Sadık Çelik: Kartalkaya trajedisinin en acı yönü

Daha adil bir dünya için attığımız sessiz çığlıklardan birinin sabahında gözümüzü, Bolu, Kartalkaya’daki dehşetli otel yangınına açıyoruz. Bir gecede, bembeyaz bir karanlıkta, tek bir otelin içinde yitip giden, (içinde mali hukuk ve vergi alanındaki uzmanlığıyla tanınan, akademik ve yazın hayatında değerli bir yere sahip olan, Sözcü Gazetesi müellifi Nedim Türkmen’in de eşi ve iki çocuğuyla birlikte olduğu) (şimdilik) 78 can…

Her birine Allah’tan rahmet, geride kalan acılı yüreklere de sabırlar diliyoruz.

Sabır dilemek hakaret üzere olsa da…

Çünkü adaletin olmadığı yerde sabır dilemek, acının sahiplerine küfretmek gibi…

Çünkü trajik otel yangını, tüm eksiklikleri ve ihmalleriyle ortaya çıksa dahi, sorumluluk alacak birini bulmak mümkün olmayacaktır…

Otelin yamaca sıfır pozisyonu ve yapısal özellikleri, mümkün bir yangında müdahalenin ne kadar güç, hatta imkansız olduğunu bas bas bağırıyor olmasına karşın birinci inşası sırasında buraya imar müsaadesi verenler, böylesine büyük bir binanın büyük kısmının ahşap olmasına müsaade edenler, güvenlik tedbirlerini denetlemeyenler ve işletmenin sürdürülebilirliğini sağlamak için gerekli önlemleri almayanlar…. Üstüne bir de işletmede işlerin sağlıklı bir biçimde takip edilebilmesini önemli halde aksatan işçi değişikliğinin sıklığı üzere problemler…

“İNSANLAR, SEÇTİKLERİ YETKİLİLERE ARTIK İNANMIYORLAR”

Otelin bulunduğu bölge ile en yakın yerleşim yeri ortasında 40-50 km olması, yangına müdahale edecek itfaiyenin bölgeye kilometrelerce uzaklıktan, lakin 1, 1 buçuk saatte gelebilmesi, bu turizm bölgesine özel itfaiye teşkilatının bulunmaması, otel cayır cayır yanarken, en çok muhtaçlık duyuldukları vakit AFAD’ın, gece görüşlü helikopterlerin bölgeye (zamanında) sevk edilmemesi, işletmedeki yangın alarm sistemleri, yangın merdivenleri ve öbür güvenlik tedbirlerinin eksikliği, yokluğu, bakımsızlığı, denetimsizliği…. Fevkalade bir ihmaller zinciri…

Tüm o sorumlular dün gece başlarını yastığa koyup rahat uyuyabildiler mi acaba…

Hükümet ve ilgili bakanlıklar topu çabucak belediyeye atıyor ve işletmenin 2023’te yangın kontrolünden geçtiğini sav ediyor. Belediye ise bunu şiddetle reddediyor ve son itfaiye kontrolünün 2007’de yapılmış olduğunu öne sürüyor. Bu sırada Bolu belediyesinin, bu yılın başında otelin restoranına verdiği yangın yeterlilik evrakı ortaya çıkıyor… Kimse sütten çıkmış ak kaşık değilken top, mahallî idareler ile bakanlık ortasında gidip geliyor.

İşletmeye ruhsat verilmesi başka bir bahis, bir de bu otelin tertipli kontrollerden geçip geçmediği problemi var sorgulanması gereken. Tertipli olarak ilgili kurumlarca denetleniyor muydu? Denetleniyorsa nasıl denetleniyordu? Denetlenmiyorsa neden ve nasıl denetlenmiyordu?

Bu trajedinin tahminen de en acı istikameti, halkın devlet organlarına olan inancının yok olmuş olmasıdır. Beşerler, seçtikleri yetkililere artık inanmıyorlar ve ne bu tıp trajedilerin aydınlığa kavuşturulmasına, ne de sorumluların hesap vermesine yönelik umutları ya da beklentileri var… Ne de bunun peşine düşecek enerjileri…

Bu da siyasetçilerin işine geliyor; sorumluluğu birbirlerine atarak olayın üstünü örtebilecekleri bir fırsat yaratıyor.

Son analizde tahminen de tek sorumlu, en kolay amaç olan mutfak işçisi olacaktır… Ne trajik, ne korkunç…

Ki yangın otelin mutfağında başlıyor, mutfak çalışanlarının günahsız olduğunu sav edemeyiz. Bacaların rutin paklığı, nizamlı bakımı gerçekleştiriliyor muydu… Yangının en başında hakikat müdahaleler yapıldı mı, yoksa söylendiği üzere yangın başlar başlamaz işçi kaçıp gitti mi… Tahminen de hiç büyümeden söndürülebilecek bir yangındı…

İhmalkarlık, denetimsizlik, vurdumduymazlık… İnsan hayatı yerine rantı önceleyen, önlem almak yerine popülizm yapan, sorumluluk üstlenmek yerine daima ötekini suçlayan bir zihniyetin ürünü… Her yeni gelen felaket, her vefat, bu canı çıkasıca tertibin kokuşmuşluğunun aynası…

Pisi pisine insan vefatına aşina bir coğrafya…

Bu ülkede doğduğun birinci andan itibaren vefatına alışılıyor.

Doğuyorsun ve yenidoğan çetesinin elinde ölebiliyorsun,

İlkokula gidiyorsun ve seni doğuran, kelamda bakıp büyüten beşerler tarafından öldürülebiliyorsun, cesedin dere kenarında bulunuyor,

Birini seviyorsun, bir vakitler sevdim dediğin adam seni öldürüp cesedini bidona koyabiliyor,

Boşanıyorsun, ya bıçaklanarak ya da hızına kezzap yiyerek öldürülüyorsun,

Yolda yürürken biri gelip seni kılıçla kesebiliyor,

Kentin ortasında yağmurda yürürken elektrik akımına kapılıp ölebiliyorsun,

Kumpir yiyip ölebiliyorsun,

Ameliyat sırasında oksijen yerine azot gazı verilmesi nedeniyle 11 yaşında hayattan koparılabiliyorsun,

Trafikte öldürülebiliyorsun,

Kütüphaneye giderken başıboş köpeklerin saldırısına uğrayıp 12 yaşında hayatını kaybedebiliyorsun,

Soma’da maden faciasında 301 şahıstan ya da Çorlu’da tren kazasında 7’si çocuk 25 bireyden biri olarak ölebiliyorsun,

Deprem oluyor, gelişmiş bir ülkede tıpkı şiddetteki bir zelzelede kimsenin burnu kanamazken, sen enkaz altında can verebiliyorsun,

Sel oluyor, meskeninde otururken ölebiliyorsun,

Ve gittiğin kar tatilinde yanarak ölebiliyorsun…

İnsanın canını daha da yakan, sen orada yanarken beşerler kayak yapmaya devam edebiliyor. Vefat o kadar sıradan, öylesine alışılmış… İnsanlık öylesine zıvanadan çıkmış, öylesine unutulmuş…

Bu coğrafyada ölmek bile o kadar çarpık, o kadar saçma, o kadar ucuz ki… Her şeyin bu kadar kıymetli olduğu bir ülkede kalan tek ucuz şey; insan hayatı.

Bir ülkeyi tanımak istiyorsanız, o ülkede insanların nasıl öldüğüne bakın, evet. Albert Camus’nun bu kelamını duymayan, bilmeyen kalmadı bu ülkede. Neden?

Çünkü bir ülkenin en zayıf istikametlerini öğrenmek için o ülkede en çok hangi kelamların paylaşıldığına bakın.

Karnelerini yeni almış, uzun vakittir hayallerini kurdukları tatilin birinci sabahında, son nefeslerini veren çocuklar… Beyazın içinde bir umut ışığı üzere sönen her bir nefes… Adil olmayan bir dünyada, masumiyetin, sevincin kaçınılmaz ve dehşet verici bir biçimde alışılmış(!) trajik sonu…

Nasıl sığdırıyordu tek cümleye bütün ağıtları Ahmet Arif; “Kelebeklerin bile çocuklardan daha uzun müddet yaşadığı bir coğrafyada, size hangi şiiri yazayım.”

***

Sonra adaletsizlikler son sürat devam ediyor. Kartalkaya’daki yangının dumanı şimdi tüterken, bu kez bir parti genel liderinin, Ümit Özdağ’ın tutuklandığı haberi geliyor. Ateşin üstünü örtmek ister üzere adeta… Yayın yasağı gelen ateşin üstünü…

Kılıçdaroğlu özetliyor aslında; “…Onlar için değerli olan tek şey kendilerinden olup olmadığınızdır. Şayet onlar üzere düşünüyorsanız, varlıklı ve özgür olabilirsiniz. Lakin onların fikirlerine karşı çıkıyor ve bunu lisana getiriyorsanız, ya yoksul kalır ya da tutuklanırsınız.”

5 yıllık toplumsal medya paylaşımları ve 2024’te Kayseri’deki protesto aksiyonlarının şüphelisi olduğu öne sürülerek, çok amatörce, “halkı kin ve nefrete sevk” suçlamasıyla tutuklanan Özdağ, avukatı aracılığıyla Atatürk’ün askeri olduğunu ve Atatürk’ün kurduğu cumhuriyeti kararlılıkla, bütün gücüyle savunmaya, mahpustan de olsa devam edeceği iletisini iletiyor. Tek kaygısının Kaşif Kozinoğlu üzere bir suikasta uğramak olduğunu da bildirisinin sonuna ekliyor…

Her hal ve koşul altında niyetin mahkum edilmesine karşı durmak temel olmalı. Türk aydınları, bu toprakların yetiştirdiği vicdanlı beşerler gerçek reaksiyonlarını vermek için, ucunun kendilerine dokunmasını mı bekliyorlar? Şayet öyleyse bile, aşikâr ki o gün de çok yakın…

Gerçek bir direniş ve savunmanın, ferdi tehditlerden bağımsız olarak, prensipli ve daima olması gerektiği daima hatırlansa keşke.

KILIÇLAR VE KALEMLER: UĞUR MUMCU, TEĞMENLER VE HRANT DİNK

Düşünenler, gerçek fikirler ve niyetler üretenler, adaletin müsaadeden sapmamayı şiar edinenler, cesurca konuşup susmayı zul sayanlar bugün de susturuluyor, tıpkı dün olduğu gibi…

Yine bir kış ortası, yeniden yitip giden kıymetli gazetecileri, aydınları, düşünen insanlarımızı andığımız o soğuk günler…

Türk aydını için 90’lı yılların en karanlık olaylarından, en ağır travmalarından biriydi Uğur Mumcu suikastı.

Mumcu suikastından çocuklarıyla birlikte en büyük yarayı alan eşi Güldal Mumcu’nun, “Çekin tuğlaları, yıkılsın duvar, altında kim kalırsa kalsın,” davetine karşı, altında kalacakların korkusu o tuğlanın hiçbir vakit çekilememesine sebep oldu. Herkes korkuyordu, bu aşikardı. Hakikat taşların çekilmesi, duvarın yıkılması, sistemin eksiksiz çökertilmesi gerekiyordu. Fakat ne yazık ki tuğlalar yerinde sabit kaldı ve suikastın karanlığı asla tam olarak aydınlığa kavuşmadı. Bir toplumun geleceği üzerindeki sis perdesi, perdenin gerisindeki eli kanlı, zihni karanlık güçler etkisiz hale getirilemedi…

24 Ocak 1993 yılında aracına konulan bombanın patlaması sonucu suikasta kurban gittiğinde, yalnızca o günün değil, gelecek kuşakların de yüzleşeceği bir yıkım gerçekleşmişti… Vefatının akabinde 32 yıl geçmesine karşın cesurca kaleme aldığı yazıları, özgür kanıları ve ilham verici kelamlarıyla hatırlanmaya devam ediyor Mumcu.

Tam da büyük düşünürlere, vizyon sahibi aydınlara, yalnızca kendi vaktine değil tüm vakitlere hitap eden büyük zihinlere yakışır şekilde…

“İnsanlar yalnızca konuştukları şeylerden değil, sustukları şeylerden de sorumludurlar,” derken düne olduğu kadar bugüne ve yarına da sesleniyordu Uğur Mumcu. Susmamanın bedelini canıyla ödedi lakin en onurlu bedeldi onun ödediği…

Bugün ise en çok susarak kaçıyoruz bedel ödemekten. İnançlı camdan koltuklarımızda, tehlike arz eden her sesi bastırıyor, her çıkışı “dengeliyoruz”. İktidar sopasını elinde tutanlar, altın varaklı koltuklara yapışıp kalanlar tarafından yüksek ve alışılmamış seslere bir bedel biçiliyor, o denli ya da bu türlü, er ya da geç.

Bizler sustukça, konuşmanın getirdiği risklerden sıyrılıyor üzere görünsek de, aslında her susuşumuz, bir evvelkinden daha ağır bir bedelin habercisi oluyor.

***

30 Ağustos 2024 tarihinde Harp Okulu mezuniyet merasiminde, Harp Okulu’na hem birincilikle giren, hem de devir birincisi olan teğmen Ebru Eroğlu liderliğinde bir küme teğmenin kendi ortalarında gerçekleştirdikleri bir ritüel; “Mustafa Kemal’in askerleriyiz,” diyerek yapılan kılıçlı Atatürk yemini, Türk siyasal tarihinde tartışmasız bir iz bırakmıştır. Muhtemelen bundan bir asır sonra da unutulmayacak ve yeri geldiğinde örnek olay olarak parmakla gösterilecektir.

Yemin esnasında, teğmenler, Türkiye Cumhuriyeti’nin laik, demokratik yapısına, ülkenin ayrılamaz bütünlüğüne ve Türk ulusunun namusuna sadakatlerini bir defa daha teyit ettiler. “Ne memnun Türküm diyene” ve “Mustafa Kemal’in askerleriyiz” cümleleriyle yemini sonlandıran bu genç askerler, Atatürk’ün mefkurelerine olan bağlılıklarını cesurca söz ettiler.

Ancak, bu durum, iktidar etraflarında yanlış yorumlandı ve teğmenlerin, disiplinsizlik fiili işledikleri gerekçesiyle ordudan ihracı için soruşturma açılmasına kadar giden süreç başlatıldı. Ebru Eroğlu ve arkadaşları Yüksek Disiplin Kurulu’nda (YDK) savunmalarını yaptı, kelamlarının ve davranışlarının ardında durdular.

Teğmenlerin kılıçlı yemini, bir yandan tarihi bir hatırlatma, öteki yandan da demokratik, laik, toplumsal hukuk devletine olan inancın pekiştirilmesi gerektiğini gösteren tiz ve kısa bir çığlıktı.

Bu olayın, teğmenler üzerinde bir baskı ögesi olarak kullanılması ve “Mustafa Kemal’in askerleriyiz” sözünün “meydan okuma” olarak algılanması, aslında daha büyük bir sorunun yüzeydeki tezahürüydü.

Siyasal irade, her biri artık birer “sakıncalı piyade” olan bu teğmenlere bir bedel ödetmek istedi…

Oysa ki Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusuna olan bağlılık, ulusal kimlik ve tarih şuurunun bir tabiri olarak kalmalı, bunu politik bir uğraş aracı olarak görmekten kaçınılmalıdır. Ortada bir suçlama, bir hakaret yahut TSK’nın prestijini zedeleyecek bir tavır yoktur. Askerler, sırf Anayasa’da da yer alan unsurları yüksek sesle lisana getirmiş, savunmuşlardır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu lideri , emperyalistleri alt eden büyük bir kahraman olan Atatürk’e olan bağlılıklarını lisana getirmişlerdir…

Türkiye Cumhuriyeti ordusunun mensuplarının, devletin kurucusu ve birinci başkomutanı Mustafa Kemal Atatürk’ü örnek alması ve bunu açıkça ifade etmesi, ülkenin birliği ve bütünlüğü açısından yalnızca olumlu değil, tıpkı vakitte mecburî bir tavırdır. Atatürk’ün unsur ve inkılaplarına bağlılık, sırf tarihi bir mirasa hürmetin sözü değil, tıpkı vakitte geleceğe yönelik bir yol gösterici, bir teminattır. Bu, ulusal kimliğimizin ve devlet yapımızın temel taşlarına olan bağlılığımızı pekiştirirken, toplumsal birliğimizi ve dayanışmamızı da perçinlemektedir.

Bu olayda Milli Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı da dahil pek çok kişi susmayı tercih etti. Genç teğmenlerine sahip çıkmaya ve onları savunmaya yürek eden pek az kişi çıktı. Elbette tarih bahadır duruşları olduğu kadar bu sessizlikleri de kayda geçirdi. Lakin tarih, sessiz kalmayı değil, doğruları haykıranları yazacak. Her periyodun kendine has zorlukları olsa da, cesurca savunulan pahalar, vaktin ötesine geçip gelecek nesillere ışık tutmaya devam edecektir.

Türk halkının teğmenlerden öğrenmesi gereken çok şey var, şüphesiz… Atatürk’ün dediği üzere “Ordunun ruhu subaylardadır.”

Ne diyordu Uğur Mumcu yüksek sesle?

“Ben Atatürkçüyüm, ben cumhuriyetçiyim, ben laikim, ben antiemperyalistim, ben tam bağımsız Türkiye’den yanayım, ben insan hakları savunucusuyum, ben terörün karşısındayım; ben yobazların, hırsızların, vurguncuların, çıkarcıların düşmanıyım!…”

Ne hoş tanım etmiş; “Atatürkçülük, kısaca ulusal bağımsızlık ve ulusal onur demektir.”

“Atatürkçülük, ”yük olur” diye bırakıp gereğinde taşınan bir ’emanetçi bavulu’ değildir!”

***

2000’li yılların en ağır olaylarından biriydi Hrant Dink suikastı… Tekrar bir kış günü, 18 yıl evvel, 19 Ocak 2007 tarihinde saat 15.00 sıralarında, genel yayın yönetmeni olduğu Agos gazetesinin Şişli Halaskargazi Caddesi üzerindeki binası önünde bir kurşunla sessizliğe gömülen bir öbür cesaretli sesti.

Hrant Dink bir köprüydü; farklı kimlikler ve kültürler ortasında diyalog ve anlayışın mümkün olduğunu gösteren bir simge.

Dink’i katleden organizma ise yargı karşısına bir türlü çıkartılamadı.

Sözde tetikçi Ogün Samast’ın, 2023’te kaideli tahliye edilmesiyle, Dink ailesi ve adalet arayan herkes için yasın en derin günleri tekrar canlandı. Hrant Dink’in eşi Rakel Dink’in kelamlarıyla, adalete olan inanç sarsıldı, acılar tazelendi… ve kocaman bir aydınlık yürek, güçlü bir vicdan, adil bir zihin daha ayrıldı sevdiklerinden… Rakel Dink’in dediği üzere; “Sevdiklerinden ayrıldın, çocuklarından, torunlarından ayrıldın. Burada seni uğurlayanlardan ayrıldın, kucağımdan ayrıldın. Ülkenden ayrılmadın…”

Yine Uğur Mumcu’nun vaktin ötesine geçen bir kelamıyla bitirelim, kıssadan pay;

“Dün sabaha kadar araştırarak yazdığım hiçbir mevzuyu yalanlayamadınız. Öyleyse vurun, parçalayın. Her parçamdan benim gibiler, beni aşacaklar doğacaktır.”

Bu kelamlar, sesimizi adalet ve hakikat ismine yükseltmeye devam etmemiz için bize yol göstermeli. Her birimiz, kendi camdan koltuklarımızdan kalkıp, bir adım öne çıkarak, Mumcu’nun müsaadeden giderek, daha adil, daha cesaretli bir dünya için susmamaya devam etmeliyiz.

Sadık ÇELİK

sadikcelik.gorus@gmail.com