Türkiye’de bir duvar yıkıldı, iddialar peş peşe… Modadan cemiyet hayatına kadınlar ses yükseltti

2017’de Hollywood’un en güçlü yapımcılarından Harvey Weinstein hakkında onlarca bayanın taciz, akın ve tecavüz argümanıyla ortaya çıkması, global çapta #MeToo hareketini başlattı.

Yargılama sonucunda Weinstein, 2020’de New York’ta 23 yıl mahpus cezasına, Los Angeles’ta açılan farklı davalarda ise 16 yıl ek cezaya çarptırıldı. Bu süreç sırf Weinstein’ın düşüşünü değil, birçok ünlü ismin de mesleğini bitirdi. Kevin Spacey “House of Cards” dizisinden çıkarıldı, Hollywood’daki projeleri iptal edildi. James Franco, öğrencilerine yönelik taciz savları sonrası hem oyunculuk hem de direktörlük projelerinden dışlandı. Özcesi #MeToo, dokunulmaz kabul edilen figürlerin bile yargılandığı ve kamuoyu baskısıyla mesleklerini kaybettiği bir dönüm noktası oldu.

Türkiye’de tablo ise yıllardır acı bilgilerle önümüzde. Bayan Cinayetlerini Durduracağız Platformu’na nazaran 2025’in birinci altı ayında 136 bayan öldürüldü, 145 bayan kuşkulu halde hayatını kaybetti. 2024 yılında ise bu sayı 394 bayan cinayeti ve 258 kuşkulu mevt olarak kayda geçti. Tıpkı periyotta basına yansıyan şiddet olaylarının yaklaşık yüzde 5’i taciz, yüzde 12’si ise cinayet olarak kaydedildi.

Taciz ve istismar davalarının değerli bir kısmı hala cezasızlıkla sonuçlanıyor.

Böyle bir yerde toplumsal medyada fitili ateşleyen atak, fotoğrafçı Mesut Adlin hakkında ortaya atılan argümanlar oldu. Onlarca bayan paylaştığı bildiriler, ısrarlı yazışmalar ve manipülatif teklifleri gündeme taşıdı.

Mesut Adlin toplumsal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamada kendini savundu ve hatasız olduğunu söyledi ve özür diledi. Reşit olmayan bir kızla yazıştığı tezleri hakkında ise “yaşını öğrendiğimde bağlantısı kestim” savunmasında bulundu.

Savların bir anda toplumsal medyada yayılması üzerine reaksiyonunu birinci gösterenlerden biri Manifest isimli küme oldu: Mesut Adlin’le tüm işbirliklerini iptal ettiğini açıkladılar.

Tartışmalar büyürken bu defa müzikçi Gülşen yaptığı bir paylaşımla gündeme oturdu. “Suçu ispatlanana kadar herkes masumdur” diyerek masumiyet karinesine vurgu yapan Gülşen, kelamlarının tacizcileri korumak manasına geldiği yorumlarıyla toplumsal medyada büyük tenkit oklarını üzerine çekti.

Tepkiler üzerine peş peşe açıklamalar yapan sanatçı, “Kimseyi müdafaam, hele ki bu türlü hatalarla ilgili asla” diyerek niyetinin sırf hukukun temelini hatırlatmak olduğunu söyledi. Lakin ‘cadı avı’ tabirini kullanması, kamuoyunda mağdurları susturan bir lisan olarak algılandı. Feminist çevreler bu noktada itirazlarını yükseltti. Tarihî olarak cadı avları bayanların sistematik halde öldürülmesini tanımlıyordu. Münasebetiyle bu kavramı taciz ifşalarına uyarlamak mağdurların çabasını küçümsemek ve fail savunusuna dönüşmek manasına geliyordu.

Adlin hakkındaki ifşaların akabinde ünlü isimlerden de açıklamalar geldi. Hypers New Media isimli ajansın sahibi Tolga Akış’ın sevgilisi Gizem Kaya, “Mesut arkadaşım olsa da sessiz kalmam, kimseyle bağım kalmadı” dedi.

Oyuncu Bartu Küçükçağlayan ise geçmişte Adlin’le çalıştığını belirterek, “Yaptıklarını bilmem mümkün değildi, desteklemem de mümkün olamaz” tabirlerini kullandı.

İddiaların merkezindeki isim Mesut Adlin ise sadece birkaç saat içinde binlerce takipçi kaybetti.

Öte yandan öteki isimler de bu çığ üzere büyüyen hareket içinde gündeme geldi. Oyuncu Lara Akkaya, tıpkı dizide rol aldığı Tayanç Ayaydın hakkında paylaşımlarda bulundu, kısa müddette büyük ses getiren paylaşım magazin basınında manşetlere taşındı, fakat Ayaydın sessizliğini koruyor.

Oyuncu Lara Akkaya, paylaşımlarının akabinde bu sefer victim-shaming*e uğradığını belirten bir paylaşımda bulundu…

*Victim shaming, Türkçeye en yakın karşılığıyla “mağduru suçlama” demektir. Bir kişi taciz, tecavüz, şiddet ya da istismar yaşadığını anlattığında, olayı yapan fail yerine mağdurun davranışlarını sorgulamak manasına gelir. “O saatte orada ne işi varmış”, “O kıyafeti giymeseymiş” üzere telaffuzlar birer victim-shaming örneği…

Fotoğraf sanatkarı Dilan Bozyel’in tezleriyle gündeme gelen Mehmet Yılmaz Ak ise Bozyel’in suçlamalarını kesin bir lisanla reddetti. Oyuncu Ak, toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada kendisine yöneltilen ithamların temelsiz olduğunu belirtti ve avukatları aracılığıyla tüzel süreci başlatacağını duyurdu.

Cemiyet hayatının tanınmış isimlerinden sanatçı Lara Kamhi ise gençlik yıllarında yaşadığı ağır şiddeti ifşa ederek sessizlik duvarını yıkan bir öteki isim oldu. Kamhi, 19 yaşındayken birlikte olduğu bir erkeğin kendisine saatlerce şiddet uyguladığını, mevtten döndüğünü fakat failin bugün hala Bodrum’da işletmecilik yaparak toplum içinde övüldüğünü söyledi. Victim-shaming yüzünden yıllarca sustuğunu anlatan Kamhi, “Artık yeter” diyerek bayanlara yiğit olmaları davetinde bulundu.

Oyuncu Aslıhan Gürbüz bayanlara dayanak olup seslerini yükseltmesi davetinde bulunurken savlar karşısında reaksiyonsuz kalanları eleştirdi. Toplumsal medya hesabından yaptığı paylaşımlarda, “Eğer sizi istismar eden birisiyle arkadaşsam, bana yazın ve bu durum değişsin” diyerek bayanlara direkt takviye verdi. Gürbüz, “Suçu ispatlanana kadar herkes temizdir şüphesiz lakin konu hassas arkadaşım. Yılların sindirilmişliği ile artık dayanışma zamanı” kelamlarıyla sessiz kalmama davetinde bulundu. Ayrıyeten taciz ya da şiddet tezlerinin odağındaki kimi isimlerin yıllardır bayan hakları üzerinden paylaşımlar yapmasını da eleştiren Gürbüz, “Sanki daima bu hususlarda bayanların yanında olmuşlar üzere davranıyorlar” diyerek ikiyüzlülüğe dikkat çekti. Oyuncu, bayanların setlerde yaşadığı zorluklardan bahsederek, “Mahallenin direği, yastıklı dedikoducuları… Siz bunları duymadınız mı kızzz?” kelamlarıyla de sessiz kalanlara sert bildiri gönderdi.

Kısa müddette birçok fotoğrafçının ve dal içinden farklı erkeklerin isimleri, toplumsal medyada “çalışmama listesi” başlığıyla sirkülasyona girdi. Lakin bu listeler rastgele bir türel sürece dayanmıyor. Pek çok kişi “Kadınların sesi duyulmalı, lakin masumiyet karinesi de göz arkası edilmemeli” ikazını yineliyor.

Kadınların anlatılarında öne çıkan bir öteki ayrıntı ise birtakım erkeklerin bayanların inancını kazanmak için ‘gay rolü oynadığı’ ayrıntısı: LGBT etraflarında bu manipülasyona “gay baiter” yahut “fauxmosexual” deniyor. Feminist tartışmalarda bu, cis-hetero* erkek şiddetinin yeni bir yüzü olarak bedellendiriliyor. Öte yandan mağdurlara “Neden artık anlatıyorsunuz” sorusunun yöneltilmesi de victim-shaming olarak eleştiriliyor.

*Cisgender (cis): Kişinin doğumda atanan cinsiyetiyle kendini tanımladığı cinsiyetin uyumlu olması. Örneğin doğumda “kadın” olarak tanımlanmış birinin kendini de bayan olarak görmesi.
Heteroseksüel (hetero): Karşı cinse ilgi duymak, yani kadın–erkek ilgisine yönelmek.

Türkiye’de sanat ve moda etraflarını sarsan ifşa dalgası, sadece kişisel olayları değil sistematik bir istismar kültürünü de görünür kılıyor. Sessizlik duvarı kırıldı, bayanlar el ele vererek birbirine takviye veriyor. Toplumsal medyada onlarca ekran imgesi, onlarca isim listesi dolaşıyor. Lakin altı tekraren çizilmesi gereken masumiyet karinesi kadar toplumsal sorumluluk da tartışılıyor.

Türkiye, Hollywood’un 2017’de yaşadığı kırılmayı artık kendi sahnesinde yaşıyor:

Peki #MeToo imtihanını geçebilecek miyiz…

Gözde Sula