Türkiye’deki milyonerlerin perde arkası: Gerçek zenginleşme mi

“İki gün evvel medyada, ülkemizde milyoner sayısının arttığına dair bir haber yer aldı:

“Türkiye’de milyoner sayısı ve toplam servet süratle artıyor. BDDK bilgilerine nazaran, Temmuz 2025 itibariyle hesabında 1 milyon lira ve üzeri para bulunan mudi sayısı 2 milyon 367 bini geçti. Kelam konusu şahısların toplam mevduatı 17.476 trilyon liraya yükseldi. Datalara nazaran, milyoner başına ortalama mevduat 7 milyon 382 bin lira oldu. Mahallî para, döviz ve değerli maden hesaplarından oluşan bu dikkat cazibeli servetin dağılımı şöyle:
11.4 trilyon TL lokal para cinsinden
4.7 trilyon TL döviz tevdiat hesabı
1.3 trilyon TL değerli maden depo hesapları”

Ortaya çıkan tablo neyi tabir ediyor?

Hangi ülkede olursa olsun, vakit içinde gelir ve servetin aşikâr ellerde toplanması, iktisat biliminin temel maddelerinin gereğidir. Piketty’e nazaran, “uzun vadede sermayenin getiri oranı, ekonomik büyüme oranından yüksektir. Sermaye birikiminin muhakkak kümelerde ağırlaşması, servetin eşitsiz dağılımına neden olur ve bu da toplumsal ve ekonomik istikrarsızlığa yol açar.”

Türkiye’de milyoner sayısında ortaya çıkan süratli artış, iktisadın kozmik unsurlarının gereği olmasının ötesinde Türk iktisadının temel yapısal problemleri, kronik yüksek enflasyon ve daima tekrarlanan kriz döngüleriyle yakından irtibatlı boyutlar taşıyor.

Öncelikle, muhakkak bir vakit diliminde TL bazlı servet artışı büyük görünse de,Türkiye’de yüksek enflasyonun tesiri dikkate alınmalı; gerçek servet artışı, nominal (rakamsal) büyüme gerçek (enflasyondan arındırılmış) artıştan ayrıştırılarak hesaplanmalıdır. 2024–2025 periyodunda %50’ye yaklaşan yıllık enflasyon dikkate alındığında, servet artışının bir kısmının yalnızca “paranın kıymet kaybının telafisinden kaynaklandığı” açıkça görülür. Bu bağlamda, TL’deki kıymet kaybı nominal servetleri büyütüyor üzere görünse de, gerçek satın alma gücünün tıpkı ölçüde artmadığı gerçeğini göz önünde bulundurmalıyız. Yani milyoner sayısının artışı, tek başına toplumun zenginleşmesinin sonucu değil, tıpkı vakitte paranın pahasındaki kaybın gelir sayılarına yansımasıdır.

Türkiye’de enflasyonun denetim altına alınamaması ve uzun mühlet düşük faiz siyaseti uygulanması, TL’ye olan inancın kaybolmasına yol açtı. Bu da “dövize” ve “altına” yönelişi hızlandırdı. TL mevduatına epey yüksek oranda faiz verilmesine karşın, Türkiye’de halihazırdaki mevduatın 4,7 trilyon TL’sinin döviz cinsinden olması, tasarruf sahiplerinin TL’ye inanç kaybını gösteren bir olgudur. Bu sonuç, belirsizlik ve yüksek enflasyon devirlerinde “döviz ve altın talebinin artmasıyla” kendisini gösteren klasik “güvenlik limanı” davranışıdır. Öte yandan, döviz tevdiat hesaplarının yüksekliği, Türkiye’nin hem üretim hem de tüketim yapısında ithalata bağımlılığının güçlü olduğuna işaret etmektedir.

TÜİK ve Dünya Bankası datalarına nazaran Türkiye, OECD ülkeleri ortasında en yüksek gelir dağılımı eşitsizliğine sahip birinci 3 ülke ortasında yer alıyor. GINI katsayısının 0,41 civarında (0.32 kıymetindeki OECD ortalamasının oldukça üstünde) olması, servet artışının toplumun çok dar bir bölümünde ağırlaştığını gösteriyor.

Türkiye’de “hane halkı tasarruf oranı” ise %10’un altındadır. Bu oranın düşük olması, alt ve orta gelir guruplarının aleyhine, yüksek gelir guruplarının lehine sonuç doğuruyor. Yani toplumun büyük çoğunluğu tasarruf yapamazken, küçük bir kesim süratle servet biriktiriyor. Bu da ekonomik kutuplaşmayı arttırıyor.

İsviçre merkezli yatırım bankası UBS’in “2025 Yılı Global Servet Raporu,”Türkiye’de 2024’de kişi başına TL cinsinden ortalama nominal servet artışını “%35” olarak veriyor. Bu artış, %50’ler civarındaki enflasyondan arındırıldığında; toplamda “ortalama servetin” gerçek olarak -%14.6, “medyan servetin” ise –%21 oranında azaldığını ortaya koyuyor.

Ancak bu, çok büyük bir tartıyla alt ve orta gelir guruplarına hitap eden ve onların daha çok yoksullaştığını söz eden bir sonuç. Alt ve orta gelir kümeleri; servetlerini çoğunlukla TL mevduat, maaş ve günlük tüketim üzerinden harcadıkları ve çoğunlukla net bir birikim sağlayamadıkları için, enflasyondan en ağır darbeyi aldılar ve gerçek alım güçleri net biçimde azaldı.

Buna karşılık üste hakikat gitgide, üst gelir kümeleri servetlerini döviz, altın, gayrimenkul, finansal varlıklar üzere enflasyondan korunabilen araçlara park ettikleri için kayıpları sonlu kaldı. Bir kısmı gerçek kıymetlerini koruyabildi; en üst dilimlerde yer alanlar ise, servetlerinde gerçek seviyede önemli artışlar elde ettiler.

Bir ülkenin kendi para ünitesi cinsinden yüksek milyoner sayısına sahip olması, o ülkenin ekonomik gücünü ve zenginlik seviyesini tabir etmesi açısından nispi bir sonuç ortaya koyuyor. Türkiye’de yaklaşık 2.4 milyon “TL milyoneri” var iken, Türkiye ile birebir nüfusa sahip Almanya’da 2.8 milyon “Euro milyoneri” bulunuyor. Bu bağlamda, Euro’nun TL karşısındaki pahasını ve Almanya’da kişi başına ulusal gelirin Türkiye ulusal gelirinin yaklaşık 4 katı olduğunu dikkate aldığımızda, Türkiye’nin Almanya’ya yakın milyonere sahip olduğunu söylememiz mümkün değildir. Buna nazaran Türkiye’de “milyoner” demek birçok vakit euro kıymeti karşılığıyla “orta halli olmak”demektir. Almanya’da ise “euro milyoneri” olmak, gerçek manada üst sınıf zenginlik göstergesidir.

Ortaya Çıkan Tablonun Manası:

-Toplumun büyük kısmı fakirleşirken zenginlerin serveti artıyor: Bu, klasik “çift kutuplu ekonomi” işaretidir. Orta sınıf uğradığı erozyon nedeniyle tasarruf kapasitesini kaybederek erirken; üst ve alt gelir kümeleri ortasındaki aranın açılması, toplumun “zenginler” ve “yoksullar” olarak kutuplaştığını gösteriyor.

-Mevduatın kıymetli bir kısmının döviz ve değerli madenlerde tutulması, bankacılık sistemini “döviz kuru şoklarına” daha hassas hale getiriyor.

-Gelir adaletsizliği, yalnızca ekonomik değil; birebir vakitte siyasal istikrarsızlık, toplumsal huzursuzluk ve göç eğilimlerini arttırabilen bir faktör haline dönüşüyor.

-Tüketim ve dış borca dayalı büyüme, gelir dağılımını daha da bozuyor. Üretimin, yüksek teknolojili, katma pahalı ve verimlilik asıllı olmayıp daha çok ranttan ve spekülatif faaliyetlerden kaynaklanması, servet dağılımının daha dar bir kesimde ağırlaşmasına yol açıyor.

-Türkiye’de fakirlere çeşitli isimler altında yapılan toplumsal yardımlar ve toplumsal transferlerin yetersizliği, düşük gelir kümelerini koruyamıyor.

Gelir vergisi, ücretlilerin maaşlarından otomatik kesilirken, büyük sermaye gelirlerinin çeşitli muafiyetlerle daha avantajlı pozisyonda tutulması, gelir eşitsizliğini daha da arttıran ve pekiştiren bir sonuç doğuruyor. (Yatlar için özel tüketim vergisinin %0’dan %8’e yükseltilmesi, güçlü kesitlerin servet dağılımından aldıkları hissenin daima yükselmesini önlemenin bir örneği)

Eğer bu eğilim devam ederse, Türkiye’de “zenginler kulübünün” daha da güçlenmesi, orta sınıfın ise küçülmeye devam etmesi kaçınılmazdır. Geniş kitlelerin tüketim gücü azalacağı için, bu hem ekonomik kırılganlığı arttıracak, hem de toplumsal adaletsizliği büyütecektir.

Türkiye’nin gelir dağılımını adil bir yapıya kavuşturabilmesi için;
-Servetlerin ve sermaye yararlarının daha adil vergilendirilmesine yönelik bir vergi ıslahatına,
-Ekonominin katma bedelli üretim kapasitesinin geliştirilmesine ve gelirlerin geniş kitlelere yaygınlaştırılmasına,
-Enflasyonla uğraş, emniyetli para siyasetleri üzere makro istikrar tedbirlerinin aksaksız sürdürülmesine gereksinimi bulunmaktadır.”