PTT’de kurye kıyımı
PTT AŞ bünyesinde taşeron olarak çalışan 325 dağıtım çalışanı, kendilerine dayatılan esnaf kurye modelini kabul etmedikleri gerekçesiyle 1 Ağustos 2025 tarihinde topluca işten çıkarıldı. Personellerin çalıştığı taşeron firma Kırtur Turizm, emekçilerin misyon yaptığı Adana’nın Seyhan ve Yüreğir ilçelerinde artık farklı bir şirketle çalışacağını duyurdu.
Kırtur, kısa mühlet evvel personelleri Newnet isimli diğer bir firmaya geçirdi. Lakin bu geçişle birlikte personellere, artık bağımsız çalışan yani “esnaf kurye” statüsünde devam etmeleri dayatıldı. Bu modeli reddeden 325 personel işsiz kaldı. Emekçiler, yıllardır Kırtur bünyesinde çalışmalarına karşın tazminatlarını alamadıklarını, alabilmek için dava açmak zorunda kaldıklarını tabir etti.
İşçiler, bu dayatmanın işverenleri İş Yasası kapsamındaki tüm yükümlülüklerden kurtarmayı amaçladığını belirtiyor. “Ya esnaf kurye olarak devam edeceksiniz ya da iş akdiniz sonlandırılacak, tazminat da alamayacaksınız.” kelamlarıyla tehdit edildiklerini lisana getiren personeller, yaşadıkları süreci emek haklarının açıkça gaspı olarak kıymetlendirdi.
TÜM MALİYET İŞÇİYE
Esnaf kurye modelinde emekçilerin sigortası yapılmayacak. Araç, yakıt, bakım, ceza ve ekipman masraflarının tamamı personellere ilişkin olacak. Kendi araçlarını temin etmeleri istenen çalışanlar, ikinci el bir aracın bile 500 bin TL’ye yaklaştığını; aylık araç maliyetlerinin ise 50 bin TL’ye kadar çıktığını söyledi.
İşçilere, dağıttıkları her gönderi için sırf 26 TL + KDV, yani yaklaşık 31 TL ödeme yapılıyor. Tıpkı gönderi firmaya 48 TL’den faturalandırılıyor. Ortadaki fark ise hiçbir hizmet üretmeden şirketin kasasına kâr olarak giriyor.
GÜNLÜK HEDEF
İşçilerin her biri, günde ortalama 130 kargo teslim ediyor. Aylık masrafları karşılayabilmek içinse ayda en az bin 600 gönderi dağıtmaları gerekiyor. Bu da ayda yaklaşık 3 bin 500 kilometre sürüş manasına geliyor. Gecikmelerde ceza kesilmesi, mesai fiyatının olmaması ve iş yükünün daima artması çalışanların çalışma şartlarını daha da zorlaştırıyor.
Şirketin dağıtım gruplarında küçülmeye gittiği, işçi sayısını düşürerek daha fazla iş yükünü daha az bireye yüklemeye çalıştığı belirtiliyor. Yeni sistem, çalışanların kıdem tazminatı, iş garantisi ve sendikal haklarını ortadan kaldırıyor.
ESNAF KURYE
Esnaf kurye, bir şirkete bağımlı emekçi olarak değil, kendi nam ve hesabına çalışan bir kişi olarak kurye hizmeti sunan kişidir. Yani, klasik manada emekçi değil; kağıt üzerinde özgür çalışan (freelance) bir mikro teşebbüsçü üzere görünür. Lakin bu modelin personeller açısından pek çok sakıncası var.
SGK primi yatmaz, sıhhat ve emeklilik hakları sonludur. Kendi işini yapan üzere görünür lakin aslında şirketin belirlediği koşullarla çalışır. Araç, yakıt, tamir, ceza masrafları kendisine aittir. Patron bu maliyetlerden kurtulur. Ne kadar çok teslimat, o kadar çok yarar; lakin bu sürdürülemez bir tempodur. İstendiği vakit “iş ilişkisi” kesilebilir, tazminat hakkı doğmaz. Sendikal haklardan yararlanamaz.
