Sanayinin yükünü ziynet taşıdı… Kuyumcu tezgahı, pazar tezgahını solladı
Parasal sıkılaştırmanın baskıladığı sanayi üretiminin aylar sonra mayısta yıllık yüzde 4,9’la kayda paha bir artış kaydettiğini belirten Dünya gazetesi muharriri Naki Bakır, perakende satışların yüzde 17,7 ile çift haneli artmaya devam ettiğini vurguladı. Bakır, “Bir yıl evvelki seviyesi 100 kabul edilirse sanayi üretimi 104,9, perakende satışlar ise 117,7’ye çıktı.” dedi.
“Enflasyonu tek haneye indirme gayesiyle iki yıldır uygulanan sıkı para siyaseti üretimi güçlü biçimde baskılarken tüketimin canlılığını müdafaası sonucu üretim-tüketim makası açık kalmaya devam etti.” diyen bakır yazısına şöyle devam etti:
“Son bir yılda tüketim endeksi üretimle ortayı yaklaşık 13 puan açtı. Tüketimdeki artışta ise kuyumculuk eserlerinin perakende satışları değerli bir hisseye sahip.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) sanayi üretimi ve perakende satış endekslerinin seyri, üretimle tüketim ortasındaki dengesizliği, diğer deyişle üretimin tüketime yetişemediğini ortaya koyuyor. Geçen hafta açıklanan datalara nazaran sanayi üretiminde mayısta kaydedilen yıllık bazda yüzde 4,9’luk artışa karşılık, evvelki gün açıklanan Perakende Ticaret Satış Hacmi Endeksine nazaran kelam konusu tüketimde yıllık artış yüzde 17,7 seviyesinde bulunuyor. Perakende satışlara ait endeks, Gelir Yönetimi Başkanlığı’na 1 No’lu KDV beyannamesi veren bütün girişimlerin dahil olduğu ve sektörde farklı tıp ve büyüklükteki teşebbüslerin satışlarını her ay sistemli olarak ölçtüğü için tüketimdeki genel eğilimi veriyor.”
ÜRETİM 2 İLERİ 1 GERİ TÜKETİM DAİMA YUKARI
“Son bir yılda aylar prestijiyle yıllık değişimler, sanayi üretiminin iniş çıkışlı bir seyirle bu devrin büyük bölümünde gerilediğini, buna karşılık perakende ticaret satış hacminin ise birçok ayda çift haneli olmak üzere daima artış kaydettiğini ortaya koyuyor.” diyen Bakır, dataları şöyle aktardı:
“Perakende satışlarda Mayıs 2024 prestijiyle yüzde 7 olan yıllık artışı, ağustosta yüzde 13,8’le çift haneli düzeye, eylülde de yüzde 16,8’e çıktı ve bu yılın mart ayındaki yüzde 9,7’lik oran dışında çift haneli yıllık artışlarını sürdürdü. Son bir yılda perakende satışlarda en yüksek yıllık artış yüzde 17,7 ile bu yılın mayıs ayında kaydedildi. Sanayi üretiminde ise 2024’ün mayıs ayında sıfır olan yıllık değişim, izleyen beş ay boyunca daima negatif çıktı, öteki deyişle üretimde yıllık bazda daima geriledi. Kasımda yüzde 1,7, aralıkta yüzde 7, bu yıl ocakta yüzde 1,2’lik yıllık bazda üretim artışları kaydeden sanayi üretiminde şubatta yüzde 1,9’la tekrar düşüş meydana geldi. Son üç ayda ise yıllık bazda kesintisiz artış gösteren sanayi üretiminde son bir yılda en yüksek oranlı artış yüzde 4,9’la bu yıl mayıs ayında kaydedildi.”
MAKAS 12,8 PUAN AÇILDI
“Takvim tesirinden arındırılmış endekslerin Mayıs 2024 kıymeti 100 kabul edilirse, bu yılın mayıs ayında perakende satışların hacmi 117,7’ye, sanayi üretim endeksi 104,9’a yükseldi.” tabirlerini kullanan Bakır, son 12 aylık periyodu şöyle ele aldı:
“Bu hesaba nazaran son on iki aylık devir itibarıyla Aralık 2024’te 127,6’ya kadar çıkan perakende ticaret satış hacmi, bu yıl ocakta sert düşüşle 96,9’a inerken, son dört ayda ise kesintisiz artışla 20,8 puan yükseldi. Sanayi üretim endeksi ise geçen yıl ağustosta 94,4’e kadar indikten sonra eylülde 100 baz seviyenin üzerine, aralıkta da 122,2’ye kadar yükseldikten sonra, ocakta 93’e, şubatta 90,6’ya indi, martta 107, nisanda 96,9 değerini alan endeks mayısta 104,9 oldu.
Son bir yılda aylar prestijiyle iniş çıkışlı seyir halinde genelde paralel bir çizgi izleyen üretim ve tüketim endeksleri ortasındaki en büyük açılma 14,3 puanla geçen yılın ağustos ayında, en fazla yakınsama ise 3,9 puanla bu yıl ocak ayında gerçekleşti. Bir yıl önceki seviyeleri 100 kabul edildiğinde iki endeks ortasındaki açıklık mayıs prestijiyle tüketim lehine 12,8 puan oldu.”
PAZAR ALIŞVERİŞİNDE DÜŞÜK KUYUMCUDA YÜKSEK ARTIŞ
Parakende satışlarda yüzde 30,5’le en yüksek artışın saat, mücevher, altın vb. ziynet eşyası ile giysi, ayakkabı, deri eşya, eczacılık, tıbbi ve optik aygıt, kozmetik ve ferdî bakım eserlerine tahsis edilmiş öbür mağazalardaki satışlarda yaşandığını kaydeden Bakır, “Son bir yılda, muhakkak bir mala mahsus besin, içecek, tütün satış yerlerinde perakende ticaret yüzde 17,8, harika marketler yahut büyük mağazalar üzere, birebir ünite içerisinde belli bir mala tahsis edilmemiş; çeşitli eser reyonlarının bir ortada bulunduğu (karma) satış yerlerindeki ise yüzde 10,8, arttı. Yalnızca bilgi ve irtibat eserlerinin satıldığı mağazalardaki perakende satışlarda yıllık yüzde 21,3, salt dokuma, hırdavat, boya, cam, halı, kilim, elektrikli mesken aletleri, mobilya üzere öteki mesken eşyalarının satıldığı yerlerdeki perakende ticarette yüzde 12,8, tekrar kültür ve cümbüş eserlerine tahsisli satış yapılan işyerlerindeki perakende ticaret de yüzde 11,6 artış kaydetti. Son bir yılda en düşük artış ise yüzde 5,2 ile tezgahlar ve pazar yerlerindeki perakende satışlarda yaşandı. Buna karşılık mağaza, tezgâh ve pazar yeri dışı yerlerdeki perakende satışlarda yıllık yüzde 11,3 artış kaydedildi.” dedi.
TÜKETİM ARTIŞINDA 5 PUANLIK ZİYNET ETKİSİ
Bakır, yıllık tüketim artışında “saat ve mücevher” kümesinin tesirine dikkati çekerek, dataları şöyle aktardı:
“Takvim tesirinden arındırılmış endekse nazaran mayıs prestijiyle son bir yılda perakende satış hacmi yüzde 17,7 artarken, “saat ve mücevher” kümesi olarak tanımlanan harcama kümesi hariç tutulduğunda yıllık artışın yüzde 12,7 olduğu belirlendi. Buna nazaran toplam perakende satışlardaki bu yıllık artışın 5 puanlık kısmı saat ve mücevher kümesinden kaynaklandı. Saatler ile altın, mücevher ve gibisi öteki kuyumculuk eserleri bu kümede yer alıyor. Kelam konusu tüketim kümesinin Mayıs 2024’de 1,2 puan olan toplam perakende satışlara yıllık katkısının, bilhassa 6,1 puana ulaştığı kasım ayından bu yana yüksek seviyelerde seyrettiği dikkati çekiyor. Global ve ulusal iktisattaki ıstıraplar, jeopolitik meseleler, bölgesel savaşlar üzere gelişmelerin tesiriyle belirsizliğin artması paralelinde perakende altın tüketiminin artışa geçmesinin bunda tesirli olduğu varsayım ediliyor.”
