Sadettin Saran CIA okulundan çıktı

Koç Holding’in işverenlerinden Ali Koç’u Pazar günü yapılan seçimde yenerek Fenerbahçe Başkanı seçilen Steven Sadettin Saran’ın hayat hikayesinde açıklamadığı eksik halkanın Ankara’da Balgat’ta bulunan Amerikan Okulu olduğu ortaya çıktı.

Sadettin Saran’ın hangi üniversiteden mezun olduğu biliniyor fakat Balgat’ta ABD Hava Kuvvetleri’nin 1950’lerde lojistik, ikmal üzere askeri hedefle kurduğu ANKARA, TUSLOG DETACHMENT-30 (TUSLOG DET-30) üssünde yer alan ve CIA’nın soğuk savaş yıllarında örtülü faaliyetlerinde kullandığı Amerikan Okulu’ndaki mezuniyeti bir sır üzere saklanıyordu.

Amerikan Okulu öğrencileri halkla alakalar faaliyetlerinde Ankara’da ve Barış Gönüllüleri için Çankırı’da.

Amerikan Okulu’nda Saran kardeşlerin üçü de okulun yıllıklarındaki fotoğraf karelerinde sıkça yer alıyorlar. Keskin’in Kepirli köyünden olan Özbek Saran ve Amerikalı anne Geraldine Saran’ın 4 erkek çocuğunun en büyüğü oğlu olan Steven Sadettin Saran iki erkek kardeşi ile birebir anda Amerikan Okulu’nun yıllıklarında ABD’de aldıkları isimlerle yer alıyorlar. Saran kardeşler Amerikan Okulu’nda Steven, Mike ve Philip olarak tanınıyorlar. Yıllıklarda en küçük kardeş ile ilgili bir bilgi yok, lakin en küçük kardeşin de 1993’te kapanan okulun son periyoduna yetişmiş olabileceği konuşuluyor.

7. Sınıf öğrencisi Mike Sara

HER ŞEY KIRIKKALE’DE BAŞLIYOR

Hikâye aslında Kırıkkale’nin Keskin ilçesinden Darüşşafaka Lisesi’ne oradan da Amerika’ya üniversite eğitimi için giden baba Özbek Saran’ın, Amerikalı Geraldine Saran ile evliliği ile başlar. Darüşşafaka Lisesi’nden Amerika’ya gönderilen Özbek Saran, ABD’de Colrado School of Mines’da üniversite eğitimini tamamladı. Amerika’da petrol sanayisinde çalışmaya başlayan Özbek Saran, birinci çocuğu Steven Sadettin Saran 1964 yılında ABD’de dünyaya geldikten sonra ailesi ile birlikte Türkiye’ye yerleşti.

Saran ailesi.

Baba Özbek Saran Türkiye’de ortalarında Akdeniz Gübre Sanayi, Çukurova Holding, İstanbul Gübre Sanayi A.Ş. değerli sanayi kuruluşlarında mühendis ve üst düzey yönetici olarak vazife yaptı. Amerikalı anne Geraldine ise çocuklarının eğitim hayatı ile ilgilendi. Saran kardeşlerden birinci üçünün (Steven, Mike, Philip) Amerikan Okulu’ndan mezun oldukları Amerikan Okulu’nun yıllıklarından anlaşılıyor. Saran kardeşlerin en büyüğü olan Steven Sadettin Saran’ın ve kardeşlerinin atlet geçmişlerinin kaynağının da güreş dahil çok sayıda branşta öğrencilerin yönlendirildiği Amerikan Okulu olduğunu anlıyoruz.

Steven Sadettin Saran ve Mike Saran tıpkı grupta.

Steven Sadettin Saran hem futbol hem de güreş kadrolarında yer aldığı görülüyor. Mike Saran’ın ise müzik kümelerini da tercih ettiği yıllıklardaki fotolardan anlaşılıyor.

Steven, Mike ve Philip kardeşler futbol grubunda tıpkı karede.

Amerikan Okulu’nun şimdi kurulduğu 1957-1958 yılında okul idaresi öncelikli olarak spor salonu arayışına girdi. Lakin Ankara’da o tarihlerde yalnızca Kara Harp Okulu’nun kapalı spor salonu var. Türk makamlarının da devreye girmesiyle Amerikan Okulu’na basketbol ve voleybol maçları için Kara Harp Okulu’nun kapalı spor salonu tahsis ediliyor. Amerikan Okulu’na yakın konumdaki Kara Harp Okulu Spor Salonu’nda “Trojans” olarak isimlendirilen Amerikan Okulu’nun basketbol grubu “ponpon” kızlar dayanağında hem idman yapıyor hem de ikili karşılaşmalar gerçekleştiriyor.

Pompom kızlar 1982 yılı
Ponpon kızlar 1958 yılı
Kara Harp Okulu’nda idman

‘SOCCER’ KARŞILAŞMALARI BAŞLADI

1957 yılında Ankara’da kurulan Amerikan Okulu’nun kurucusu Jack E. Daseler Atatürk’ü laiklik anlayışı ile model almış ve Amerikan Okulu’nu da bilim ışığında yönetme savıyla işe başlamıştı. Amerikan Okulu’nda temel derslerin yanı sıra okulda birinci yıllardan itibaren Türkçe dersleri verilmeye başlandı.

Okulda bu maksatla “Konuşmaker” isimli bir Türkçe-İngilizce gazete çıkarıldı. Seniors, Juniors, Sophmores, Freshmen, Eighth Grade, Seventh Grade sınıflarından oluşan Amerikan Okulu’nda her yaş kümesine uygun kulüpler kuruldu, müzik koroları oluşturuldu, atölye dersleri açıldı, seyahatler ve kurslar için de Amerika’dan onlarca her branştan öğretmen Türkiye’ye geldi. Türk-Amerikan Kulübü en fazla toplumsal faaliyetler içine giren kulüplerin başında geliyordu. Amerikan Okulu’nun birinci yılında havaların düzelmesiyle birlikte Türkiye’deki Amerikan üsleri ortasında futbol (Soccer) karşılaşmaları başladı. İncirlik, Diyarbakır, İzmir, Karamürsel TUSLOG’larında yer alan Amerikan Okulları ile yapılan maçlar adeta lige dönüşmüştü.

1958’lerden itibaren Amerikan Okulu’nda mesken sahibi ülke ile yapılan etkinlikler, seyahatler, Türkçe eğitimi, halkla bağlantılar faaliyetleri adeta temel derslerin önüne geçmişti. Türkçe mecburî ders olmakla bir arada öğrencilere halkla bağlar faaliyetleri kapsamında sık sık Ankara’da çarşı-pazar seyahatleri yaptırılıyor, Türk halkı ile tanışmaları sağlanıyordu. Öğrenciler ise proje ödevinde olduklarını sanıyorlardı. Amerikan Okulu öğrencileri 1960’lardan itibaren Türkiye’ye gelen CIA denetimindeki Barış Gönüllülerinin faaliyetlerine de gönderildi. Ankara’daki Amerikan Okulu bölge okulu durumunda olduğu için 1960’ların ortalarında öğrenci sayısı bin’e yaklaşmıştı.

1960’larda Türkiye’deki Amerikan aykırılığının giderek artması ve üslere yönelik sol terör akınları, Amerikan Okulu’ndaki toplumsal faaliyetlerin de daha fazla politize olmasına yol açtı. Artık halkla ilgiler faaliyetleri kısıtlanmış okul adeta içine kapanmıştı. Kulüpler arasına SpyClup’lar (Ajan Okulu) bile girmişti. Dışarısı yerine daha inançlı olan okul yerleşkesinde Türk siyasetinde aktif bireylerle yapılan toplantılarla öğrencilerin Türkiye’ye olan ilgisi artırılmaya çalışılıyordu. Ankara’da Vietnam savaşı tersi Amerikalıları CIA’ya bildirmeyi kabul etmediği için Lider Nixon tarafından misyondan alınan ABD Büyükelçisi Macomber dünyadaki gelişmelerle ilgili, Türk gazetecilerden Metin Toker ise Türkiye’deki siyasi atmosfer ile ilgili tahliller yapmak için Amerikan Okulu’na gelen konuklar ortasındaydılar. Amerikan Okulu’nda her yıl siyasi senaryolar kulüp faaliyetleri ortasında yer almaya devam etti.

CIA DENETİMİNDEKİ OKUL

Türkiye’de1948 yılında JAMMAT (Amerikan Askeri Yardım Heyeti) takımı içinde gelen CIA vazifelisi Elisabeth McNeil’in hayalinde Türkiye’de “komünizmle mücadele” emeliyle çok sayıda ABD üssünün faaliyete geçirilmesi ve üslerde halkla alakalar faaliyetlerinde vazife yapmak üzere okullar açılması vardı. McNeill’e nazaran ABD, bölgeyi denetim altında tutabilmek ve gerektiğinde müdahale edebilmek için Türkiye’de çok sayıda büyük üsler kurmalıydı. “Olmaz” denilen şey olmuştu; Elisabeth McNeil’in açılmasında ısrar ettiği, “En büyük hayalim” dediği ABD’ye ilişkin Adana İncirlik Hava Üssü Türkiye’nin gözünün içine baka baka zorla açılmıştı. Türkiye’ye haber verilmeden 1943’te ABD elçisinin Adana’daki yazlık konutu, OSS (Office of Strategic Services) tarafından Türkiye’nin de onayı alınmadan zorla üs haline getirilmişti.

McNeill bu büyük hayalini Adana’da gerçekleştirdikten sonra Türkiye’den ayrıldı. McNeil, Ankara’dan sonra Merkezi İstihbarat Teşkilatı’nda (CIA) çalışmaya devam etti ve İran, Pakistan, Hindistan, Senegal ile Kolombiya’nın Amerikan büyükelçiliklerinde misyon yaptı. McNeil’in büyük hazırlıklarını yaptığı Amerikan Okulu ise Balgat’ta 1957-1958 yılında eğitime başladı.

1956 yılında ABD Hava Kuvvetleri Avrupa’ya (United States Air Forces in Europe-USAFE) bağlı okullar idaresi, Amerikalıların çocuklarının eğitimini Ankara Amerikan Eğitim Derneği Okulu’ndan devralmıştı. Balgat’ta Amerikan Hava Kuvvetlerine bağlı TUSLOG DET-30 üssünde Amerikan Yardım Heyeti’nin (Joint American Military Mission AidtoTurkey-JAMMAT) dayanağında açılan Air Force Dependents School (Hava Kuvvetleri Bakılmakla Yükümlü Olunan Okul-Amerikan Okulu), 1957-1958 eğitim yılını “Trojans Yılı” ilan etti ve öğrencilerini de “Trojans” olarak isimlendirdi. “Soğuk Savaş” yıllarında Türkiye’de çok etkili olan Ankara’daki Amerikan Okulu, ABD’nin Türkiye ve bölge ülkelerindeki politik operasyonlarını yönettiği bir merkez haline geldi.

ANTİ-KOMÜNİZM MÜCADELESİ

Amerikan Okulu’nda yıllıklarından, bu okulda eğitim maksadının çok ötesine geçen olayların yaşandığı ortaya çıktı. Balgat’taki Amerikan Okulu idaresinde yer alan Amerikalı ve Türklerin profilinden 1950’lerden itibaren Türkiye’de ve yakın bölge ülkelerinde ağır bir “anti-komünizm” çabası verildiği ve bu maksatla kurulan Bağdat Paktı’nın (CENTO) operasyonlarında da bu okuldan yararlanıldığı anlaşılıyor.

CENTO mutabakat kapağı

Ankara’daki Amerikan Okulu yöneticisi generaller “komünizmle mücadele” kapsamında Türkiye’nin de kurucusu olduğu Bağdat Paktı’na ivme kazandırmak için periyodun DP iktidarına baskı yaptı. Devrin Başbakanı Adnan Menderes Bağdat Paktı için Arap ülkelerine ziyaretler gerçekleştirmek istedi lakin Mısır’ın büyük yansısıyla karşılaştı. Bağdat Paktı Irak’taki askeri darbenin akabinde CENTO ismini alarak merkezini de Ankara’ya taşıdı. CENTO tüm faaliyetlerin Türkiye üzerinde ağırlaştırarak Amerikan Okulu’nun tüm faaliyetlerinde dayanakta bulundu.

CENTO’nun Vietnam gazisi, yüzlerce Vietnamlının vefatından sorumlu ismi Albay Richard E. Concha Ankara’da CENTO İstihbarat Lideriydi ve sık sık Amerikan Okulu’na gidip geliyordu. Albay Concha Amerikan Okulu yıllıklarının hazırlanmasında teknik dayanak sağlıyordu.

Amerikan Okulu’nda sık sık siyasetçiler davet ediliyor, Türkiye’deki aktüel gelişmeler ile ilgili konuşmalar yapılıyordu. 1970’lerde iş o denli bir hale gelmişti ki Ankara Belediye Başkanı okula ziyaret yapıyor, okul öğrencileri de Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından protokolle kabul ediliyordu.

Amerikan Okulu öğrencileri Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından kabul ediliyor.

Amerikalılar adeta hayat biçimleri ile dayattıkları “anti-komünizm” propagandası ile Türkiye’yi kendilerine bağımlı bir ülke haline getirmeye çalışıyorlardı.

Balgat Kirazlıdere’de Seferberlik Tetkik Kurulu ile tıpkı binada faaliyete başlayan Amerikan Yardım Heyeti’nin de yer aldığı (JAMMAT sonradan JUSMMAT Joint United States Military Missionfor Aid To Turkey) halka kapalı askeri üs bölgesinde 1957 yılında Amerikan Okulu için bir yerleşke oluşturulmuştu.

Amerikan Okulu, yurtlar, spor salonları, alışveriş merkezleri (PX) ile üs bölgesinde adeta giderek bir ömür alanı kurmuştu. Amerikan Okulu’nun idari işletmesini ise ABD Hava Kuvvetleri’nin üslerdeki yer hizmetlerini yapan Tumpane şirketi yürütüyordu. Üslerde misyon yapan Türk çalışanlarının grevi sırasında gündeme gelen Tumpane Şirketi, grevi bastırmak için Türk makamları üzerinde baskı kurmaya çalışmış lakin sonuç alamamıştı.

Tumpane şirketinin sahibi John D. Tumpane

Tumpane Şirketi’nin başındaki isim olan John D. Tumpane ise “baba Bush” olarak bilinen, 70’lerde Türkiye’de CIA vazifelisi olarak çalışan ABD Başkanı George Helbert Walker Bush’un Yale Üniversitesi’nden yakın arkadaşıydı. “Oğul Bush” olarak bilinen ABD’nin Bush ailesinden ikinci Başkanı George W. Bush’un 2004’te Türkiye’ye birinci defa geldiği söylense de 1978’de eşi Laura ile birlikte Amerikan Okulu’nun mezunlar gününde olduğu ortaya çıkmıştı.

Türk işçilerinin grevi ve Amerikan Okulu yıllığında emekçilere mevt tehdidi.

OKULA BİRİNCİ REAKSİYON GENELKURMAY BAŞKANINDAN

Amerikan Okulu’nun istihbarat faaliyetleri yaptığı Türk Genelkurmayı’nın da dikkatini çekmişti. Amerikan Okulu’na yönelik birinci reaksiyon ise 1966 yılında Genelkurmay Başkanı Orgeneral Cemal Tural’dan geldi.

Türkiye’de birinci kez bir Genelkurmay Başkanı ABD’ye karşı açıktan hal alıyor ve istihbarat faaliyetlerinde ve provokasyonlarda kullanıldıkları gerekçesiyle Amerikan Okulu’nun Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın kontrolüne alınması için buyruk yayınlıyordu.

Amerikan Okulunda politik senaryo

Orgeneral Tural, neler taşındığı bilinmeyen PX’ler yerine ise PTT hizmetlerinin kullanılmasını istemişti. Orgeneral Tural’ın bu “şok” buyruğu lakin 10 yıl sonra 1976 yılında gazetelerde yer bulabilecekti. Amerikan Okulu 1993 yılına kadar faaliyetlerini sürdürdü. Daha sonra TUSLOG üs bölgesinin kapanması ile de büsbütün kapatıldı.

Ahmet Köprülü