Kredilerin sektörel dağılımı: Aslan payını kim aldı

Sermaye piya­salarındaki fi­nansal eser çe­şitliliği ve piyasa derinliği ekono­mik büyümenin itici gücüdür. Fi­nansal sistemin kredi yaratma ka­biliyeti ekonomik aktiviteyi destek­lerken ekonomik aktivitedeki canlanma da kre­di büyümesini artırır. Dola­yısıyla, ekonomik büyüme ve krediler ortasında karşılıklı bir bağlantı vardır.

Türkiye’de kredi büyümesi, başta ekonomik ak­tivite ve iktisat siyasetleri olmak üzere çeşitli vesileler ile artıyor ve azalıyor. Kredi­ler iktisadın büyüme dön­güsüne bağlı olarak değişmek­le bir arada Kredi Garanti Fonu dayanaklı kredilerle artış sağ­lanabildiği üzere pandemi dö­neminde olduğu üzere tüketimi destekleyici kredi büyümesi de sağlanabiliyor.

ASLAN HİSSESİ İMALATIN

Diğer taraftan, kredilerin sektörel dağılımı ekonomik büyümenin kalitesini belirli­yor. Türkiye üzere gelişmekte olan bir iktisatta kredi dağı­lımının kalkınmayı destekle­yici istikamette olması beklenir. Yi­ne Türkiye üzere ihracata dayalı bir büyüme modeli benimse­yen bir iktisatta kredi dağı­lımının bu amaç doğrultusun­da gerçekleşmesi beklenir.

Türkiye’de sektörel kre­di dağılımının durumunu an­lamak için BDDK tarafından yayınlanan sektörel kredi ve­rilerini kullandık. Elimizde son data olarak Ocak 2025 ve­risi var. Bu nedenle son veri­yi 10 yıl öncesi ile yani Ocak 2015 ile karşılaştırdık. Kre­dilerin sektörel dağılımını anlamak için dal bazında­ki kredileri toplam kredilere böldük. Mukayeseli son durum aşağıdaki grafikte gös­teriliyor.

Buna nazaran kredilerde aslan hissesini imalat sanayi alıyor. 2025 yılı Ocak ayındaki hissesi %18.9 iken 2025 Ocak ayında %23.2’ye yükselmiş. İmalat endüstrinin desteklenmesi açı­sından bu artışı olumlu bu­luyoruz. İkinci sıradaki sek­tör toptan ve perakende tica­ret dalı. Bu dalın hissesi %13.3’ten %11.4’e gerilemiş. Üçüncü sıradaki dal ise in­şaat kesimi ve hissesi %7’den %6’ya gerilemiş.

2015-2025 periyodunda göze çarpan bir artış yaşayan sek­törler ortasında tarım, avcılık ve ormancılık, emlak komis­yonculuğu ve kiralama faa­liyetleri var. Savunma sana­yinde ise %2’den %1.3’e ge­rilemiş. Kredi dağılımında daha enteresan gelişmelerin olduğu taraf ferdi kredi­ler ve kredi kartları. 2015 yı­lında ferdi konut kredilerinin toplam krediler içindeki hissesi %9.8 düzeyindeyken 2025 yılında %3.2’ye gerilemiş. Bir öteki deyişle, bankalar birey­sel konut alımlarını daha az destekliyor. 2018 yılı önce­sinde bankaların uzun vadeli konut kredisi finansmanında yurt dışı swap kanalını kul­landığını biliyoruz. 2018 son­rasında bu kanalın sınırlan­dırılması konut kredisi ver­me eğilimini azaltmış olabilir. Öbür taraftan, bilhassa pan­demi sonrasında artan faiz­ler nedeniyle talebin azalma­sı da bu süreci etkilemiş ola­bilir. Ferdi kredilerin hissesi da %12.2’den %9.2’ye gerilemiş durumda.

Konut ve ferdi kredilerde­ki azalışın karşılığında kre­di kartlarında önemli artış göz­lemliyoruz. Kredi kartlarının toplam krediler içindeki hissesi 2015 yılında %7.2 seviyesin­deyken 2025 yılında %15.5’e yükselmiş durumda.

YÜKSEK TEKNOLOJİ ÜRETİMİ DESTEKLENMELİ

Mevcut grafiğin özetini şöyle yapmak mümkün. Son 10 yılda bankacılık sistemi yüklü olarak imalat sanayi­ni ve tüketimi finanse etmiş durumda. İmalat endüstrinin krediler içindeki yükünün artması elbette olumlu bir ge­lişme. Ancak bilhassa yüksek teknoloji eser üreten sektör­lerin desteklenmesi değerli. Bu kesimlerin ihracat per­formansına baktığımızda bu mevzuda şimdi çok yol kat et­tiğimizi söyleyemeyiz. Kredi kartlarının tüketimi finans­manı konusu da epeyce çar­pıcı. Son 10 yılda toplumun belirli bölümlerinin gerçek geli­rindeki gerileme tüketim için kredi kartı kullanımına ba­ğımlılığı artırmış görünüyor. Bu durumun kalkınma stra­tejimiz ve finansal istikrar açısından dikkatle izlenme­sinin yararlı olacağını düşü­nüyoruz.