Louvre’daki çiniye Türkiye yolu göründü
Fransa hükümeti, sömürge periyodunda yağmalanan sanat yapıtlarının ülkelerine iadesini hızlandırmayı amaçlayan bir yasa tasarısı hazırladı. France 24’teki habere nazaran yasa geçerse Fransız Kültür Bakanlığı 1815 ve 1972 yılları ortasında “yasadışı gasp yoluyla” devletlerden alınan ve halihazırda Fransa’nın ulusal koleksiyonundaki kültürel objelerin ülkelerine iadesini kolaylaştıracak.
Avrupa’daki birkaç eski sömürge gücü, imparatorluk idaresi sırasında elde edilen yapıtları iade etmeye başlamış olsa da, Fransa’nın mevcut maddeleri süreci yavaşlatıyor. Mevcut maddelere nazaran, Fransa’nın geniş ulusal koleksiyonundaki her bir yapıtın iadesi başka farklı oylamayla belirleniyor. Bakanlık, önerilen yasanın “hırsızlık, yağma, zorla transferler yahut zorlama ya da şiddet altında yapılan bağışlar” yoluyla elde edilen yahut bunları elden çıkarmak için yasal yetkisi olmayan şahıslardan elde edilen öğelere uygulanacağını söyledi. Yasa tasarısının Eylül ayında Senato’da görüşülmesi planlanıyor.
GİRİŞİMLER 2006’DAN BERİ DEVAM EDİYOR
Karar’dan Saliha Sultan’ın haberine nazaran; Fransa, Yunan, Mısır, Benin üzere birçok ülkeden yağmalanan yapıtlara mesken sahipliği yapıyor. Ülkenin Louvre Müzesi’nde Türkiye’den çalınarak götürülen eserler de mevcut. Ayasofya’dan kaçırılan çiniler, Piyale Paşa Camii’nin panoları, çeşitli heykel ve mozaikler de bunlardan kimileri. Türkiye, Fransa’daki Louvre Müzesi, Musée des Arka Decoratifs ve Musée de Serves’de bulunan bu yapıtların ülkemize iadesi için 2006’dan beri teşebbüslerde bulunuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı son olarak 2020’de Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla Fransa’ya iade talebini tekrar hatırlatmıştı fakat eforlar şimdi sonuç vermedi. Fransa, 2021 yılında Benin’e taht da dahil olmak üzere 26 eski kraliyet yapıtını iade etti. Fransız sömürge birliklerinin 1916 yılında Ebrie kabilesinden ele geçirdiği “konuşan davul” da bu yılın başlarında Fildişi Sahili’ne geri gönderildi.
AYASOFYA’DAN ÇALINDI
Fransa’da 1793 yılında kurulan Louvre Müzesi de, Yunan, Mısır üzere birçok ülkeden yağmalanan yapıta konut sahipliği yapıyor. Dünyanın en çok ziyaret edilen sanat müzesi olan Louvre Müzesi’nde Türkiye’den çalınarak götürülen eserler de bulunuyor. Müzenin 2003’te açlıan İslam Sanat Yapıtları kısmının en beğenilen yapıtların başında Ayasofya Camii’nin bahçesindeki Sultan II. Selim Türbesi’ne ilişkin olan, 16. Asır İznik çini sanatının en ender örneklerinden biri olan çini pano geliyor. Bu panonun, 1890’larda Sultan II. Abdülhamid’e dişçi olarak hizmet veren Fransa asıllı Albert Dorigny tarafından onarım mazereti ile yerinden söküldüğü ve Fransa’ya götürüldüğü biliniyor.
Dorigny’in, daha sonra orjinal çini yerine türbenin duvarına geçersiz çini yerleştirdiği de biliniyor. Dorigny’nin çaldığı yapıtları Louvre Müzesi ile Musée des Arka Decoratifs ve Musée de Serves’deki koleksiyonlara sattığı biliniyor. Bugün Ayasofya içinde yer alan uydurma çinilerin önünde, üç lisanda yazılmış olan “Önünde bulunduğunuz bu çiniler kopyadır. Çinilerimizin asılları ise Louvre Müzesi’ndedir. Bu, sanat hırsızlığıdır.” levhaları yer alıyor.
