Süreler kısalıyor, denetim artıyor… Konkordato reformu

“Konkordato uygulaması ve sürecini belirleyen yürürlükteki 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu, 1932 yılından bu yana yürürlükte olup, 41 kere değişikliğe uğradı. Karmaşık ve aktüel olmayan bir lisan nedeniyle tutarsızlıklara ve zorluklara yol açan gündemdeki uygulama, “konkordato” konusunda birtakım dertlere neden oluyordu.

Vaktiyle, İcra İflas Kanu­nunda “iflas ertelemesi” olarak uygulanan sistem daha sonra “konkordato” olarak yaygın bir biçimde ticaret ve hu­kuk literatürüne girerek günü­müze kadar geldi. Gerek pratik­te ve gerekse tüzel olarak ya­şanan sıkıntılar dikkate alınarak Adalet Bakanlığı tarafından gö­revlendirilen ve çok pahalı ho­calarımızdan oluşan bir komis­yon tarafından uzun yıllar üze­rinde çalışılarak hazırlanan taslak ilgili bakanlığa sunuldu. Bakanlıkça da kabul gören taslak nihayet kamuoyunun görüşüne sunulmuş bulunuyor.

Özellikle alacaklı ve borçlu hakları ortasındaki istikrarın bo­zulması yeni bir düzenlemeyi mecburî kılmıştır. Daha da ötesi, son vakitlerde artan konkorda­to taleplerinin ilgili mahkeme­lerde yarattığı yoğunluk ve ka­muoyunun olumsuz bakışı gün­demdeki yerini korumaktadır. Konkordatoya başvurmanın iki kıymetli boyutu bulunmaktadır. Birinci boyut, legal bir hakkın kullanılması, ikinci boyutu ise istismar boyutu olarak öne çık­maktadır.

İSTATİSTİKİ DURUM

İlk olarak 2018 yılında başla­yan konkordato süreci; günü­müze geldiğinde 2025 Ağustos sonu itibariyle 19.697 müracaat olmuş. Bunun 1.398’i için tasdik kararı çıkmış, 748’i için iflas ka­rarı çıkmış, 4.258’i için ret ka­rarı çıkmış, 8.120’si süreksiz müh­let sürecinde, 5.273’ü ise kesin mühlet sürecinde devam ettiği görülüyor.

Bazı müracaat evrakında 1’den çok gerçek yahut hükmî kişinin de bulunduğu dikkatte alındığında konkordatoya başvuran gerçek yahut hükmî kişi sayısının önem­li olduğu görülüyor. Burada dik­kat çeken öteki kıymetli bir konu ise, başvuranların değerli kısmı­nın ret yahut iflas ile sonuçlandı­ğı, çok azının tasdik olduğu gö­rülüyor.

YENİ DÜZENLEMENİN AMACI

Adalet Bakanlığı tarafından hazırlanan Cebrî İcra Kanunu Taslağı, yürürlükteki İcra ve İf­las Kanunu’nda esaslı değişik­likler öngörmektedir. Cebri İcra Kanunu Taslağı’nın temel ama­cı, bu karmaşıklığı gidermek, yargısal içtihatları yasal metne entegre etmek ve çağdaş ekono­mik gerçekliklere ahenk sağla­maktır. Taslak, metni sadeleşti­rerek ve lisanını güncelleyerek da­ha erişilebilir ve dengeli bir yapı sunmayı hedeflemektedir.

Ayrıca, alacaklının mülkiyet hakkı ile borçlunun temel hak ve özgürlükleri ortasında adil bir istikrar kurarak, borçluların öde­me zahmeti nedeniyle insan onu­runu zedeleyici yahut orantısız kısıtlamalara maruz kalmasını engellemeyi amaçlamaktadır. Dijitalleşme ve UYAP sistemi­nin aktif kullanımı üzere teknolo­jik gelişmelerden faydalanarak borç tahsilatını hızlandırmak ve kolaylaştırmak de taslağın kıymetli gayeleri ortasında yer al­maktadır.

YENİ DÜZENLEMEDE ÖNE ÇIKAN KIYMETLİ HUSUSLAR

Önemli değişiklikler öngören yeni “Cebri İcra Kanun” taslağı 14/08/2025 prestijiyle kamuoyu­nun görüşüne açıldı. Buna nazaran;

1. Mühlet müddetlerinin daha kısa verilebileceğine iliş­kin kararlara yer verilmiş. 3+2 ay olan süreksiz mühlet ve 12+6 ay olan kesin mühlet ile 6 ay tasdik yargılamasındaki uzatım olmak üzere toplam 29 ay sürebilen mühletlere karşılık yeni taslakta 4 ay süreksiz mühlet ve 12+3 ay ke­sin mühlet ile 6 ay tasdik yargıla­masındaki uzatım olmak üzere toplam 25 ay olarak kısaltılmış.

2. KGK’nın yetkilendirmiş olduğu bağımsız dene­tim kuruluşunca hazırlanacak ve müracaat evrakına eklenme­si gereken “makul teminat rapo­ru” süreksiz konkordato komiserle­rince denetlenecek. Konkordato komiserlerinin kontrolü ve hak­larında uygulanabilecek yaptı­rımlar kapsamlı formda düzen­lenmiş.

3. Borçlunun lehtar olduğu teminat mektupları müh­let içerisinde mahkeme kararıy­la tazmin edilebilecek. Mühlet içerisinde borçlunun faaliyetine nazaran “küçük” ölçüdeki borçlar mahkeme kararıyla ödenebile­cek.

4. Yargıtay kararının tersine, yabancı para alacaklar ge­çici mühlet tarihi prestijiyle TC­MB efektif satış kuru üzerinden TL’ye dönüştürülecek.

5. Teklifte önerilen vade ve­ya ödemesiz devrin ma­kul olması ve açıkça gerekçelen­dirilmesi” biçiminde yeni bir tas­dik kuralı getirilmiş. Mahkeme yetersiz projenin düzeltilmesini istemeyecek, kendisi düzeltebi­lecek.

6. Yeni bir uygulama olarak, “ortak katkı payı” ismi altın­da mahkeme tasdik koşulu olarak, şirketin konkordato projesinin gerçekleşmesini teminen ortak­ların şahsi malvarlıklarından katkı sunmasını isteyebilecek.

7. İflasa tabi olan borçlunun tasdik edilen konkordato­su büsbütün iptal edilirse, mah­keme ayrıca koşul aranmaksı­zın resen borçlunun iflasına da hükmedecek. Konkordatodaki ihtiyati önlem taleplerinin mah­kemece kabulü yahut reddi karar­larına karşı istinaf yoluna başvu­rulabilecek.

8. Konkordato talebi mahke­mece reddedildikten son­ra, borcun ödenmesini sağlaya­cak olan kaynaklarda kıymetli bir değişiklik gerçekleşmedikçe ve­ya ileriye yönelik olarak bu türlü bir değişikliğin gerçekleşeceği so­mut olarak ortaya konmadıkça, tekrar ismi konkordato teklifinde bulunulamaz.

9. Müracaat tarihinden geriye gerçek altı ay içinde yapılan yer (adres) değişiklikleri yetki ve misyon bakımından dikkate alın­mayacaktır.

10. Tasdikten sonra gö­rev yapan, fonksiyonelliği doktrinde ve uygulamada tartı­şılan “kayyım” yerine “proje de­netçisi” getirilecek.

DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER

Son vakitlerde konkordato uygulamasında yaşanan sorun­lar dikkate alınarak hazırlanan Cebri İcra Kanunu Taslağı, yü­rürlükteki İcra İflas Kanununda kıymetli değişikliklere gidilerek farklı olarak çağdaş, hak temel­li ve teknolojik olarak entegre bir icra sistemine geçişi temsil eden bir değişim sunmaktadır.

Konkordato açısından temel değişiklikler ortasında; alacaklı ve borçlu menfaatlerini denge­leme unsurunun açıkça söz edil­mesi, UYAP ve yeni portallar aracılığıyla süreçlerin kapsam­lı bir formda dijitalleştirilmesi, uzmanlaşmış mahkemelerin ku­rumsallaşması ve hem verimli­liği hem de adaleti artırmak için adap kurallarının güzelleştirilmesi yer almaktadır.

Bu taslağın yürürlüğe girmesi halinde, Türkiye’deki borç tahsi­latı ve iflas hukukunu temelden yine şekillendirecektir.

Dijitalleşme ve uzmanlaş­mış mahkemelere verilen kıymet, Türkiye’nin icra hukukunu gele­cekteki zorluklara karşı konum­landırmakta, iş yapma kolaylığı­nı arttırma, yatırımcı inancını yükseltme ve adalet yönetimin­de daha fazla kamu itimadı oluş­turma potansiyeli taşımaktadır. Bu ıslahatların başarısı, nihaye­tinde aktif uygulanmalarına ve tüzel çerçevenin değişen top­lumsal ve ekonomik gereksinimlere daima olarak ahenk sağlama ta­ahhüdüne bağlı olacaktır.

Konkordatonun kendi için­de; bir kısmı kanundan gelen, bir kısmı ise uygulamadan ge­len birtakım problemleri bulunu­yor. Birçok konuda çok kıymetli değişiklikler getirecek yeni dü­zenlemeyle, uygulamada kimi so­runların tekrarlanmaması için aşağıdaki huşuların da dikkatte alınmasında yarar vardır.

1-Bir mahkeme tarafından reddedildikten sonra adres değiştirilerek tekrar öbür bir mahkemeden yinelenen konkor­dato taleplerinde, mahkemele­rin evvelki konkordato talebinin hangi münasebetle reddedildiğini dikkate almasının sağlanması­nın gerektiği.

2-Konkordato talep eden gerçek yahut hukukî bireylerin yasal haklarının kullanılma­sı kadar istismar boyutunun da dikkate alınması gerektiği. Borç­luyu korumak kadar alacaklıyı da korumak için değerli önlem­lerin alınması gerektiği.

3-Süreci takip eden, denetle­yen ve raporlayan “konkor­dato komiser heyeti”nin yetki ve sorumluluklarının çok net bir halde belirlenmesi gerektiği. İlgili mahkemelerce görevlendi­rilecek “konkordato komiser he­yeti”nin konusunda uzman kişi­lerce belirlenmesi gerektiği.

Cumhurbaşkanı Yardımcı­mız Sayın Cevdet Yılmaz’ın kon­kordatoya ait bir televizyon kanalına verdiği demeçte; “son periyotlarda sayılarda bir artış var, fakat bu artış çok kıymetli bir artış değildir. Elbette artışın da dikkatle incelenmesi gerekir. KGK’nın yetkilendirdiği bağım­sız kontrol kuruluşlarının dos­yaya sunduğu makul teminat ra­porlarında birtakım dertler olduğu ve KGK’nın birtakım yaptırımlarda bulunduğunu biliyoruz. Öte yan­dan, yüksek faizlerden ötürü fi­nansman düşüncesine giren birtakım firmalar yasal haklarını kulla­narak konkordatoya başvurmak­tadır. Lakin, konkordato uygula­ması istismara açık bir mevzudur, haklı sebeplerle konkordatoya başvuranlar olduğu üzere istismar edenler de olacaktır.”

Konkordato uygulamasının iktisada ve gerçek piyasaya olan yararı yahut ziyanı uzun yıllar­dır tartışılmasına karşın net olumlu yahut olumsuz bir durum bilimsel olarak tespit edileme­miştir. Bana nazaran ise; istatisti­ki bilgilere bakıldığında olumlu sonuçtan çok olumsuz sonuç doğurduğu ortaya çıkmaktadır.

Ülkenin ekonomik meseleleri karşısında çok hassas olan Sa­yın Cevdet Yılmaz’ın demeci de mevzunun ne kadar değerli oldu­ğunu ortaya koymaktadır. Dola­yısıyla, pratikte yaşanan sorun­lar dikkate alınarak, istismarı önleyecek ve tüzel meseleleri çözecek düzenlemenin bir an ön­ce maddeleşerek yürürlüğe konul­masında yarar vardır”