

Kütükçü “Gri papağan en çok talep edilen cinslerden biri. Demokratik Kongo Cumhuriyeti üzere bunun yırtıcı popülasyonlarının olduğu ülkelerde bu talep sonrasında tabiattaki popülasyonunun önemli ölçüde azaldığı tespit edildi ve bu cins ticaret büsbütün yasaklandı. Bu örnek üzere yalnızca ticaret nedeniyle bu hayvanların tabiattaki popülasyonları önemli tehdit altına girebiliyor. Tabiattan yakalanıp kaçırılan yaban hayvanları, nakilleri esnasında çok berbat kurallarda paketleniyor ve 100 hayvan kaçırılıyorsa bunun neredeyse yalnızca 10’u canlı kalabiliyor.” diye konuştu.

“SU KAPLUMBAĞALARINI DEREYE BIRAKIYORLAR”

Hava ya da kara yoluyla kaçırılan hayvanların gerilime maruz kalarak çok makûs koşullarda nakledildiklerini anlatan Kütükçü, bu nedenle insanlarda hastalığa neden olabilecek patojenlerin etkin hale gelebildiği ikazında bulundu. Kaçırılan bitki yahut hayvan cinslerinin, götürüldükleri farklı coğrafyalarda istilacı cins olma riski taşıdıklarına dikkati çeken Kütükçü, şu örneği paylaştı:

“Kırmızı kulaklı su kaplumbağaları ülkemiz için istilacı bir cins. Beşerler bunları küçükken alıyor, konutta uygun olmayan kaidelerde bakmaya çalışıyorlar. Koşullar berbat olsa bile kimileri büyüyüp dev boyutlara ulaşabiliyor. Sonra konutlarına sığdırıp bakamadıkları için gidip göllere, derelere bırakıyorlar ve bunlar da şu an ülkemizde istilacı tıp pozisyonuna gelmiş durumda. Yerli kaplumbağa tiplerini baskılayıp onların o hayat ortamından yok olmalarına neden oluyorlar.”

GORİL ZEYTİN’İN DURUMU: “BELKİ BİRİNCİ KEZ…”

Türkiye’den daha çok tıbbi bitkiler, latife üzere ötücü kuşlar ile böcek çeşitlerinin ya da bilimsel araştırmalar için endemik cinslerin yurt dışına kaçırıldığını anlatan Kütükçü, geçen günlerde İstanbul Havalimanı’nda Nijerya’dan Tayland’a gönderilen bir kargoda yavru goril bulunduğunu hatırlattı. Kütükçü, Zeytin ismi verilen yavru goril hakkında şunları söyledi:

“Yavru goril yakalandığında çeşidine ya da yaşına uygun koşullarda değildi. Hayvan dehidreydi, ağır gerilim altında, çok makus kurallarda kaçırılmak istenirken el konuldu. Olağan Bakanlığın ilgili üniteleri süratlice bu hayvana müdahale ettiler. Uygun bir alan belirlediler ve bu hayvanın bakımıyla ilgili yurt dışındaki memleketler arası tertiplerin uzmanlarıyla temasa geçtiler zira goril ülkemizde çok sık rastlanılan bir tıp değil. Tahminen çok az, tahminen birinci kere. Yani tahminen yalnızca veteriner doktorun müdahale edeceği durum da değil. Yani şu anki durumuna bakılırsa bu uzman takviyesini ve ilgili kurumlardan bu hayvanın bakımı ile ilgili protokol takviyesini aldıkları görülüyor.”

HAVALİMANINA BİRİNCİ MÜDAHALE VE KARANTİNA ÖNERİSİ

İnsanların yaban hayatı kaçakçılığıyla ilgili bilinçlendirilmesinin değerine değinen Kütükçü, kaçakçılık nedeniyle son derece makûs şartlara maruz kaldıkları için en azından İstanbul’daki iki havalimanında birinci müdahale ve karantina kaidelerinin sağlanacağı bir uzman müdahale kliniğinin açılması tavsiyesinde bulundu.