Modern futbolun babası Cuju: Çin’de ortaya çıktı
Nihat Özdal, “Futbol Yuvarlaktır” isimli kitabında antik çağlardan günümüze futbolun kültürel yansımalarına dair enteresan anekdotlara yer verdi. Özdal, “Cuju ve Harpastum” orta başlığıyla futbolun Milattan Öncesi’ne gitti.
“Futbolun en eski bilinen biçimlerinden biri, M.Ö. 3. yüzyılda Çin’de ortaya çıkan “Cuju” oyunu. Cuju, ekseriyetle askeri eğitimin bir kesimi olarak oynanan ve oyuncuların bir topu ağsız bir çerçeveye sokmaya çalıştıkları bir oyun.
Bu oyun, yalnızca cümbüş yahut rekabetten öte, disiplin, grup çalışması ve strateji üzere kavramların erken bir öğretisi olmuş. Futbolun Batı’daki kökenlerine ise Antik Yunan’dan “Episkyros” ve Roma’da “Harpastum” ismi verilen oyunlar ışık meblağ. Bu oyunlar, fizikî çeviklik ve kadro çalışmasını teşvik etmekle kalmaz, tıpkı vakitte kent devletleri ortasındaki rekabetin ve toplumsal nizamın pekiştirilmesine yardımcı olur. Platon ve öbür filozoflar, sporun ve rekabetin ülkü toplum yapısındaki yerini sorgulayarak bu oyunların daha derin bir mana kazanmasını sağlamışlardır.
Filozof Galen episkyros için şöyle diyor, “…En yoksullar bile top oynayabilir, zira ne ağa, ne silahlara, ne atlara, ne de köpeklere gereksinimi var… Ve herkesin, zenginliğinden ve işinden bağımsız olarak katılabileceği bir oyundan daha rahat ne olabilir…”
“Episkyros Oyunu”, Ulusal Arkeoloji Müzesi, Atina (M.Ö. 4. yy)
Cuju’nun Temel Özellikleri
Oyun Alanı:
Cuju ekseriyetle dikdörtgen bir alanda oynanırdı ve alanda bir yahut iki tarafında birer yuvarlak gol deliği bulunan ağlar bulunurdu. Bu ağlar bambu direkler ve ipekten yapılırdı.
Top:
İlk vakitlerde top, deri ile kaplanmış tüysüz bir hayvan kesesinden yapılırdı ve içine tüy doldurulurdu. Daha sonra, içi hava dolu top kullanılmaya başlandı.
Kurallar:
Oyuncular, ellerini kullanmadan sırf ayakları, dizleri, gövdeleri ve başlarıyla topa müdahale edebilirdi. Maksat, topu rakibin gol deliğinden geçirebilmekti.
Oyuncular:
Hem ferdî hem de kadro formatında oynanırdı. Grup oyununda her iki tarafta çoklukla altışar oyuncu yer alırdı.
Kültürel Bağlam:
Cuju, bilhassa Çin imparatorlarının saraylarında düzenlenen özel etkinliklerde oynanırdı. Tıpkı vakitte halk şenliklerinde de yer alarak toplumsal bir aktiviteye dönüşmüştür.
Cuju’nun Etkisi
Cuju, yalnızca Çin’de değil, öteki Doğu Asya kültürlerinde de iz bırakmıştır. Örneğin, Japonya’da Cuju’dan esinlenen bir oyun olan Kemari, Heian Dönemi’nde (794-1185) geliştirildi.
Modern Futbol ile Bağlantısı
Cuju, çağdaş futbolun direkt bir öncüsü olmasa da, insanların top oyunlarına olan ilgisinin ve bu oyunların nasıl evrildiğinin kıymetli bir örneği. 2004 yılında FIFA, Cuju’yu futbolun en eski biçimi olarak tanımıştır.
Bu esaslı oyun, Çin’in spor tarihindeki kıymetli bir yeri simgeler ve futbolun tarihî gelişimine dair kıymetli bilgiler sundu.
