TBMM’de yeni dönem başlıyor: İşte Gazi Meclis’in bilinmeyenleri

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) yarın gerçekleştireceği açılış toplantısıyla 28. Yasama Periyodu 4. Yasama Yılı’na girecek.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) 600 milletvekilinin yanı sıra toplamda 4 bin 576 işçi misyon yapıyor. Bu işçi, çeşitli vazifelerde ve statülerde çalışıyor.

Personel dağılımı şu halde:

Bu işçi, Meclis’in yasama faaliyetlerini destekleyen çeşitli ünitelerde misyon alıyor.

Meclis’te vazife yapan işçi, farklı ünitelerde ve komitelerde vazife alıyor. Komiteler, kanunların hazırlanması ve denetlenmesi süreçlerinde değerli rol oynuyor. Örneğin, Adalet Kurulu, İçişleri Komitesi ve Dışişleri Komitesi üzere ihtisas kurullarında işçi vazife almaktadır. Bu kurullarda vazife dağılımları, komite liderleri, başkanvekilleri, katip üyeler ve sözcüler ortasında yapılmakta.

TBMM’NİN TARİHİ

Türkiye Büyük Millet Meclisi, 23 Nisan 1920’de Ankara’da açıldı. O gün, Osmanlı Devleti fiilen sona ermiş, İstanbul işgal altında kalmıştı. Mustafa Kemal Paşa ve arkadaşları, milletin iradesini direkt temsil edecek ve bağımsızlık çabasını yönetecek bir meclisin kurulmasını sağladı. Bu istikametiyle TBMM, yalnızca bir yasama organı değil, tıpkı vakitte bir hükümet ve kurucu iktidar niteliği taşıyordu. “Egemenlik kayıtsız kuralsız milletindir” unsuru de bu formda hayata geçmiş oldu.

BUGÜNE KADAR DÖRT FARKLI BİNADA FAALİYET GÖSTERDİ

Meclis, kuruluşundan bugüne kadar dört farklı binada faaliyet gösterdi. Birinci bina, Ankara’nın Ulus semtinde yer alan ve aslında İttihat ve Terakki Cemiyeti kulüp binası olarak yapılmış taş bir yapıydı. Mimarı Mimar Salim Bey’di. 23 Nisan 1920’de açılış bu binada yapıldı ve Kurtuluş Savaşı boyunca bütün kararlar burada alındı. Bugün Kurtuluş Savaşı Müzesi olarak hizmet veriyor.

1924 yılında Meclis, tekrar Ulus’ta inşa edilen ikinci binasına taşındı. Vedat Tek’in yapıtı olan bu yapı, birincisine nazaran daha büyük ve sistemliydi. Yaklaşık otuz altı yıl boyunca, yani 1960’a kadar milletvekilleri burada toplandı. 1961 Anayasası yürürlüğe girdikten sonra kullanılmaya devam edilen bina, bugün Cumhuriyet Müzesi olarak ziyaret edilebiliyor.

Artan muhtaçlıklar ve yeni anayasal düzenlemeler sebebiyle, üçüncü TBMM binası 1961’de açıldı. Mimar Clemens Holzmeister’in tasarladığı bu çağdaş bina, uzun müddet meclis çalışmalarına konut sahipliği yaptı. Günümüzde komitelerin ve kimi ünitelerin kullandığı ek hizmet binası olarak vazifesini sürdürüyor.

1983 yılından itibaren ise bugünkü Meclis binası kullanılmaya başlandı. Tekrar Clemens Holzmeister tarafından tasarlanan bu yapı, hem büyüklüğü hem de anıtsal cephesiyle Cumhuriyet’in kalıcılığını ve devletin gücünü temsil ediyor. Atatürk Bulvarı’na bakan görkemli merdivenleri, Şeref Holü, geniş Genel Heyet Salonu ve milletvekillerine ilişkin odalarıyla tam manasıyla çağdaş bir parlamentonun gereksinimlerini karşılıyor.

TBMM binalarının her biri, kendi devrinin kurallarını ve ruhunu yansıtır. Birinci Meclis binası mütevazı yapısıyla Kurtuluş Savaşı’nın yokluklarını, ikinci bina Cumhuriyet’in birinci yıllarındaki kurumsallaşma eforunu, üçüncü bina çok partili periyodun çağdaşlaşma adımlarını, dördüncü bina ise Cumhuriyet’in kökleşmiş ve güçlü yapısını simgeler. Bu nedenle TBMM, sırf bir yasama organı değil, birebir vakitte Türkiye’nin bağımsızlık uğraşının ve ulusal egemenliğinin canlı bir sembolü olarak tarih boyunca özel bir mana taşır.

Meclis tarihine geçen kıymetli olaylar:

23 NİSAN 1920 – TBMM’NİN AÇILIŞI

İstanbul işgal altındayken Ankara’da açılan Meclis, hem bağımsızlık çabasını hem de milletin iradesini temsil etmeye başladı. Bu tarih, Türkiye’de ulusal egemenliğin başlangıcı olarak kabul edildi.

1921 ANAYASASI–TEŞKİLATLANMANIN BAŞLANGICI

Meclis, açıldıktan kısa müddet sonra 20 Ocak 1921’de birinci Anayasasını kabul etti. Bu Anayasa, Kurtuluş Savaşı kaidelerine nazaran hazırlanmış ve Meclis’in yasama, yürütme yetkilerini belirleyen bir temel doküman oldu.

29 EKİM 1923–CUMHURİYET’İN İLANI

Mustafa Kemal Atatürk’ün teklifiyle Meclis, Cumhuriyet idaresini kabul etti. Böylelikle “Türkiye Devleti’nin hükümet biçimi Cumhuriyet’tir” kararı anayasaya girdi.

1924 ANAYASASI–CUMHURİYETİN KURUMSAL TEMELLERİ

1924 Anayasası, Cumhuriyet’in ilanından sonra yürürlüğe girdi. Bu anayasa ile yasama, yürütme ve yargı organlarının vazife ve yetkileri netleşti; laiklik ve üniter devlet unsurları resmileşti.

1927 VE 1935 SEÇİMLERİ–TEK PARTİ DEVRİNİN İÇ YAPISI

Tek parti periyodu TBMM’si, Cumhuriyet Halk Partisi’nin hâkimiyetinde çalıştı. Bu devirde alınan yasalar, çağdaş Türkiye’nin altyapısını oluşturdu: eğitim, iktisat ve hukuk alanında esaslı ıslahatlar yapıldı.

10 KASIM 1938–ATATÜRK’ÜN VEFATI

Atatürk’ün vefatının akabinde TBMM fevkalâde toplandı. İsmet İnönü oy birliğiyle Cumhurbaşkanı seçildi. Bu, Cumhuriyet’in birinci büyük liderlik imtihanıydı.

1950 SEÇİMLERİ–ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ

Demokrat Parti’nin seçimleri kazanmasıyla TBMM, birinci defa gerçek bir muhalefetle karşılaştı. Bu, parlamenter demokrasinin kökleşmesinde kritik bir adımdı.

27 MAYIS 1960–ASKERİ MÜDAHALE VE ANAYASA

1960 darbesi sonrası Demokrat Parti kapatıldı, birçok milletvekili tutuklandı. Yeni anayasa, Kurucu Meclis ve halk oylamasıyla kabul edildi. TBMM’nin işleyişi esaslı biçimde değişti.

12 MART 1971–MUHTIRA

Askerin verdiği muhtıra sonrası hükümet istifa etti, Meclis baskı altında çalışmak zorunda kaldı. Bu devir siyasi krizlerle doluydu.

12 EYLÜL 1980–DARBE VE MECLİS’İN KAPATILMASI

Kenan Cihan liderliğindeki askeri darbe sonucunda TBMM kapatıldı, siyasi partiler dağıtıldı. Bu, Meclis’in tarihindeki en ağır kesintilerden biri oldu.

6 KASIM 1983–MECLİS’İN YİNE AÇILIŞI

1982 Anayasası’nın kabulünden sonra yapılan seçimlerle TBMM tekrar faaliyete geçti. Yeni anayasa çerçevesinde farklı bir yapıyla çalışmaya başladı.

1 MART 2003–TEZKERE OYLAMASI

ABD’nin Irak’a müdahalesi için Türkiye’den asker gönderme ve yabancı asker konuşlandırma yetkisi isteyen tezkere, Meclis’te reddedildi. Bu karar, Türkiye’nin dış siyasetinde tarihi bir dönemeç oldu.

15 TEMMUZ 2016–DARBE TEŞEBBÜSÜ VE MECLİS’İN BOMBALANMASI

FETÖ’nün darbe teşebbüsü sırasında TBMM savaş uçakları tarafından bombalandı. Buna karşın milletvekilleri Genel Kurul’da toplanarak darbeye karşı direndi. Bu olay, Meclis’in tarihinde hem büyük bir akın hem de demokrasiye bağlılığın güçlü bir göstergesi oldu.

15 TEMMUZ’UN AKABİNDE MECLİSİN BİR KISMI MÜZE HALİNE GETİRİLDİ

15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsünde Türkiye Büyük Millet Meclisi de amaç alındı. Darbeci askerlerin kullandığı savaş uçakları o gece Meclis yerleşkesini bombaladı. Cumhuriyet tarihinde birinci kere milletin temsil edildiği bu kurum, direkt atağa uğramış oldu. Saatler süren bombardımanda Genel Kurul’un bulunduğu kısım, bahçedeki birtakım alanlar ve idari kısımlar önemli hasar gördü. O sırada Meclis çatısı altında darbe teşebbüsüne karşı duran milletvekilleri, bombardımana karşın Genel Kurul’da toplanarak demokrasiye sahip çıktı. Bu olay, TBMM’nin tarihine “demokrasiye karşı yapılan en ağır saldırı” olarak geçti.

Saldırıdan sonra hasarlı kısımlar onarıldı lakin birtakım izler bilhassa korunarak ziyarete açık hale getirildi. Bu alan bugün “15 Temmuz Demokrasi ve Ulusal Birlik Müzesi” olarak düzenlendi. Müze kısmında bombaların Meclis duvarlarında ve tavanında açtığı izler, atak sırasında kullanılan mühimmat kesimleri, yanan eşyalar ve görsel kayıtlar sergileniyor. Ziyaretçiler, o gece yaşanan saldırıyı ve milletin direnişini direkt görebiliyor. Bu nedenle Meclis’in o kısmı hem bir anma yeri hem de demokrasi müzesi niteliği taşıyor.

CHP VE TİP AÇILIŞ TOPNATISINA KATILMAMA KARARI ALDI

CHP idaresi, son devirde yaşanan belediye liderleri ve partilerine yönelik operasyonlara reaksiyon olarak özel oturuma katılmama kararı almıştı. CHP’nin ardından Türkiye İşçi Partisi de TBMM’de düzenlenecek yeni yasama yılı açılış oturumuna katılmama kararı aldı.

“AYNI SAATE CAN ATALAY’I ZİYARET EDECEĞİZ”

TİP tarafından yapılan açıklamada, “Yarın TBMM’nin 28. periyot 4. yasama yılı başlıyor. Geçtiğimiz yıllarda Erdoğan karşısında ayağa kalkmadığımız, oturumlara katılmadığımız, Hatay’dan Ankara’ya Özgürlük Yürüyüşü’nü başlattığımız günlerden bugüne demokrasi, hak ve özgürlüklerden yana hiçbir olumlu gelişme olmadığı üzere, kaybedilen meşruiyet öbür devletlerle kurulan diplomasilerde aranmaktadır. Bu tabloda Anayasa’ya ve AYM kararlarına uymayarak anayasal nizamı fiilen ortadan kaldıran, halk iradesinin seçtiklerini yargı müdahaleleriyle vazifesinden alıkoyan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iştirakiyle gerçekleştirilecek TBMM açılış merasiminde partimiz yer almayacaktır. Tıpkı saatlerde Meclis’te vazife yapması gerekirken Silivri Cezaevi’nde tutsak edilen seçilmiş Hatay Milletvekilimiz Can Atalay’ı ziyaret edeceğiz” sözleri yer aldı.

DEM PARTİ KATILIYOR

Katılıp katılmayacağı hakkında tartışma olan DEM Parti ise CHP ile TİP’in tersine, Meclis’teki özel oturuma katılacaklarını açıkladı. DEM Parti tarafından yapılan açıklamada,”Eş Genel Liderlerimiz Tülay Hatimoğulları ve Tuncer Bakırhan, yarın (1 Ekim Çarşamba) saat 14:00’te yapılacak TBMM 28. Periyot 4. Yasama Yılı Açılış Toplantısına katılacaktır” sözlerine yer verildi.

“CUMHURBAŞKANINA HÜRMET GÖSTERMEKTE HİÇBİR KUSUR GÖSTERİLMEMELİDİR”

Eski TBMM Başkanı ve Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, CHP’nin meclisin açılış toplantısına katılmama protestosunu yanlış bulduğunu söyledi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın makamına hürmet gösterilmesi gerektiğini söyleyen Bülent Arınç, “CHP’nin, CHP’li belediye başkanlarına ve parti olarak direkt kendilerine operasyon yapıldığını düşündükleri, bunu da protesto etmek ismine 1 Ekim’de yapılacak olan TBMM 28. Devir 4. Yasama Yılı Açılış Toplantısı’na katılmayacağı tabir ediliyor. Bu kararı yanlış buluyorum. Anayasa ve içtüzüğe nazaran TBMM, yasama yılına 1 Ekim’de başlar ve özel gündemle toplanır. Klâsik olarak da isterse Cumhurbaşkanımız konuşma yapabilir. Meclis için en değerli günlerden biri bugündür. Bugüne kadar tüm partiler, farklı görüşlerde olsalar bile, sayısal olarak az ya da çok bu oturumlara iştirak göstermişlerdir. Sayın Cumhurbaşkanını sevmek veya eleştirmek herkesin hakkıdır; ama hürmet göstermekte de hiçbir kusur gösterilmemelidir” tabirlerini kullandı.

“SAYIN GENEL LİDERDEN RİCAM BU YANLIŞ KARARDAN DÖNÜLMESİ”

CHP Genel Başkanı Özgür Özel’den bu karardan dönmesini rica eden Arınç, “TBMM, millet iradesinin tecelligâhı ve demokrasinin kalbidir. Siyasî partiler ve milletvekillerinin varlık sebebidir; milletin gözbebeğidir. CHP, katılmama kararı ile aslında Meclis’e karşı hal almakta ve bu da Meclis’in saygınlığına ziyan vermektedir. CHP esaslı bir partidir ve ana muhalefet partisinin açılış oturumlarında Meclis’i boykot etmesi bugüne kadar görülmemiştir. Sayın Cumhurbaşkanını veya Meclis Liderini eleştirebiliriz; lakin kendilerine hürmet duymakla da yükümlüyüz. Onlara karşı protesto yapılacak yer TBMM’nin bizatihi kendisi değildir. Diğer vakit ve tabanlarda itirazlarınızı ortaya koyar, demokratik hareket yapabilirsiniz. İki periyot, beş yıl mühletle bu yüce kurumun başkanı olarak görev yaptım. Misyonda olduğum periyotta en büyük önceliğim TBMM’nin ve milletvekillerinin prestijini yükseltmekti. Bugüne kadar Meclisimizden gelen her davete koşarak katıldım. O aziz kuruma hürmet gösterdim. Sayın CHP Genel Başkanı’ndan ricam, bu yanlış karardan dönülmesi ve 1 Ekim günü parlamento çatısı altında birlikte olmaktır” tabirlerini kullandı.

“CUMHURBAŞKANMIZIN DA KATILMASINI BEKLİYORUZ”

AKP Grup Başkanı Abdullah Güler, 1 Ekim saat 13.00’te TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un katılımıyla 28. Devir 4. Yasama Yılı açılışı münasebetiyle Meclis’teki Atatürk Anıtı önünde merasim düzenleneceğini, saat 14.00’te ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Meclis Genel Kurulu’na hitabıyla 28. Devir 4. Yasama Yılının başlayacağını belirtti.

Yeni yasama yılı açılışı dolayısıyla TBMM Başkanı Kurtulmuş ev sahipliğinde Meclis’te resepsiyon düzenleneceğini aktaran Güler, “Sayın Cumhurbaşkanımızın da katılmasını bekliyoruz” dedi.

Güler, 28. Devir 4. Yasama Yılı’nın güzel olması temennisinde bulunarak, “İnşallah karşılıklı müsamaha, hürmet, sevgi içerisinde bütün siyasi partilerle, milletvekillerimizle aziz milletimize faydalı, sürdürülebilir çizgide kanunlarımızı çıkarmış oluruz” tabirlerini kullandı.

Abdullah Güler, TBMM Genel Kurulu’nun 2 Ekim Perşembe günkü birleşiminde “Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK) 2024 Yıllık Raporu” ve “2023 Yılı Kamu Denetçiliği Kurumu Raporu Hakkında Dilekçe Kurulu ile İnsan Haklarını İnceleme Komitesi Üyelerinden Oluşan Karma Kurul Raporu”nun görüşüleceğini, 7 Ekim’de ise trafik cezalarının artırılmasına yönelik düzenlemeleri de içeren Karayolları Trafik Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin görüşmelerine başlanacağını bildirdi.

TEZKERELERİN UZATILMASI İÇİN EKİM AYI İÇERİSİNDE GÖRÜŞÜLECEK

Güler, bu ay prestijiyle müddetleri bitecek Cumhurbaşkanlığı tezkerelerine dikkat çekerek, Irak ve Suriye’ye asker gönderme tezkeresinin mühletinin 2 yıl daha uzatılmasına ait Cumhurbaşkanlığı tezkeresi, Birleşmiş Milletler Süreksiz Misyon Gücü (UNIFIL) kapsamında Lübnan’da bulunan Türk askerinin vazife mühletinin uzatılmasına ait tezke ve TSK’nın BM Orta Afrika Cumhuriyeti’nde yürüttüğü harekatlara iştirak yetkisinin bir yıl daha uzatılmasına dair tezkerelerin ekim ayı içinde görüşüleceğini açıkladı.

Hakimler ve Savcılar Heyetine (HSK) seçilecek bir üyelik için TBMM Başkanlığı’na müracaat sürecinin başladığını lisana getiren Güler, Anayasa ve Adalet Komisyonları Üyelerinden Kurulu Karma Komisyon’un seçimlerini tamamlayarak üç üyeyi belirleyeceğini, Genel Kurul’da kasım ayının birinci haftasında seçimin tamamlanmasının planlandığını kaydetti.

“PARLAMENTONUN HALKIN GÜNDEMİ İLE YPĞUNLAŞTIĞI BİR SÜREÇ TEMENNİ EDERİM”

CHP Küme Başkanvekili Murat Buyruk, yeni yasama yılından beklentilerini yüksek olarak söz ederek, “Bu devir parlamentonun nitelikli ve verimli kanunlar yaptığı, halkın kaygısına derman olacak kanunların süratle geçtiği ve parlamentonun halkın gündemi ile ağırlaştığı bir süreç olmasını temenni ederim” dedi. Demokrasi, özgürlük, hukuk devleti ve yargı ıslahatı üzere bahislerin ehemmiyetine vurgu yapan Buyruk, halkın gerçek sıkıntılarına eğilen bir parlamento çalışmasına şahit olmak için gayret edeceklerini belirtti. Parlamentonun kontrol vazifesine de dikkat çeken Buyruk, milletvekillerinin yazılı soru önergelerine İçtüzük ve Anayasa gereği mühleti içerisinde ve nitelikli yanıtlar verilmesini beklediklerini kaydetti.

Emir, CHP Kümesi olarak ekim ayı içerisinde milletvekillerinin katılacağı iki gün sürecek bir kamp planladıklarını da aktardı.

“KOMİSYON ÇALIŞMALARINDA DİNLENME KADEMESİ BÜYÜK ORANDA TAMAMLANDI”

DEM Parti Küme Başkanvekili Gülüstan Kılıç Koçyiğit, yeni yasama yılına girerken Türkiye’nin temel gereksiniminin demokrasi ve adalet ekseninde toplumsal barışı güçlendirecek adımlar atılması olduğunu belirtti.

Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun çalışmalarında dinleme basamağının büyük oranda tamamlandığını lisana getiren Koçyiğit, kurulun hukuk kademesine geçmesini ve somut yasa teklifleriyle barışa ve demokrasiye katkı sunmasını beklediklerini söz etti.

Partisinin önceliklerini anlatan Koçyiğit, Demokratik entegrasyon, İnfaz Kanunu, TMK, TCK ve CMK’de yapılacak değişiklikler, kayyum uygulamalarının sonlandırılması, mahallî idarelerin güçlendirilmesi, ayrımcılıkla uğraş ve anadilinde eğitim üzere mevzuların Meclis gündeminde yer almasının kıymetli olduğunu vurguladı.

Koçyiğit, Meclis’in halkın gerçek meselelerine tahlil üreten bir irade ortaya koymasının gerekliliğini de belirtti.

TRAFİK KANUNU’NDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI GÖRÜŞÜLECEK

MHP Küme Başkanvekili Erkan Akçay, TBMM’nin geçmişte pek çok kanuna imza attığını ve demokratik bir formda çalışmalarını yürüttüğünü belirterek, yeni yasama yılında da tıpkı biçimde gündemdeki hususlara yönelik çalışmalara devam edeceklerini söz etti.

Akçay, önümüzdeki haftadan itibaren Karayolları Trafik Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin ve Kamu Gözetimi Kurumu ile ilgili raporların görüşüleceğini aktardı. Ayrıyeten mühleti dolmak üzere olan çeşitli tezkerelerin de gündeme geleceğini, 20 Ekim’den itibaren Plan Bütçe Kurulu ve Genel Kurul’da yeni bütçe periyoduna girileceğini söyledi.

Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun çalışmalarına ait konuşan Akçay, kurulun alacağı kararlara bağlı olarak Meclisin gerekeni yapacağını belirtti. Yeni devrin iyi olmasını temenni eden Akçay, TBMM’nin gündemini kendi planlaması çerçevesinde yürüteceğini tabir etti.

“HER TEKLİF KENDİ ÖZELİNDE DEĞERLENDİRİLECEK”

İYİ Parti Küme Başkanvekili Buğra Kavuncu, yeni yasama yılının güzel olmasını diledi. Verimli bir çalışma devri için üslup ve yaklaşımın değerli olduğunu vurgulayan Kavuncu, Meclis’e yakışır, hakaret ve fiziki müdahale olmaksızın bir çalışma periyodu temennisinde bulundu.

Kapsayıcılığın ehemmiyetine değinen Kavuncu, kanun tekliflerinin şeffaf bir formda görüşülmesini ve tali komitelerde kâfi müddetle değerlendirilmesini istedi. Ayrıyeten TBMM Genel Kurulu’na gelecek kanun tekliflerini baştan “ret” oyu vermeden, her teklifin kendi özelinde değerlendirileceğini söyledi.

YENİ YOL PARTİSİ CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNİ ELEŞTİRDİ

Yeni Yol Partisi Küme Başkanvekili Selçuk Özdağ, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ni eleştirerek muhalefet partilerinin Meclise sunduğu kanun tekliflerinin görüşülmediğini söz etti.

Özdağ, sesin değil kelamın yükseldiği, tahammüllü, toleranslı ve saygılı milletvekillerinden oluşan bir parlamentonun ehemmiyetine değindi. Temel kanunların torba kanun teklifine dönüştürülmeden getirilmesi gerektiğini vurgulayan Özdağ, çoğulculuğun hakim olduğu bir parlamentonun inşa edilmesi gerektiğini belirtti.