Orhan Pamuk’tan Türkiye manzarası: Sınırlı demokrasiye bile izin yok

“Son 50 yılda İstanbul sokaklarında bu hafta gördüğüm kadar “güvenlik önlemi” alındığına hiç şahit olmadım. Kentin en büyük turistik yeri ve siyasal şov alanı Taksim Meydanı beş gündür polis kordonu altında ve bomboş. Kente otomobil ve otobüs girişleri valilik tarafından sonlandırıldı: Polis araçlarda, otobüslerde protesto toplantılarına katılmak için kente gelen şüphelileri görürse onları geri çeviriyor. Yalnız İstanbul değil, bütün Türkiye’de televizyonlar her yerde açık, canlı yayınlar sayesinde herkes günlük hayatını sürdürürken göz ucuyla televizyona bakıyor ve dehşet verici siyasal gelişmeleri izliyor. Yürüyüşler, protesto toplantıları, buluşmalar yapılmasın diye internet yavaşlatıldı. Valilik bir haftadır sokaklarda yürüyüş ve protesto toplantısı yapmayı –bu anayasal hakkı– yasakladı fakat toplantılar, korsan yürüyüşler, çeşit çeşit protesto ve olağan ki polisle çatışmalar, polisin amansızca göz yaşartıcı gaz sıkması ve gözaltılar ve tutuklamalar bütün şiddetiyle sürüyor.

Olayları başlatan şey Lider Erdoğan’ın gelecek başkanlık seçimlerinde kendisinden daha çok oy alacağı aşikâr olan İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’ndan kurtulmaya karar vermiş olması ve bir mazeretle onu mahpusa tıkması. İmamoğlu, Erdoğan’ın partisi AKP’nin adayını bundan evvelki üç belediye başkanlığı seçiminde daha çok oy alarak geçmişti. 2019 Nisan’ında yapılan seçimlerde İmamoğlu Erdoğan’ın adayını geçince, Erdoğan teknik bahaneler göstererek seçimi yeniletti. İmamoğlu üç ay sonra yapılan ikinci 2019 İstanbul Belediyesi seçimini Erdoğan’ın hiç beklemediği formda daha büyük farkla kazandı.

İmamoğlu beş yıllık İstanbul Belediye Başkanlığı’ndan sonra 2024’te yapılan seçimlerde de Erdoğan’ın adayını üçüncü kez geçerek yeniden İstanbul Belediye Başkanı seçilmişti. Bu başarılarından ve popülerliğinden ötürü kendisine gelecek cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Erdoğan’ı yenecek muhalefet adayı olarak bakılıyordu. Erdoğan’ın yıldızı süratle yükselen ve geniş kitleleri peşinden sürükleyen İmamoğlu’nu fakat türel bir müdahale ile mahpusa atarak durdurabileceğine karar verdiği, bugün İstanbul’da hem iktidar hem muhalefet herkesin söz ettiği bir şey.

Burada trajik ya da trajikomik olan şey, birebir şeyin bundan 27 yıl evvel Erdoğan’ın da başına gelmiş olması. 1998 yılında Tayyip Erdoğan İstanbul’un sevilen ve seçilmiş başarılı belediye lideriyken onun siyasal İslamcılığını tehlikeli bulan laik kurulu nizam ve ordu, halka okuduğu siyasi bir şiiri mazeret ederek onu mahkemeye verip 10 ay mahpusa mahkûm ettirmişti. Erdoğan İstanbul Belediye Başkanlığı’ndan alınmış ve dört ay mahpus yatmıştı. Ama hapse atılması, kurulu tertibe boyun eğmeden meydan okuması onu halk kitlelerine tanıtmış, tanınan bir siyasetçi olma yolundaki birinci güç adımları atmasına da yardım etmişti. Bugün kendisine 27 yıl evvel yapılan şeyi, İmamoğlu’na yaparak onun siyasal mesleğine Erdoğan’ın yardım ettiği birtakım yorumcular tarafından çok sık tekrarlanıyor.

Ama durum tam birebir değil, zira savcılar İmamoğlu’nun bir “terörist” olarak da görülüp cezalandırılmasını istediler. Siyasi muhalefete ikide bir “terörist” suçlaması ve muamelesi yapmak Erdoğan’ın 2016’daki başarısız askeri darbe teşebbüsünden sonra geliştirdiği bir alışkanlık. 2019 yılında Peter Handke’ye Nobel Edebiyat Mükafatı verilmesine (Handke Bosna Savaşı’nda Milosevic’e dayanak verdiği için) sonlanan ve o sırada hazırlıksız olan ve prompter kullanmayan Erdoğan “Bu mükafatı bizde de bir teröriste verdiler!” demişti. O gün New York’tan İstanbul’a dönmek üzereydim ve kararımı değiştiriyordum ki Erdoğan’ın Basın Sözcüsü beş saat sonra Sayın Cumhurbaşkanı’nın beni kastetmediği açıklaması yapmıştı.

Ama bu sefer Erdoğan’ın son derece planlı, kararlı ve hazırlıklı olduğu anlaşılıyor. İmamoğlu’nun meskenine bir sabah polislerini yollamadan bir gün evvel, hükûmet yanlısı basın ve Erdoğan’ın görevlendirdiği İstanbul Üniversitesi Rektörü bürokratik bir ayrıntıyı mazeret ederek, İmamoğlu’nun üniversite diplomasının geçersiz olduğunu ilan ettiler. Türkiye’de Cumhurbaşkanı olmak için üniversite mezunu olmak gerektiği için İmamoğlu Erdoğan’a rakip olamaz demekti bu. Bu birinci kanunsuz ve keyfi karar bütün Türkiye kamuoyuna Erdoğan’ın, İmamoğlu’ndan ne kadar korktuğunu göstermişti. Terörist olma ve yolsuzluk suçlamaları daha sonra geldi.

Erdoğan’dan etkilenen yargıçlar İmamoğlu’nu yolsuzluk suçlamalarıyla mahpusa yolladılar, lakin savcıların “terörist” suçlamasını onaylamadılar. O denli yapsalardı, Cumhurbaşkanı Erdoğan üç seçimdir kaybettiği İstanbul Belediye Başkanlığı’na kendi adamını kolay kolay koyacak, böylelikle İstanbul’un sonsuz vergi kaynaklarının bir kısmını kendi partisinin siyasi tanıtım ve propagandası için kullanabilecekti. İmamoğlu’nu mahpusa atarken Erdoğan sırf kendisinden daha tanınan siyasi bir rakibi oyun dışı bırakmıyor, varlıklı İstanbul kentinin altı yıldır denetim edemediği kaynaklarına partisinin tekrar ulaşabilmesine yardım etmeye çalışıyor. Başarılı olursa gelecek seçimde İstanbul’un duvarları ve İstanbul Belediyesi’nin reklam panolarında sadece Erdoğan’ın ve adayının fotoğraflarını göreceğiz demektir bu.

Türkiye zati son 10 yıldır devlet tarafından tek sesli bir toplum olmaya zorlanıyor. İmamoğlu ile birlikte yolsuzluk suçlamalarına derinlik ve inandırıcılık kazandırmak ya da bu orta onlarla kimse ilgilenmez diye düşünüldüğü için mahpusa tıkılıveren memurlar ve gazetecilerin siyasi bir tiyatro için boş yere mahpusa tıkıldıklarının üzerinde fazla durulmuyor bile.

NATO üyesi, Avrupa Birliği’ne girmeye çalışan bir ülkede bu türlü rezaletler nasıl olabiliyor, diye sorduğumuzda, herkes Trump’tan ve onun daha vahim rezaletlerinden kelam ediyor. Lakin bütün dünya Filistin-İsrail ve Ukrayna-Rusya savaşları ve Trump ile meşgulken Türkiye’deki sonlu demokrasi de can çekişiyor. Türkiye’de son 10 yıldır tam bir demokrasi zati yoktu: Fikir özgürlüğü olmayan ancak istediğin adaya oy verebileceğin bir sandık demokrasisi vardı. Ancak bu sonlu demokrasi de halkın en çok sevdiği ve gelecek seçimde en çok oyu alacak olan adayın mahpusa tıkılmasıyla sona eriyor”