Şirketlerin döviz açığı fırladı: 7 yılın zirvesi
Sıkı para siyasetiyle birlikte artan faizler, TL kredilerin maliyetini artırırken şirketler için dövizle borçlanmayı daha cazip hale getirdi. Yabancı para kredilerin yanı sıra yurtdışı tahvil ihraçları da sürat kazandı.
Nasıl Bir İktisat Gazetesi’nden Şebnem Turhan’ın haberine nazaran, Merkez Bankası dataları 2024 yılından bu yana gerçek kesimin net döviz durum açığının arttığını ortaya koyarken bu yıl haziran sonu itibariyle şirketlerin net döviz konum açığı 185.8 milyar dolar ile 2018 Eylül’ünden bu yana en yüksek düzeyine çıktı. Şirketlerin kısa vadeli net döviz konum fazlası da 4.5 milyar dolara gerileyerek Nisan 2015’ten bu yana en düşük düzeyine indi.
YABANCI PARA BORÇLANMASI HIZLANDI
Pandemi sonrasında yüksek enflasyon periyodunda uygulanan düşük faiz siyaseti gerçek kesimi TL borçlanmaya sevk ederken döviz borçlarının da süratle kapanmasına yol açtı. Merkez Bankası datalarına nazaran Ekim 2023’e gelindiğinde bu uygulamaların sonuçları olarak gerçek kesimin net döviz konum açığı 62.6 milyar dolara kadar geriledi. Haziran 2023’te değişen iktisat ve Merkez Bankası idaresinin yüksek enflasyonla çaba için devreye aldığı sıkı para siyaseti TL kredi faizlerinin de yükselmesine neden oldu. Bu durum finansman maliyetlerini artırdığı üzere sıkı para siyasetine eşlik eden makroihtiyati tedbirler de TL’ye erişimi güçleştirdi.
Dezenflasyon siyasetine eşlik eden gerçek kıymetli TL ile de döviz kurları Haziran 2023’ten evvelki üzere sert hareketler göstermediği için şirketler 2024 yılı ile birlikte ise yabancı para borçlanmayı hızlandırdı.
2 YILDA ARTIŞ 112.3 MİLYAR DOLAR OLDU
Merkez Bankası yurtiçinden alınan döviz kredilerine de aylık büyüme hududu ile makroihtiyati tedbirlerini artırsa da yabancı para yükümlülüklerini artıran gerçek kesimin net döviz durum açığı da artış eğilimini devam ettirdi. Merkez Bankası datalarına nazaran bu yıl haziran sonu itibariyle net döviz konum açığı 185.8 milyar dolara yükseldi. Haziran 2023’te sıkı para siyaseti devreye yeni alındığında net döviz durum açığı 73.5 milyar dolar düzeyindeydi. Böylelikle 2 yılda şirketlerin net döviz durum açığındaki büyüme 112.3 milyar dolara ulaştı.
Bu yılbaşından bu yana da yılın birinci yarısında 38 milyar dolar oldu. Merkez Bankası bilgilerine nazaran bu yılın birinci yarısında gerçek bölümün yükümlülüklerinde en süratli yükseliş türev yükümlülüklerinde yaşandı. Yüzde 72,45 artan türev yükümlülüklerinin yüzde 95’i kısa vadeli oluştu. Haziran 2025’te türev yükümlülükleri 12.6 milyar dolara yükseldi. Yurtiçi döviz kredilerinde büyüme sonu olsa da geçen yıl sonuna nazaran yüzde 15’e varan yükseliş oldu ve 144.6 milyar dolardan 166.2 milyar dolara çıktı. Bu kredilerin yüzde 67,5’i ise uzun vadeli kredi borçlarından oluştu. Yurtdışı döviz kredilerinde ise yüzde 16,05 artışla 98.6 milyar dolardan 114.4 milyar dolara yükseliş yaşandı.
Yine gerçek bölümün yurtdışı kredi borcunda da vade uzun istikametinde ağırlaşıyor. Yurtdışı döviz kredilerinin yüzde 99,11’i uzun vadeli. İthalat borçları ise yüzde 3,66 arttı 50 milyar doları aştı. İthalat borçlarının da yüzde 98,4’ü uzun vadeli.
ŞİRKETLERİN KISA VADELİ DÖVİZ DURUM FAZLASI
Reel bölümün net döviz durum açığı artarken bir yandan da kısa vadeli net döviz konumu fazlası da azalma eğiliminde. Merkez Bankası bilgilerine nazaran bu yıl haziran sonu itibariyle şirketlerin kısa vadeli döviz durum fazlası 4.5 milyar dolar düzeyine geriledi.
2024 Mart ayından bu yana gerileme eğilimini sürdüren bu yıla ise sert düşüşle başlayan kısa vadeli net döviz durumu fazlası geçen yılsonunda 13.6 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Birinci yarıda gerçek dalın kısa vadeli net döviz durumu fazlasında 9 milyar doları aşkın bozulma yaşandı.
