‘Türkiye’nin bölgedeki gücü artar’ diyenler iyi okusun: Heybeliada Ruhban Okulu neden açılamaz

Fener Rum Patriği Bartholomeos, iki hafta kadar süren ve hayli yankı uyandıran ABD seyahatini yeni tamamladı. Bartholomeos’un ve etrafının ABD iç siyasetinde Biden idaresine (demokratlara) yakın olduğunu, o nedenle seçim sonuçlarının Fener ve etrafında memnuniyetle karşılanmadığını, evvelki yazılarda yazmıştık.

Fener’in çeşitli vesilelerle Biden grubuna dayanak açıklamış olmasının yanı sıra, Fener’in Doğu Avrupa’daki Hristiyanların doğrudan ruhani lideri olma çabası (Ortodoks geleneklerine muhalif bir şekilde), ABD’de Doğu Avrupa’da nüfuz uğraşına girmeyi savunan bölümlerin siyasetiyle örtüşüyor; dahası, bu bölümler, bu siyasi çıkarları doğrultusunda, Fener’i buralarda dini alanda nüfuz uğraşına sevk ediyordu. (daha evvelce de yazdığımız üzere, ABD, 1940’ların ortalarından beridir, Doğu Avrupa’daki Ortodoks halkları tesiri altına alabilmek için, dini usulü de kullanıyor ve bu mevzuda, Fener Patrikhanesi’ni kullanmaya çalışıyor)

TRUMP’IN TUTUMU FENER’İN ÇIKARLARINA TERSTİ

Biden periyodunun Rusya ile zıtlaşmaya ve Ukrayna’yı bir ileri karakola dönüştürmeye dayanan dış siyaseti da bu açıdan, Fener’in çıkarlarına tam bir paralellik gösteriyordu. Çünkü, Ukrayna’yı ileri karakol haline getirme siyaseti, Ukrayna’daki Ortodoks nüfusun da Rus Ortodoks Kilisesi’nden (Moskova Patrikhanesi) kopartılması ve bu cemaatin Fener’e bağlanması siyasetiyle paralellik içindeydi. Fener de böylece, Türk makamlarına karşı, “biz yalnızca Türkiye’deki Ortodoks cemaatin dini kurumu değil, dünyadaki milyonlarca Ortodoks’un lideriyiz” formundaki argümanını güçlendirme imkanı bulmuş olacaktı. Trump’ın iktidardaki birinci aylarında Rusya’ya yönelik sergilediği uzlaşmacı hal ise iddia edileceği üzere, Fener’in çıkarlarına zıt idi.

FENER, TRUMP İLE İLGİLERİ DÜZELTİRKEN TRUMP İLE RUSYA’NIN ORTASI BOZULDU

Ne var ki ortadan geçen periyotta Trump idaresiyle Rusya idaresi ortasındaki ilgiler giderek bozuldu. Bunun dışında, Fener, ABD’deki temsilcileri aracılığıyla, Trump idaresiyle bağları onarma yoluna gitti. İşte Fener Patriği Bartholomeos’un Trump ile görüşmesi, tam da bu maksadı taşıyordu.

Görüşmede Bartholomeos’un Trump’a Türkiye’deki Hristiyanların durumuyla ilgili kötüleyici tabirler kullandığı, gerek Rum diasporasının, gerekse Yunanistan’ın pek çok yayın organında da geçiyor. Bu sözler, Türk basınının değerli bir kısmında, haklı bir reaksiyona neden olmuştu. Çünkü, bir Türk vatandaşı, Türkiye ile ilgili mevzuları, ABD liderinin önüne götürüp Türkiye’yi şikayet ediyordu.

CNN TÜRK’ÜN “AKLAMA” RÖPORTAJI

Bu reaksiyonlardan sonra, CNN Türk, Bartholomeos’u aklamaya yönelik bir röportaj yaptı. Burada Bartholomeos, Türkiye’deki Hristiyanlar hakkında “zulüm” sözünü kullanmadığını söylüyordu. Fakat yeniden de bu röportajda, Trump’ın kendilerine, “ne vakit sorunumuz varsa, kendisine iletmemizi söyledi” sözünü kullanıyor. Yani, görüşmenin içeriğine ait Türk ve dünya basınında söylenenlerin hakikat olmadığını farz etsek bile, Trump’ın ona “her ne vakit probleminiz olursa, bana bildirin” demesi bile, başlı başına, Fener’in Türkiye ile ilgili Trump’a şikayette bulunduğunu ve Türkiye’deki gayrımüslimler konusunu milletlerarası bir sorun haline getirme gayretinde olduğunu, Trump’ın da bu hususta ona takviye verdiğini ortaya koyuyor. Yani, aklama emelli bir röportaj bile, sıkıntıyı örtememiş.

TRUMP’IN “OKUL” TALEBİ

Bartholomeos’un Trump ile görüşmesinden birkaç gün sonra da Trump ile Erdoğan’ın görüşmesi gerçekleşti ve burada Trump, Fener Rum Patrikhanesi’ne bağlı Heybeliada Ruhban Okulu’nun yine açılması konusunu Bartholomeos ile görüştüğünü söyleyip Türkiye’den bu okulun açılması konusunda talepte bulundu.

Bilindiği üzere, Fener patrikhanesine bağlı Heybeliada Rum Ortodoks Ruhban Okulu, 1971’de TBMM’nin çıkardığı kanun çerçevesinde okulun dini eğitime devam edebilmesi için bir üniversiteye yahut ilahiyat fakültesine bağlanması kuralı koşulduğu için ve Fener bu kuralı kabul etmek istemediğinden, patrikhane tarafından kapatılmıştı. Yani, kapatan, Fener idi. Ayrıyeten, bu okul, cumhuriyet devrinde birinci başlarda Türk vatandaşı olan Rumlara dini eğitim verirken, Türkiye’nin dış siyasette büsbütün ABD’nin dümen suyuna girdiği 1950’li yılların başlarında (yani, Demokrat Parti döneminde), Yunanistan ve başka yabancı ülke vatandaşlarını da kabul etmeye başlamış ve bu durum, Kıbrıs meselesinin tırmanışa geçtiği (Kıbrıs’ta Rumların Türkleri Kıbrıs Cumhuriyeti’nden dışlayıp katliamlara giriştiği) 1964’e kadar devam etmişti.

FENER’İN AMACI

Sonuçta, 1950-1969 yılları arasında Heybeliada Ruhban Okulu 225 mezun verirken, bunların yalnızca 38’i Türkiye vatandaşı, geri kalanı, yabancı ülke vatandaşıydı. Günümüzde bu okul tekrar kurulacak olsa, Türkiye’de kalan birkaç bin Rum Ortodoks’tan bu okulda okuyacak yirmi öğrenci, sıkıntı çıkar. Trump’ın da Erdoğan ile görüşmesinde 20 öğrenci için konuşmadığı çok açık.

Fener, bu okulu dünyadaki çeşitli Ortodoks ülkelere eğitim verecek bir kurum olarak tasarlıyor (yani, 1952-1964 yılları ortasındaki haliyle) ve Türk maddelerine bağlı olmayacak bir formülün peşinde. Bu türlü bir kurumun faaliyete geçmesi, Fener Rum Patrikhanesi’nin dünyadaki bütün Ortodokslar’ın doğrudan dini lideri olduğu iddialarına daha kolay taban hazırlamış olacak.

BU DURUM TÜRKİYE’NİN GÜCÜNÜ ARTIRIR MI AZALTIR MI

Türkiye’de kimileri, Türkiye’nin Fener’in önünü açarak onun dünyadaki Ortodoksların lideri olduğu iddiasını desteklemesi halinde, bunun, Türkiye’nin bölgedeki gücünü arttıracağını söylüyor.

Sadece şunu soralım: Trump’ın bu soruna müdahil olup da Türkiye’den Fener Patrikhanesi’nin taleplerini yerine getirmesini istemeye kalkıştığı bu türlü bir ortamda, ABD’nin ve Fener’in istediği biçimde böyle uluslararası nitelikte bir okulu açmak ve Fener Patrikhanesi yetkililerinin Türk vatandaşı olma koşulunu kaldırmak, Fener’i bütün Ortodoksların lideri olarak tanımak, Türkiye’nin mi yoksa ABD’nin mi çıkarına hizmet edecektir?

RUHBAN OKULU AÇILAMAZ

ABD’nin müdahil olduğu bu ortamda, Fener’e ABD’nin istediği imkanları vermenin Türkiye’nin gücünü arttıracağına kim nasıl inanır? Ayrıyeten, kimileri, bu mevzunun Türk-Yunan ilgileri çerçevesinde ele alınması gerektiğini savunuyor ve Türkiye’nin Ruhban Okulu konusunda yeşil ışık yakması karşılığında Yunanistan’ın Batı Trakya Müslümanları’nın haklarını gözetmesi koşulunun koşulmasını savunuyor. Tahminen yeterli niyetli bir yaklaşım, ancak, yanlış! Çünkü, Batı Trakya Müftüsü’nün, dünya Müslümanları’nın lideri olma gibi bir argümanı yok. O nedenle, Fener’e Lozan Barış Mutabakatı çerçevesinde çizilen hudutlar hiçbir şartla kaldırılamaz ve Ruhban Okulu, her ne koşulla olursa olsun, açılamaz.