Pergamon’da ‘peristilli ev’ heyecanı: Mozaikli ev, Bizans mezarı…
Tarih öncesi, Helenistik, Roma, Bizans, Beylikler ve Osmanlı devirlerine ilişkin izleriyle Anadolu’nun güçlü tarihini sergileyen Pergamon Antik Kenti’nde, Roma periyoduna ilişkin “Mozaikli Ev” olarak isimlendirilen yapı kompleksi ortaya çıkarılıyor.
İzmir’de UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı’nda hafriyat ve onarım çalışmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığının “Geleceğe Miras Projesi” kapsamında yıl boyunca kesintisiz hale getirildi.
TÜRK ARKEOLOJİSİ İÇİN YENİ DÖNEM
Projenin koordinatör kazı başkanı Manisa Celal Bayar Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Lideri Prof. Dr. Yusuf Sezgin, proje kapsamındaki kazıların geçen eylül ayında başladığını söyledi.
Geleceğe Miras ile Türkiye’deki arkeolojik hafriyatlarda büyük yatırımlarla geniş çaplı çalışmalar yürütüldüğünü aktaran Sezgin, bunun Türk arkeolojisi için yeni bir periyot olduğunu belirtti.
PERİSTİLİ EV
Prof. Dr. Sezgin, Pergamon Antik Kenti’nde birkaç noktada çalışma yürüttüklerini anlatarak, Kızıl Avlu’nun yakınındaki hafriyatlarda “Mozaikli Ev” olarak isimlendirilen büyük bir yapı kompleksinin bulunduğunu söz etti.
Antik devirde bu çeşit yapıların kıymetli şahıslar tarafından kullanıldığına dikkati çeken Sezgin, “Antik periyotta ‘peristilli ev’ olarak isimlendirilen Mozaikli Konut, merkezi taş avlusu ve havuzuyla büyük bir konut kompleksi oluşturuyor” dedi.
MOZAİKLERDE BİTKİSEL VE GEOMETRİK MOTİFLER
Sezgin, kompleks yapıdaki kıymetli özelliklerden birinin mozaikli yerler olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Mozaikli Konut’un en dikkati çeken özelliklerinden biri, mozaik yerlere sahip olması. Bu da kıymetli bir yapı olduğunu gösteriyor. Yapının, milattan sonra 2. ve 3. yüzyıllarda inşa edildiğini kıymetlendiriyoruz. Hristiyanlık devrinde de kullanılmaya devam etmiş olmalı, zira çabucak ardında bulunan ve Mısır İlahları Tapınağı olarak bilinen Kızıl Avlu’nun kiliseye çevrilmesi, bölgede bir Hristiyan topluluğunun yaşadığını gösteriyor. 7. yüzyıldaki Arap akınları sırasında büyük bir yangınla terk edilmiş olduğunu düşünüyoruz. Çatı kiremitleri ve yanmış kaplar, bu yıkımın bir yangın sonucu olduğunu gösteriyor. Yapıda dört farklı noktada mozaikler bulundu. 3. ve 4. yüzyıllara tarihlenen bu mozaiklerde, geometrik ve bitkisel motifler ile farklı renkler kullanılması dikkati çekiyor.”
“İLK SEFER EKSİKSİZ MÜHÜRLÜ BİR KİREMİT ORTAYA ÇIKARILDI”
Bergama’nın, Helenistik devirde bir krallık başşehri olduğunu hatırlatan Sezgin, Mozaikli Konut hafriyatında, kraliyete ilişkin yapılarda kullanıldığı belirlenen mühürlü bir çatı kiremidi modülünün bulunduğunu aktardı.
Yusuf Sezgin, Helenistik periyoda ilişkin kiremit kesiminin Roma devrindeki yapıda da kullanıldığını belirterek, “Üzerinde ‘Bazilike’ yazan kiremit kesimi bulduk. Helence bazilike, hükümdara ilişkin demek. Bergama Akropolü’nde kraliyet ailesi için özel olarak inşa edilmiş yapılarda bu tıp mühürlerin kullanıldığı biliniyor. Bir binada bu tabir varsa, bu hükümdara ilişkin manasına geliyordu. Daha evvel kesimler halinde benzeri örnekler bulmuştuk lakin birinci sefer eksiksiz bir mühürlü kiremit ortaya çıkarıldı” sözünü kullandı.
ÇOCUK FİGÜRLÜ MEZAR TAŞI
Sezgin, Mozaikli Konut’un avlusundaki havuzda mezar taşı kullanıldığını fark ettiklerini lisana getirdi.
Mezardan sökülerek havuzda kullanıldığını düşündükleri taşın üzerinde hüzünlü bir öykünün betimlendiğini aktaran Prof. Dr. Sezgin, “Mezar taşında ‘dünyanın en tatlı çocuğu’ yazılı bir söz var. Bir çocuk figürü, yanında köpeğiyle tavşan avına çıkmış halde betimlenmiş. Annesi tarafından yaptırıldığı anlaşılan bu taş, hem duygusal tarafıyla hem de devrin toplumsal hayatına dair ipuçları barındırıyor.” diye konuştu.
BİZANS PERİYODUNA İLİŞKİN MEZARLIK
Şu ana kadarki çalışmalarda yüzde 20’lik kısmı gün ışığına çıkarılan kompleks yapının yıkıldıktan sonra uzun bir müddet boş kaldığını değerlendirdiklerini belirten Sezgin, bölgede Bizans periyoduna ilişkin bir mezarlık alanı tespit ettiklerini söyledi.
Yusuf Sezgin, bunların, Türkler gelmeden evvelki son Bergamalı Bizanslıların mezarlarının olduğunu kaydederek, kimi mezarlarda birden fazla gömüye rastladıklarını, bunun da o devirde hayat şartlarının çok âlâ olmadığını gösterdiğini tabir etti.
BERGAMA MÜZESİ’NDE SERGİLENECEK
Kazılarda ayrıyeten, Roma ve Bizans periyotlarına ilişkin mutfak eşyaları, savaş aletleri, takılar ve sikkeler üzere günlük hayatta kullanılan birçok yapıtın gün yüzüne çıktığını kaydeden Sezgin, bunların uygun olanlarının Bergama Müzesi’nde sergileneceğini vurguladı.
GECE MÜZECİLİĞİ
Sezgin, proje kapsamında Dionysos Tapınağı’nda da onarım çalışması ile gece müzeciliği için Asklepion ve Akropolis’te aydınlatma projelerinin yürütüldüğünü kelamlarına ekledi.
