ODTÜ’den tarlaya… Kuşkonmazla değişen hayat…

İzmirli ODTÜ işletme mezunu genç kız, bir müddet dokumacılık bölümünde çalıştıktan sonra, pek sevmese de iş imkanı daha fazla diye İstanbul’a gitti. Dokumacılığın akabinde geçtiği besin kesiminde çalışırken, İzmir’in havasını koklayıp dönmeler yetmemeye başladı. Tam “Ne yapabilirim” arayışına girdiğinde, Amerika’da bir iş yemeğinde tabağında gördüğü kuşkonmaz, hayatını değiştirdi.

Hatta yalnızca kendisinin değil, ona el veren bayanların da hayatı değişti. Ege pazarlarında yabanisini görmeye alıştığı kuşkonmazı Muğla’nın Ortaca’sına bağlı Güzelyurt köyünde 2,5 dönümde üretti. Birinci iki yıl eser alamayacağını bildiği halde tüm engelleme gayretlerine karşın bu deneme üretimi için maaşı, ferdi emeklilik fonu da dahil tüm imkanlarını kullandı. Çapası dahi olmadan dikmeye başladığı kuşkonmazlar topraktan uzunluk göstermeye yüz tuttuğunda, keskin bir dönüşle kent hayatını geride bırakıp, tarlaya transfer oldu.

Kuşkonmazın hayatına girişinin 10. yılında üretimini 212 dönüme çıkaran, yanında yevmiyeli çalışan Muğlalı köylü bayanları da kendi işlerinin sahibi yapan, en çok da kısacık tırnaklı üretici ellerini sevdiğim “Elibelinde Tarım”ın sahibi Aslı Aksoy ile muvaffakiyet öyküsünü konuştuk.

-Kuşkonmaz yetiştirme fikri nasıl oluştu?

“Tekstilden besine geçiş, ben ne yapabilirim arayışı içerisinde olduğum bir periyotta gerçekleşti. Çalışarak dalı de yurt içi yurt dışı pazarı da görme maksadındaydım. Çok başarılı bir firmaydı. Anadolu’nun meyveleri ile reçel koleksiyonları, zeytin çeşitleri, zeytinyağı koleksiyonları, sirkeler, ekşiler vesaire çok büyük bir koleksiyon yapıyordu. Amacımız, Amerika pazarıydı. Oradayken hem üretimi, çiftçileri, bölge bölge gezme hem de eserin katma bedelli bir halde sunumu, pazarlanması, yurt içi, yurt dışı pazar dinamiklerini tanıma talihi oldu.

Orada çalışırken, Amerika’ya fuara gitmiştik. Fuar çıkışında hoş bir restoranda kutlama yemeği yedik. Tabağımdaki kuşkonmazın manzarasına, nefis ızgara et ile ahengine bayıldım. Birinci sefer o tabakta tanıştım kuşkonmazla. Aslında biz kuşkonmazın yabanisini biliriz Ege’de. Tilkişen, tilki kulağı, sarmaşık üzere isimlerle satılır. Kuşkonmazı tabakta görünce, “Buradan bir çıkış bileti keser miyim kendime?” dedim. Orada aklıma düştükten sonra araştırma sürecine girdim. Sonra iki buçuk dönüm minik bir tarlada deneme üretimine başladım”

-Kim yardım etti? Babanız çiftçi mi?

“Yok hayır babam emekli banka müdürüydü. Babamlar Muğlalı ve bağları hiç kopmamış. Orada, bizim uzaktan akrabamız Hasan ağabey çiftçilik yapıyordu. Onu ikna ettim. Ailesine küçük bir alan ayırıp, kuşkonmazı denemeye razı oldu. Bu ortada araştırmalar yaptım, fideleri getirttim, adım adım onunla süreci izledim olur mu, olmaz mı diye.

İlk çıkış noktasından itibaren, Türkiye’de birinci kuşkonmaz üretimini başlatan firma takviye verdi. Zira literatürde yok. Hiç bilgi yoktu ben başlarken bu işte. Fideleri de o firmadan aldım”

-Siz daha evvel toprağa bir şey diktiniz mi?

“Yok, yazları babamla domates diktik, biber diktik, kopardık, kahvaltıda onu yedik. O kadar. Bilgi düzeyi bu. Zati olağan standart bir zerzevat üzere de değil kuşkonmaz. Biraz meyve bahçesi kuruyormuşsun üzere bir heyetim etabı var. Dikiyorsun. Birinci iki sene yalnızca bakımıyla geçiyor, 3. sene azar azar hasat başlıyor.

Ondan sonra da ben kalan bütün vakitlerde işi anlamaya çalışmak, üretimini görmek için çiftlik ziyaretleri, yurt dışındaki üretim sempozyumlarını izledim yaklaşık iki yıl. Deneme üretimimizde tam hasada gelirken, 20 dönümlük ana tarlamızı diktik. Hasat başlayacak, ekim ayında işimden istifa ettim. Hazırlıklarımı yaptım. Mart ayında hasada başladım”

BİREYSEL EMEKLİLİĞİNİ BOZDURDU

– O sırada finansman badiresi da çektiniz mi?

“Tabii çektim. Çalışmaya devam ettim zati firmada. Kişisel emekliliğimi bozup aldım falan. Oturup hiçbir gelir olmadan bekleme talihim yoktu benim. Fideleri al, tarlanın 2 yıllık peşin kirasını öde. Sonrasındaki her şey kiralama yordamı. Kendime ilişkin bir tane çapam bile yoktu. Köyde her şeyi sıfırdan almak ya da kiralamak durumundasın. Ondan sonra bu değişken maliyetleri, masrafları de çalışarak maaşla öde. O denli bir yapıyla başladım. Sonrasında o 2 dönümden sonra bir artı 20 dönüm geldiği vakit lakin kredi kullanabildim mesela.

O vakte kadar beni bankalar adamdan saymadı. “Sen esasen bilmezsin bu işi. O denli bir profilin yok. Bir de hiç bilinmez bir eser. Hani çıkacak mı, çıkmayacak mı? Çıkarttın kime satacaksın?” Kimse bilmiyor bu eseri. O yüzden birinci başlarken banka kredi vermedi bana. Birinci eseri aldıktan sonra yavaş yavaş başladı”

-İlk hasattan para kazandınız mı?

“Tabii olağan kazanmaz mıyım? Hatta paylaştık Hasan ağabeyle. Sonra esasen benim 20 dönüm devreye girince birinci tarlamı ben Hasan ağabeye armağan ettim. Birebir tarladan 10 yıl eser alıyorsunuz. Zira o olmasaydı, ben işe başlamaya cüret edemezdim. O sırada toprağı bilen bir kişi lazımdı. Sonrasında o da devam etti, büyüttü işini.

Ben de 20 dönümü o vakte kadarki birikimlerle yaptım. Muğla’daki birinci diktiğimiz tarla, 10. yılını bitirdi. O tarlanın son hasadını aldık”

KADINLARI DA İŞ SAHİBİ YAPTI

“Bende yevmiyeli olarak çalışmaya başlayan bayanlar, evvelki yıldan beri kendi tarım alanlarına dikim yaptılar. Artık onlar kendilerine üretiyor. Ben de 4 dönüm, sembolik bir dikim yaptım Muğla Yeşilçam’da. Bayanların biri 12 dönüm dikti, biri beş dönüm, biri yedi dönüm, biri sekiz dönüm dikti. Artık onların hasatları başlıyor gelecek sene itibariyle. Hepsi organik tarım, hepsi denetimli üretim. Ben de orada tesis yapılanmasına gittim. Onların eserlerini değerlendireceğim”

-Çok hoş bir gelişme…

“Çok keyifli oldu. Hepsinin kendi hasadı başlayacak. Emin olun benim de en keyif aldığım kısım bu. Zira ben 2020’de bir de Antalya’da 212 dönüm diktim”

-Neden Antalya?

“Çünkü Muğla’da bu kadar büyüyecek alan yoktu. Burası büyük yatırım. Tek parselde bu kadar büyük topraklar bulunamıyor. Yani yapısından kaynaklı Muğla’nın. Antalya’ya geldim onun için. Antalya’daki tarlamızda yüzde 25 iştirak hissesiyle. Avukat arkadaşım orada bana yatırım yaptı. Bir ölçü da bankadan kredi aldık. Burası da yalnızca küresel sertifikalı, milletlerarası uygun tarım sertifikalı üretim yapıyor. Biz bütün eserimizi, başta bizi destekleyen tarım firmasına veriyoruz. Bu firma, Muğla’da küçük küçük üreticilerle organik tarım çatısı altında yaptığım yapılanmayı, kontratlı tarımı, ülke genelinde yapıyor.

Ben de buradaki tarlamızda onun büyük üreticilerinden bir tanesiyim. Zira işin ülkede yaygınlaşması için büyük ölçekli üretim yapılması lazım, maliyetlerin aşikâr bir düzeye gelmesi ve kuşkonmazın ucuzlaması lazım. Çok üretilecek ki çok tüketilsin. Artı, ihracatına başlanabilsin. Buradaki büyük üreticilerden biri benim, ancak artık ben dahil herhalde irili ufaklı 50 üreticiye ulaştı Türkiye genelinde. Burada da eserler toplanıyor, paketleniyor. Yurt içi, yurt dışı pazarlara gidiyor. Buradaki yapı da bu halde. Bu türlü 7/24 kuşkonmaz etrafında döne döne çalışıyoruz”

-Kuşkonmaz çok kıymetli değil mi?

“Üretimi çok güç. Emek çok, maliyete katlanmak zorundasınız. 2 sene bekliyorsunuz. Lakin karşılığını rahatlıkla sonraki 10 yıllık üretim döngüsü içerisinde veriyor. Lakin bilhassa bu içinden çıktığımız dönem için konuşayım, ülkemizde üretim çok güç hale gelmiş durumda. Maliyetler inanılmaz katlanarak büyüyor. İhracatta Euro bazlı çalışıyorsunuz, oradaki baskılanma inanılmaz fazla ve bu dengeyi kurabilmek eskisi kadar kolay değil. Ancak ülke kuşkonmazı artık en azından tanımaya, tüketmeye başlamış oldu. Zira üretim alanları çok büyüdü. Hala gidecek çok yer var. Aslında logaritmik bir formda dikim alanları büyüdü. Kuşkonmaz’ın temel mevsimi, ilkbahar devri. Nisan, Mayıs aylarında rastgele bir mevsim sebzesinden daha kıymetli değil. Geçen dönem fasulyeden daha ucuzdu”

-Özellikle mi bayanlarla çalışıyorsunuz?

“Kuşkonmaz üretimi, bayan yüklü bir iş. Zira emek ağır çok süreçleri var. Mesela her gün hasat yapılıyor. Tarlanın her gün yaklaşık birebir saatlerde birebir bölgesini hasat etmek zorundasın. Zira sürgün artık havayı yakaladı mı günde 20 -22 santim kadar uzuyor. Onu yakalamak zorundayız. Gerini dönüyorsun, hava sıcaksa bir daha oluyor. Birtakım günler günde iki hasat yapıyorsun. Eğil, kalk, eğil, kalk, yürüyüş çok fazla, aralar uzun ve fizyolojik olarak bayan buna daha müsait. Onların emeğiyle yürüyor aslında bütün bu sistem.

Antalya’da tam dönemde benim tarlada 25 kişiyi bulduğumuz oluyor. Ortada erkek de çalışıyor, lakin Muğla sadece bayan. Oradaki her şeyimizi biz bize yaptık diyebilirim. Benim de meskenim Muğla’da, iki mesken ötedeki, üç mesken ötedeki komşularla bir arada yapılan apayrı bir sistem. Onların hayvanları da var. Kendi tarlaları aslında vardı. Ortada gidiyor, mesela hayvanı doğurtup geliyor, devam ediyor işine. Antalya işin biraz daha ticari boyutu. Bu eser ülke iktisadına katılsın, ihracat penceresi açılsın dediğimiz bir operasyon”

-Hala yalnız mısınız bu işte?

“Bu işi anlatırken ortada bir firmadan kelam ediyorum ya “Fideleri aldık, Türkiye’de en büyük kuşkonmaz üreticisi” diye. Nomad Tarım’ın kurucusu olan Arman ile gittiler, geldiler, yurt dışına şuna bakalım, buraya gidelim derken tanıştıktan 7 yıl sonra evlendik. 5- 6 yıldır evliyiz. O da aslında İsviçre’de bilişim sistemleri okumuş, sonradan çiftçi olmuş. İnanılmaz bir kesişim noktası yaşandı. Yani özetle kuşkonmazla hayatım değişti.

Ancak ben de herkes üzere kontratlı üreticiyim. Kontratlı 50 üreticiden bir farkım yok. Kuşkonmazı anlatmak için daima bir arada uğraşıyoruz. Hem üretim hem tüketim artsın diye”

Berrin Tuncel Birer