Ünlü iş insanı Asil Ender’in vefatını Kıbrıs Gazetesi müellifi Ahmet Tolgay duyurdu. Tolgay paylaşımında, “Bir Kıbrıs Türk efsanesini, Asil Ender’i yitirdik. Şu anda kelamın bittiği yerdeyim. Toparlanma çabasındayım!…” tabirlerini kullandı.

Asil Az, İngiltere’de bir devir, “Kraliçeden varlıklı Türk”, Türkiye’de de “Turgut Özal’ın prensi” olarak tanınıyordu.

ASİL AZ KİMDİR

Asil Az, İrfan ve Safiye Ender’in oğlu olarak 1 Mayıs 1941 tarihinde Lefke’de doğdu. Babası İrfan Ender 1950’li yıllara kadar Kıbrıs’ta polislik yapıyordu. Daha sonra babası polislik vazifesinden ayrıldı ve Mağusa’ya yerleştiler. Çocukluğunda Mağusa’nın Maraş bölgesinde gazete satışı yaptı. Babası daha sonra KKTC’de İngiltere’den getirttiği otobüsler ile buradaki birinci otobüs şirketini kurdu.

1963 YILINDA İNGİLTERE’YE TAŞINDI

Ailesi İngiltere, Türkiye ve Yunanistan ortasında Kıbrıs Cumhuriyetinin kuruluş mutabakatını imzalamalarının akabinde 1963 yılında İngiltere’ye taşındı. Asil Ender’i ise İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ne tahsil görmesi emeliyle gönderdiler. Fakat o daha sonra okulu yarım bırakarak babasının nezareti altında iş hayatına atıldı. Üniversiteyi ise 1980 yılından sonra tamamladı. Aile Londra’ya yerleştikten sonra perakendecilikte bir cins market olan “cash and carry” sistemiyle çalışan Wear Well isimli şirketi satın aldı. 1974 yılında Kıbrıs Barış Harekâtı’nın akabinde Lefkoşa’ya dönerek dokumacılık işi yapmaya başladı. Babası İrfan Ender, Kıbrıs’a döndüğünde batık durumda olan Mağusa Türk Gücü Kulübü’nün borçlarını ödedi. 1983 yılında ise Asil Ender’in 1980 yılında satın almasının akabinde yükselişe geçen Polyy Peck International isimli şirketin satılan paylarından gelen parayla özgür limanda Uni-Pac Ambalaj isimli karton kutu imalat tesisini kurdu.

İLK GEMİ ANNESİNİN ADI

Ürettiği dokuma eserlerini bu devirde İngiltere’de bulunan ve ziyan etmiş olan Polly Peck International (PPI) isimli şirket aracılığıyla Orta Doğu’ya pazarlıyordu. 1980’lerde paylarını satın aldığı bu şirket yükselişe geçti. Bu yıl Asil Az İngiltere’de en varlıklı 100 iş insanı ortasına girdi. 1982 yılında Polly Peck’in brüt kârı 9 milyon sterlin olarak açıklandı. Ayrıyeten 1984 yılında Asil Ender ticaret emeliyle satın aldığı birinci geminin ismini annesine ithafen Safiye Sultan olarak koydu. Az tekrar 1989 yılında Türkiye piyasasına Niksar markasıyla şişelendi su üretimiyle de girdi.

VESTEL’İN KURULUŞU

4 Mayıs 1985 tarihinde saat 11.00’de Manisa vilayetinde Vestel Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş. isimli fabrika, Turgut Özal’ın katıldığı bir merasimle açıldı. Yeniden bu devirde Polyy Peck International isimli şirketi ile taze meyve ve zerzevat ihracatı yapıyordu. 1985 yılında Türkiye’de meyve ve zerzevat ihracatçılarına yüzde 2.75 oranında bir vergi indirimi getirildi. Asil Ender’in 1985 yılındaki serveti 500 milyon sterlin olarak biliniyordu.

MEDYA PATRONLUĞU

1988 yılında Pizza Hut’ın Türkiye’deki birinci şubesini Ataköy Galeria’da açan Az bu yıl devrin başbakanı Turgut Özal’ın tavsiyesi ile Günaydın gazetesini Haldun Simavi’den 44 milyon Türk lira ve 5 milyon sterlin karşılığında satın alarak medyaya girdi. Bu satın almanın akabinde Güneş ve Tan gazeteleri ile Nokta mecmuasını de çıkaran Gelişim mecmua kümesini satın aldı. Yeniden bu yıllarda Ender, KKTC’de de kimi medya organlarını satın aldı.

1989 yılında meyve pazarlama şirketi olan Del Monte’yi 875 milyon dolar karşılığında satın aldı. Tekrar bu yıl Japon Sansui isimli elektronik şirketini de satın aldı.

ABD’NİN KKTC CUMHURBAŞKANLIĞI TEKLİFİ

İddiaya nazaran, 14 Aralık 1989 tarihinde periyodun ABD’nin Kıbrıs işlerinden sorumlu olan Nelson Ledsky, Asil Ender’e Rauf Denktaş’ın yerine KKTC Cumhurbaşkanı olmasını teklif etti lakin Az bu teklifi reddetti.

ANNAN PLANI

Asil Az medyası Kıbrıs’ta 2004’te tahlile dayanak verdi ve “Annan Planı’na evet” denmesini istedi. Annan Planı kabul edilseydi iki toplum ve üç garantörün onayladığı genel bir af çıkacaktı. Ancak olmadı. Asil Ender daha sonraki mümkün bir tahlili de kendisi aleyhine de gördü ve medyasındaki çizgide U dönüşü yaptırdı.

BİR VAKİTLER DÜNYANIN EN VARLIKLI 11’İNCİ İNSANIYDI

1990 yılında Sunday Times isimli gazete tarafından yayınlanan zenginler listesinde kimi kaynaklara nazaran 36’ncı kimi kaynaklara nazaran ise 11’inci sırada yer alda.

DÜŞÜŞÜ: İFLASTAN HAPSE

Fakat bu yıl paravan şirketler kurarak Polly Peck International (PPI) isimli şirketin paylarını yapay formda yükselttiğine dair suçlamalar ile mali krize girdi. Polly Peck International (PPI) isimli şirket 1990 yılında 550 milyon sterlin borçla iflas etti. 16 Aralık 1990 tarihinde Asil Az İstanbul’dan uçakla İngiltere’ye gitti. Polly Peck International bundan çabucak öncesinde kayyuma devredildi. Asil Az hakkında çıkarılan yakalama kararı ile 17 Aralık 1990 tarihinde tutuklandı. Bu tarihte hakkında 18 zimmet hatası bulunuyordu. 1991 yılı Kasım ayında ise suçlamaların sayısı 76’ya ulaştı. Hakkındaki bu suçlamaların sayısı ise 1992 yılı Haziran ayında 30’a düşürüldü.

1993 yılına kadar İngiltere’de cezaevinde yattı. 1993 yılında 3,5 milyon sterlin kefaletle hür bırakılmasının akabinde kendisine ilişkin özel uçağıyla KKTC’ye kaçtı. 2010 yılında ise kendi isteği ile İngiltere’ye döndü. İngiliz yetkililere teslim ettiği KKTC pasaportunda ismi Asil Az Türkkan olarak geçiyordu. Hakkında açılan davaları kazanacağını ve İngiltere devletinden üç ila dört milyar sterlin tazminat alacağını düşünüyordu. Ayrıyeten yakınları Asil Ender’in İngiltere’den hakkında açılan dava ile ilgili teminat alarak gittiğini beyan ettiler. 2012 yılında tamamlanan yargılama sonucunda 29 milyon sterlini zimmetine geçirmekten ötürü hatalı bulundu.

Hakkındaki duruşmada üzerine atılı 13 suçlamanın 10’undan toplam 10 yıl mahpusa mahkûm oldu. 2013 yılında İngiltere’deki mahkeme Asil Ender’in mağdur bıraktığı yatırımcılara beş milyon sterlin ödemesi durumunda cezasının geriye kalanını Türkiye’de çekmesini kararlaştırdı. Medyada ise bu haberler doğrultusunda Asil Az için gereken tazminatın ödenmesi için annesi Safiye Ender’in 311 dönüm toprağını ipotek ettirdiği bilgileri yer aldı. Birtakım kaynaklarda ise tazminatın Onur Air’in sahibi Hamit Cankut Bagana ile arkadaşları tarafından ödendiği yer aldı. Ayrıyeten yeniden bu haberlerde Asil Ender’in toplam beş yıl mahpus yattıktan sonra çıkabileceği yer aldı.

HAPİS CEZASI

Hakkında yapılan suçlamalardan birisi ise Polly Peck International (PPI) isimli şirketten Günaydın isimli gazeteyi satın almak emeliyle beş milyon sterlini zimmetine geçirmesiydi. Ender, mahkemenin hakkında aldığı kararları temyize götüreceğini açıkladı. Asil Az hala Londra’da bulunan Belmarsh hapishanesinde tutuluyordu. Asil Az mahkemede rastgele bir gelirinin bulunmadığını belirtmesine karşın, Crystal Cown, Olive Tree, Unipac fabrikası, ICP ilaç fabrikası, Sunzest paketleme tesisleri, Sunzest konsantre fabrikası, Wearwell konfeksiyon, Traveloz, Safeco Sigorta, Kend Bank, AN Grafik, Benlarit limited, Derece Lim, Cemar Ar üzere şirketlerin kendisine ilişkin olduğunu dair argümanlar bulunmakta.

BİR GECEDE TAHLİYE EDİLDİ

Nadir, İngiltere’de cezaevinde zimmet Pollypeck kabahatinden ötürü aldığı 10 yıllık mahpus cezasına çarptırıldı. 21 Nisan 2016 tarihinde İngiltere’deki cezaevinden tahliye edilerek Türkiye’ye iade edildi. Bir gece Marmara Cezaevinde kaldıktan sonra tahliye edildi. 23 Nisan 2016 sabahı İstanbul’dan, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne döndü.

Nadir’in, cürmü işlediği tarihte yürürlükte olan, kamuoyunda ”Rahşan Affı” olarak bilinen 4616 sayılı kuralla salıverme ve erteleme maddesinden faydalandığı öğrenildi.

EVLİLİKLERİ

Asil Ender’in birinci evliliğini 1962’de Ayşegül Tecimer ile yaptı. 1961 yılında İstanbul’da tanışan çift, 1989 yılında boşandı. Asil Ender 2005 yılında Neriman Işık ile nikah masasına oturdu. Altı çocuğu bulunan Asil Ender, son olarak 2021’deyken 79 yaşında baba oldu.

AYŞEGÜL TECİMER KİMDİR

16 yaşındayken evlendiği Asil Nadir’le iki kere ayrılıp evlendikten sonra 20 yıllık evliliğini bitirdi. Bu evliliğinden iki çocuğu oldu. Sosyetenin bir devir önde gelen isimlerinden olan Tecimer, tarihi yapıtlara olan düşkünlüğüyle tanınıyordu.

TARİHİ ESER KAÇAKÇILIĞI

Tecimer, Tarihi eser kaçakçılığından mahpus cezası alınca 1997’de Türkiye’den kaçtı, af çıksa da yurda dönmedi. Daha sonrasında orta ara Türkiye’ye gelen 81 yaşındaki Ayşegül Tecimer, orta ara Türkiye’de tatil yapıyor. 81 yaşındaki Tecimer, en son 2024 yazında Marmaris’te denize girerken görüntülendi.