Osmanlı’nın yitip giden ressamı: Muide Esad
İstanbul’dan İzmir’e 1972 yılında dönen diş doktoru Efe Erginer’in ailesine şair İdris Pura tarafından bir tablo ikram edildi. İstanbul görünümü olan fotoğrafın sol altında küçük harflere “Muide Esad” imzası olduğu görüldü. Kelam konusu ismi araştırmaya başlayan Erginer, bu ismin daha evvel hiç duyulmadığını belirterek şunları aktardı:
“Bazı sanat tarihçileri, fotoğrafın sarayda yaşayan bayanlarından biri tarafından yapılmış olabileceğini söyledi. Zira o devirde haremin yetenekli bayanlarına özel fotoğraf dersleri veriliyordu. İçime en sinen cevap bu olmuştu. Bir de fotoğrafın İstanbul’un hangi semtine ilişkin olduğu da merak konusuydu. Boğaz mıydı, Adalar mıydı? Karşılığı bulmak için tabloyu Adalar’a götürdüm. Aya Yorgi’de rastladığım yaşlı Rum bayanlar resmi uzun uzun inceledi. İçlerinden biri buranın Paşabahçe’den Kandilli’ye, uzakta da Bebek kıyılarına baktığını söyledi. “Gül Cemal Vapuru”nu, kıyıların kıvrımlarını, Boğaz’ın ışığını tanıdı. O anda tablo bir fotoğraf olmaktan çıktı aslında. İstanbul’un o günlerini yansıtan bir evraka dönüştü.
HIFZI TOPUZ TEYİT ETTİ
Yıllar geçti. Bir gün İzmir’deki bir kitapçıda gazeteci Hıfzı Topuz’un imza günü vardı. Orada kendisinin Çamlıca’nın Üç Gülü kitabını aldım. Bir ay sonra kitabı okurken kitabın içinde birinci Ulusal Kongre Cemiyeti’nin kurucusu Göz Tabibi Prof. Dr. Esad Işık Paşa’nın kızı Muide ile ilgili bir bilgi geçiyordu. Bu benim aradığım kişi olabilirdi. Çabucak yayınevi üzerinden Hıfzı Topuz’a ulaşmaya çalıştım. Ve fotoğraftan kelam ettim. Bir mühlet sonra Hıfzı Bey ile görüştük ve tabloyu gördüğü anda tanıdı. ‘Evet, bu tabloyu yapan Muide Esad’dır. Prof. Dr. Esad Paşa’nın kızıdır. Bizim de akrabamızdır. Çocukluğumda onu birkaç kere görmüştüm’ dedi. Akabinde fotoğrafın ardına kendi el yazısıyla not düştü: ‘Bu resmi yapan Muide Esad Hanım, Prof. Dr. Esad Işık Paşa’nın kızıdır’ Böylelikle yıllardır süren belirsizlik son buldu. Artık imzanın sahibi, Osmanlı’nın son devrinde sanat sahnesine adım atan fakat ismi unutulan bir bayan ressam olarak doğrulanmıştı”
MUİDE ESAD KİMDİR
Efe Erginer’in anlatımına nazaran Muide Esad’ın annesinin babası Tanzimat Dönemi’nin değerli devlet adamlarından ve Boğaz’da varlığını sürdüren yalısıyla bilinen Sadullah Paşa. Babası ise birinci Ulusal Kongre’yi düzenleyen göz tabibi Esad Paşa.
Babasının ikinci eşinden olan kardeşi ise ileride Dışişleri Bakanı olacak Hasan Esat Işık. Muide Esad, babasının asistanı olan Mısırlı bir tabiple evlenip Kahire’ye yerleşen ve soyadı “Amin” olan Muine’nin iki çocuğu oldu. Onlar da Mısır’dan Avusturalya’ya göç etti.
Muide Esad, İnas Sanayi-i Nefise Mektebi’nin yani bugünkü Mimar Sinan Hoş Sanatlar Üniversitesi’nin temelini oluşturan bayanlara özel Hoş Sanatlar Akademisi’nin 2 numaralı öğrencisiydi. Akademinin bir numaralı öğrencisi Müzdat Sait Arel’in yanı sıra Belkıs Mustafa, Nazire Hanım, Fahrünnisa Zeyd ve ileride Türkiye’nin başbakanı olacak Bülent Ecevit’in annesi Nazlı Ecevit de 33 kişilik o sınıfta yer alıyordu.
Öte yandan Muide Esad’ın 1976’da Taksim Sanat Galerisi’nde bir karma stantta ismine rastlanıyor. 2023’te ise Vehbi Koç Vakfı’nın Meşher Galerisi’nde küçük ebatlı bir tablosu sergilendi.
