Sadık Çelik yazdı: Sol siyasetin çıkmazı
Vicdan, kişisel ahlaki prensiplerimizin farkına varmamızı sağlayan içsel bir pusuladır. Bu prensiplere sadık kalmak, bizi hakikat olarak gördüğümüz hareketleri gerçekleştirmeye yönlendirir. Ahlak, toplumun yapısını çizen ögelerin başında gelir ve vicdan, bu yapının korunmasında kullanılan en güçlü materyaldir.
AHLAK İDEOLOJİSİ
Ahlak ideolojisi, bireyin özgür iradesini ve bu iradeyle alınan kararların sonuçlarını üstlenme sorumluluğunu vurgular. Gerçek manada sorumluluk, özgür iradeyle alınan kararların şuurunda olmayı gerektirir. İrade ve vicdan birleştiğinde, beşerler sadece kendileri için değil, tıpkı vakitte etraflarındaki öbür beşerler ve canlılar için de gerçek olanı yapma güdüsüne sahip olurlar. Bu süreçte, sorumluluk hissi, bireyin kendi karar ve davranışlarının sonuçlarına katlanmaya hazır olması manasına gelir ve bu, ahlak ideolojisinin özgürlük ile derinlemesine ilişkilendirildiği temel bir kavramdır.
Ahlaki bedeller, şuurlu bir özne tarafından öteki canlılara yönelik davranışlarda kendini gösterir. Örneğin, bir bireyin yahut kurumun yangın güvenliği standartlarını ihmal etmesi, sadece hukuksal bir sorumluluk değil, tıpkı vakitte ahlaki bir sorumsuzluktur.
AHLAK VE VİCDAN
Kartalkaya’daki elim yangın faciası, vicdani ve ahlaki sorumlulukların ne kadar hayati olduğunu ve toplumun ne yazık ki bu pahaların nasıl uzağına düştüğünü açıkça ve fecî bir biçimde ortaya koyuyor. Akılcı düşünme yetisi ve şuur gerektiren sorumluluk hissinden nasıl hoyratça koparıldığını… Sorumluluk, mutlak surette özgür olmayı gerektirir. Vicdan sahibi olmanın yolu da özgürlükten geçmek zorundadır.
Öyleyse bu olaydan elimizde kalan; özgürlükten mahrum bireylerin ahlak, vicdan ve sorumluluk duygusu eksikliğidir.
Özellikle son devirde toplumumuzda kundaktan başlayarak yüceltilen bedel “özgüven”. “Özgüveni yüksek”, “kendine inancı tam” bireyler yetiştirmek için tüm bir ebeveynlik kavramını bile silip tekrar yazdık. Toplum olarak özgüveni özsaygının önüne koyduk. Halbuki yüceltilen paha özgüven yerine özsaygı olmalıydı.
Doğru yapmak ve yanlışsız olanı yaptığın için kendine hürmet duymak, yanlış olanı sürdürmemek, değiştirmek, sorumluluk almak, vicdan, ahlak… Zira gerçek özgürlük, kararlarımızın sonuçlarına yalnızca katlanmakla kalmayıp, onları şekillendirecek sorumlulukları da omuzlamaktan geçer.
Vicdan, sırf bir iç ses değil, birebir vakitte bizleri başkalarının acılarına karşı hassas kılan ve adalet arayışımıza istikamet veren derin bir ahlaki kılavuzdur.
Her bireyin ve her toplumun vicdanla sınandığı anlar vardır; Kartalkaya’daki yangın üzere trajediler, toplum olarak ahlaki pusulamızı ne kadar yeterli kalibre ettiğimizi test eder.
Peki biz bu son testten geçer not alabildik mi?
HERKES CÜRMÜ BİRBİRİNE ATIYOR
Herkes kabahati birbirine atıyor. Aslında hatalı hepsi, hepimiz hatalıyız. Otelin mimari planlamasından başlayarak, müsaade verenler, görmezden gelenler, erteleyenler, ihmal edenler, önemsemeyenler… Bakanlığı, belediyesi, il özel yönetimi, itfaiye çalışanları… O ızgarayı açık bırakanlar, o davlumbazın paklığını yapmayanlar, alevlenen ocağı suyla söndürmeye çalışanlar, nasıl söndürüleceğini bilmeyenler, onlara nasıl söndürüleceğini öğretmeyenler, o eğitimleri vermeyenler, yangın şimdi ufakken, söndürülebilir düzeydeyken müdahale etmeden kaçıp gidenler, yüzlerce kişiyi tıpkı anda ağırlayan koca bir turistik otele yangın söndürücüleri koymayanlar, çalışmayan yangın alarm sistemini umursamayanlar, yağmurlama sistemini kurmayanlar, yol gösterici levhaları oraya koymayanlar, tüm bu eksiklikleri görmeyenler, görüp de görmezden gelenler, görmezden gelip de punduna uydurmaya çalışanlar, liyakatı değil sadakati kaale alanlar, kuzenlerini yardımcı, kayınçolarını, eniştelerini müdür yapanlar, tüm bu olup biten karşısında sessiz kalıp, dilsiz şeytanlık yapanlar…. Günahkarlar.
Koltuklarını bırakmayanlar, berbata kullandıkları unvanlarından istifa etmeyenler zati çoktan insanlıktan istifa etmişler.
Onların insanlıktan almadıkları nasibin bedelini, en az 36’sı çocuk, 78 kişi canıyla ödedi.
Kalanlarsa bu olayda sorumluluğu olanların paçasını kurtarma derdinde… Bedelini ödetmek yerine…
Hiçbirinin başkasından farkı yok; ne iktidar, ne muhalefet. Tüm bu yaşanan felaketten sonra turizm bakanı istifa ediyor mu? Hayır. Ana muhalefet partisi, Bolu Belediye Başkanı’nın istifasını isteyebiliyor mu? Hayır. Biri de çıkıp siyasi sorumluluk almaz mı… Almıyor işte. Bilakis Bolu Belediye Başkanı’na sahip çıkmak, takviye olmak için CHP küme toplantısında açıklama yapılıyor.
TANJU ÖZCAN’IN AKRABASI
Halbuki Tanju Özcan’ın, yakın bir akrabasını itfaiyeden sorumlu müdür olarak ataması, ortada gidip gelen evraklar, geri çekilen dilekçeler… mahallî idarelerdeki nepotizm ve sorumluluk eksikliği… Üniversal siyasette bu tıp etik dışı tavırların istifa yahut önemli yaptırımlarla sonuçlanması gerekirken, Türkiye’de bu tıp durumlar çoklukla partizan savunmalarla geçiştiriliyor.
Hele ki sol ideolojiye mensup bir siyasetçi olarak, yanlışa yanlış diyebilme ve gerektiğinde istifa edebilme üzere davranışlar bilhassa beklenen bir tavırken (ki Tanju Özcan, vaktinde, kendine nazaran haklı birtakım münasebetlerle, şiddetle Kılıçdaroğlu’nun istifasını istemiş bir isimdi) maalesef bu adımlar atılmıyor. Halbuki bu hal, en çok CHP’ye, en çok sol geleneğe yakışır, en çok CHP’ye onurlu, örnek teşkil edebilecek bir duruş kazandırırdı.
Bu, Türkiye’de sol siyasetin ve genel olarak tüm siyasi spektrumun içine düştüğü bir çıkmazı yansıtıyor: Siyasi sorumluluğun gereklerini yerine getirme konusunda önemli bir isteksizlik.
Solun tarihi, ideolojik olarak halka hizmet ve şeffaflık üzerine kurulu olsa da, pratikte bu pahaların ağır bir ihlali kelam konusu.
Siyasi önderlerin ve kamu yöneticilerinin, bu cins durumlar karşısında sorumluluk alması ve gerekirse istifa etmesi, toplumda saygınlığın ve inancın yine tesis edilmesi için kritik ehemmiyete sahiptir.
JAPON MÜHENDİS
Hepimiz hatırlıyoruz. Osmangazi Köprüsü’nde çalışan Japon mühendis Kishi Ryoichi, köprü inşaatında halatın kopmasından kendini sorumlu tutmuş ve ağır bir vicdani yük altında intihar etmişti.
Çalmamıştı, rüşvet yememişti, misyonunu berbata kullanmamıştı, görmezden gelmemişti, görmezden gelenlere karşı sessiz kalıp suça paydaşlık etmemişti, kimsenin vefatından sorumlu değildi.
Bir yanılgı yapmıştı. Kusurunun nelere mal olabileceğini tasavvur etmişti. Şimdi hiç bir felaket yaşanmadan yanılgının kaynağı olarak görüldüğü “kendini” yok etmeye karar vermişti. Köprüde meydana gelen bir teknik aksaklıkta direkt bir kusuru olmamasına karşın, potansiyel sonuçların tartısı altında ezilmişti.
O kültürde vicdan ve sorumluluk kavramları öylesine esaslı ve şiddetli yaşanıyor ki… Ryoichi’nin davranışı, kişisel yanlışlardan dolayı en yüksek bedeli, kendi hayatıyla ödemeye hazır olma kanısını yansıtıyor.
O toplum imanı itikat değil, ahlak olarak anlıyor…
YUNANİSTAN VE BELGRAD ÖRNEĞİ
Yunanistan, birebir formda. 57 kişinin hayatını kaybettiği tren kazasının gerçek sorumlularının tutuklanmamasını protesto ediyor halk. Ne polis şiddeti, ne polis copu, ne gaz… Beşerler özgürce adalet talep ediyor, özgürce acılarını haykırıyor. Zira hukuk var, medeniyet var. Zira devlet tertibi de, yurttaşların itirazlarını, öfkelerini, acılarını kitlesel olarak lisana getirmesine müsaade ediyor. Politikler de birebir olgunluğu gösteriyor.
Belgrad’da da hakeza. Tren garındaki beton sundurmanın çökmesi sonucu 15 kişinin vefatıyla sonuçlanan acı olaydan sonra başlayan protesto şovları 3 aydır devam ediyor.
Bu iki örnekte de, adalet talebiyle süregelen protestolar, hukukun üstünlüğüne ve söz özgürlüğüne olan itimadı gösteriyor. Toplumsal felaketlere karşılık veren bu toplumlar, acılarını özgürce söz edebiliyor, zira demokratik tertip bunu mümkün kılıyor.
Türkiye’deki durum ise bu örneklerle kıyaslandığında tam aksi bir tablo çiziyor. Türkiye’de yaşanan büyük felaketlerin akabinde kitlesel şovların yapılmaması, toplumsal acıların gereğince lisana getirilmemesi, bu hususta derin bir kültürel ve politik farklılık olduğunu gösteriyor.
Kim bilir, tahminen de toplumun bu çeşit olaylara karşı gereken hassaslığı geliştirebilmesi için daha fazla bedel ödenmesi gerekiyordur. İbretlik olaylar yaşıyor ve hepsini tıpkı süratle, dramatik bir biçimde unutuyoruz…
SONUÇ NE OLACAK
Eskiden, bu çeşit toplumsal acılar yaşandığında, bu acıları lisana getiren halk ozanları, şairler olurdu… Günümüz Türkiye’sinde, bu tipten kültürel ve toplumsal yansıların yerinde yeller esiyor. Artık ağıtlar yakılmıyor, acı paylaşılmıyor. Sıkıntılarımız çok derinde. Demokrasi, insan hakları, adalet, yurttaşlık, sorumluluk, vicdan… Çok uzağımızda.
Tek uğraşımız üste çıkmak ve orada kalmak için.
Sonuç ne mi olacak? Gerçek sorumlular sütten ak kaşık olarak çıkıp yollarına devam edecekler, suçlanan üç beş kişi de kısa müddette özgür bırakılacak… Yetkililerin birden fazla, güya hiçbir şey olmamış üzere konumlarında kalmaya devam edecek. Geçmişte tekraren görmedik mi bu senaryoyu; tren kazaları, maden faciaları, sarsıntı felaketleri…
*
Cumhuriyetin kuruluş ideolojisi, hür fikirler, hür vicdanlar yetiştirmeyi hedeflemişti. Pekala, artık nerede bu hür vicdanlar?
Atatürk’ten sonra bilfiil erozyona uğrayan ahlaki değerlerimiz… Liyakatin yerini bıraktığı harikulade bir yetersizlik, vurdumduymazlık, sorumsuzluk, vicdansızlık… Küçükken söndürülmesi mümkünken söndürülmeyip büyümesine ve tüm bir toplumu yakıp kül etmesine müsaade verilen yangınlar, çürümüş sistemler…
Bugün, 21. yüzyılın getirdiği paradokslar içinde kıvranıyoruz; cürüm, ahlak, etik üzere kavramlar giderek muğlaklaşıyor. Hukuk, ahlak ve etik bedeller zayıflarken, bu unsurları savunanlar azalıyor ve ötekileşiyor.
*
Vicdan, daima vicdan…
Ahlaki pusulamız, gerçek ile yanlışı ayırt etme yeteneğimizin özü… Bazen o kadar sessiz kalıyor ki, dev bir yangının ortasında bile vicdanlar suskunluğunu koruyor.
Alev alev yanan, can pazarı yaşanan bir otelin yanı başındayken beyaz karların üstünde kaymaya devam edenler…
Çünkü vicdanı tertemizdi, onu hiç kullanmamıştı ki.
Ölenlerin yas tutan aileleriyle alay edenler, bu acıları bir latife gereci olarak toplumsal medyada paylaşanlar…
Çünkü vicdan, ahlakın ibresiydi…
Hüküm süren sessizlik… Asıl girilmesi gereken çalıları yan dolaşan herkes…
Çünkü çıkarlar konuşunca, vicdanlar susuyordu…
Ve son analizde; vicdan olmaksızın sahip olunan güç, ruhu çürütüyordu.
İMAMOĞLU’NA ÇAĞRI
Bu sırada Devlet Bahçeli bir sabah çıkıp İmamoğlu’na, CHP’den, belediye başkanlığından ve Türkiye Belediyeler Birliği Başkanlığı’ndan istifa edip 100 bin imza toplayarak Cumhurbaşkanı adaylığını ilan etme davetinde bulundu.
Aynı günün devamında, Özgür Özel, partisinin cumhurbaşkanı adayının ön seçimle belirleneceğini açıkladı. Özel, 1 milyon 600 bin parti üyesinin dijital ortamda oy vererek seçeceği kişinin CHP’nin adayı olacağını söyledi. 1 milyon 600 bin parti üyesinin, dijital ortamda karşılaşacağı muhtemel teknik ve erişim sıkıntıları düşünüldüğünde, sağlıklı bir biçimde oy kullanması mümkün değilken…
Bu durum, İmamoğlu ve Mansur Yavaş üzere tanınan adayların önünü açarken, öbür potansiyel adayların önünü kesiyor. Partiyi ve kamuoyunu baskı altında tutmak manasına geliyor tıpkı vakitte. Siyasi bir kurnazlık konu bahis burada. Kelam konusu dijital seçimden İmamoğlu’nun çıkacağı biliniyor. Bir diğer deyişle kaldırım taşları İmamoğlu’na nazaran döşeniyor.
Bu cins siyasi hareketler, “yangında mal kaçırmak” olarak değerlendirilecektir; çünkü parti içi rekabet ve adil baht verme unsuruna ters bir adımdır.
Ayrıca Özel’in bu açıklamasının, Devlet Bahçeli’nin tıpkı gün yaptığı İmamoğlu’na yönelik adaylık davetinden çabucak sonra gelmesi, muhalefetin, iktidarın oyun planına alet olması biçiminde yorumlanabilir. Ana muhalefet partisinin, iktidar bloğunun gündemine paralel bir atılım yaparak, onların söylediği yola gelmesi olarak okunabilir ki bu durum, muhalefetin siyasi stratejisini iktidarın belirlediği algısını güçlendirir.
İki cins akıl yürütme, iki farklı strateji öne çıkıyor olabilir: Birincisi, İmamoğlu’nu aday göstererek onu siyasi bir kalkanla muhafaza altına almak, iktidarın ona dokunmasını engellemek, beklenen bir mahpus cezasının ve siyasi yasağın önüne geçmektir. Bu işlemezse ikinci strateji olarak, İmamoğlu’na rastgele bir müdahale durumunda, bu durumu bir mağduriyet kıssası olarak sunup, kamuoyunda ve seçmen nezdinde dayanak ve sempati kazanmak… Mağduriyetten zafer doğurmak…
CHP’nin bu açıklamayı yapmasının gerisindeki iki ana argüman bu biçimde özetlenebilir.
Ekrem İmamoğlu da bu mağduriyet oyununu ve mağduriyet algısını benimsiyor üzere görünüyor. İktidar partisiyle girdiği münakaşalardan, kendisi hakkında sudan sebeplerle açılan davalarla mağdur edilmekten çıkarlı çıkan olma peşinde sanki…
Ancak tüm bu stratejilerin işlememesi ve CHP’nin baltayı kendi ayağına vurması beklenen. Çünkü bu yangından mal kaçırma stratejisi, CHP tabanında da huzursuzluk yaratacaktır. Partinin bütünlüğünü sağlamak şöyle dursun, partiyi daha da bölecek, birliğini ve bütünlüğünü daha da zedeleyecektir.
Ayrıca yapılan dijital seçimlerden çıkacak olan adayı tüzük gereği meclis kümesinde onaylama süreci de kolay olmayacaktır.
“Dimyat’a pirince giderken meskendeki bulgurdan olmak,” misali, bu türlü bir süreçte partinin lokal idarelerdeki kazanımlarının riske atılması da çok olası. AKP’ye iktidarı, bir devir daha altın tepside sunmak üzere bir şey…
CHP YANILMASIN
CHP idaresi, 31 Mart seçim başarısına güveniyor, o başarıyı kendine yontuyorsa, bu da bir yanılgıdır. Zira kelam konusu muvaffakiyet, büyük oranda Kemal Kılıçdaroğlu’nun eforları ve toplumun iktidardan duyduğu bıkkınlık sayesinde elde edilmiştir. Ayrıyeten o tarihten bu yana köprünün altından da çok sular akmıştır. Normalleşme/yumuşama süreci, Suriye problemi, yeni Kürt açılım atakları derken, CHP’nin yardımıyla, lokal seçimlerde mağlup olmuş bir iktidar partisi küllerinden yine doğmuş, bir kere daha gündem belirleyen noktaya gelmiştir.
Ayrıca çevrimiçilerde yakalanmış, bu konuda sabıkalı bir parti idaresi tarafından yapılacak bir dijital seçimin güvenilirliği elbet ki sorgulanacaktır. İnancın tekrar tesis edilmesi için tek bir yol vardır; o da partinin seçimli kurultaya gitmesidir.
Böyle bir süreç, hem CHP üyeleri hem de genel kamuoyu nezdinde itimat sağlayabilir, bir tazelenme gerçekleştirebilir ve partinin birliğini koruyabilir. Gerçek bir demokratik süreç, sanal ortamlarda aceleye getirilen, şark kurnazlığı kokan tahlillerle değil, yüz yüze, iştirakçi ve kapsamlı tartışmalarla sağlanabilir. Bu, hem partililere hem de parti dışındakilere itimat verebilir ve CHP’nin imajını güçlendirebilir.
“BASKILAR SÜRÜYOR”
12 yıl evvel gerçekleşen Seyahat Parkı olaylarının planlayıcılarından olduğu teziyle gözaltına alınan menajer Ayşe Barım… Savcılıkta söz verdikten sonra tutuklanma talebiyle nöbetçi İstanbul Sulh Ceza Hakimliği’ne sevk edildi ve tutuklandı. Soruşturma kapsamında, oyuncular Halit Ergenç, Bergüzar Korel, Mehmet Günsur, Ceyda Düvenci, Nejat İşler, İstek Kocaoğlu ve Irmak Erdoğan üzere isimler de tabir verdi…
Barım’ın evvel, dalı konsolide etmekle, rekabeti engellemekle, dizi/film dalında kendine “biat etmeyenlerin” iş yapmasını engellemekle, haksız rekabete yol açmakla suçlanarak üzerine gidildi. Oradan bir şey çıkmayacağı anlaşılınca da bu kere ibre Seyahat olaylarına çevrildi.
Ayşe Barım’ın Seyahat Parkı olaylarıyla ilgili olarak hükümeti devirmek üzere bir kapasiteye sahip olma ve örgüt lideri/üyesi olma ihtimalini gündeme getiren suçlamalar akıl hudutlarını zorluyor. Suçlamaların boyutunu düşündüğümüzde, Ayşe Barım ve başka oyuncu isimlerin hükümeti devirecek güçte aksiyoncular olarak gösterilmesi, üstelik bunun 12 yıl sonra yapılması, gerçeklikle bağını koparmış fantastik bir niyet gibi…
Bu ortada Halk TV programcıları Serhan Asker, Barış Pehlivan ve Seda Selek’in gözaltına alınması, söz özgürlüğüne yönelik kaygıları derinleştirdi.
Haber yapma ve kanılarını özgürce tabir etme hakkı, demokratik toplumların temel taşlarından biri olmasına karşın, bu çeşit olaylar, iktidarın tenkitlere tahammülsüzlüğünü ve medyaya yönelik baskılarını tekrar tekrar gözler önüne seriyor.
İfade özgürlüğünün kısıtlanması, toplumun bilgiye erişimini engelleyerek demokratik kıymetlerin erozyonuna ve sonuçta eğik bir düzlemden aşağı kaymamıza neden oluyor.
Tüm bu olanlara üstten, kuşbakışı bakıldığında ise iktidarın adeta kaybetmek için, kendisine yöneltilen tenkitlere ve toplumsal reaksiyonlara aldırmaksızın elinden geleni yaptığı, elindeki kartları arka arda açtığı görülebiliyor. AKP’nin toplumun gözü önünde attığı bu üzere adımlar, verdiği bu tipten kararlar seçmen tabanını zayıflatan, ona gönül vermiş kitleleri kendinden uzaklaştıran temel nedenler, halktaki karşılığını yitirmesinin, seçmenin gönlünden düşmesinin münasebetleri ortasında yer alıyor. İktidar, şuurlu olarak kendi sonunu hazırlıyor üzere bir izlenim uyanıyor. Güya iktidar, sonuçlarına katlanmaya hazır olduğu bir kumar oynuyor; tüm kartlar masaya yatırılmış, son atılım bekleniyor.
Sadık Çelik
Odatv.com
