Kim bu Suriye’yi karıştıran Venezuelalı
Suriye’de Beşar Esad devrinin çöküşü ve İsrail’in güney sonundaki işgali, bölgede bulunan Dürzilerin bir kısmının ruhani lideri Hikmet El-Hecri’yi, yalnızca dini bir rehber değil birebir vakitte karmaşık politik istikrarlar içinde kelam hakkı arayan bir topluluğun sembolü haline getiriyor.
Hecri, babasının 1950’li yıllarda çalışmak için gittiği Venezuela’da 1965’te doğdu.
Daha sonra eğitim için Suriye’ye döndü ve ilkokuldan liseye kadar tahsilini burada tamamladı.
Şam Üniversitesi Hukuk Fakültesinden 1990 yılında mezun oldu.
Hecri, mezun olmaya hazırlandığı sırada 1989’da ağabeyi Ahmed el-Hecri, Süveyda’da değerli manevî liderliklerden birinin başına geçti.
Suriye’de 2011 baharında başlayan rejim aksisi halk hareketlerine sempatiyle bakan ve bazı Dürzi askerlerin Özgür Suriye Ordusu’na iştirakine yeşil ışık yakan Ahmet el-Hecri’nin 2012’de kuşkulu trafik kazasında vefatının akabinde koltuğu Hikmet el-Hecri’ye kaldı.
ESAD REJİMİYLE BAĞLANTILAR: 2018’E KADAR İYİ
Hecri, ağabeyi Ahmed’in tersine rejimle bağlarına itina gösterdi.
Halk hareketlerini rejimin şiddet yoluyla bastırmak istemesiyle patlak veren iç savaşta Hecri, 2018 yılına kadar Süveyda halkının rejim ordusuna katılmasından yana oldu ve askerlikten kaçanların aftan faydalanmasını telkin etti.
Hecri, bu periyotta rejime en yakın dini başkanlardan biri olarak öne çıkıp rejimin etkinliklerinde uzunluk gösterdi.
Hecri’nin devrinde kendisine bağlı Dürzi topluluğunda bölünme yaşandı.
Kanavat kasabası Hecrilerin merkez üssü olurken ayrılan kümeler, Ayn ez-Zaman Türbesi’nin pirleri Yusuf Cerbu ve Hammud El-Hanavi çatısı altında toplandı.
DÖNÜM NOKTASI 2021
Hecri’nin Esad rejimiyle ilgilerinde 2021’te kimi çatlaklar meydana geldi.
Rejime karşı temkinli tepkiselliğe giren Hecri, 2021 ve 2022’de ülke çapında hayat standartlarının uygunca berbatlaşmasını protesto eden hareketlere açık takviye verdi.
Rejim, bunun üzerine bir öbür Dürzi “ruhani lideri” olan Pir Yusuf Cerbu’yu yanına çekerek Dürzi toplumunun yeni yüzü olarak öne çıkarmaya çalıştı.
Suriye rejiminin 16 Ağustos 2023’te aldığı akaryakıt artırımı kararından bir gün sonra, başta Dera ve Süveyda olmak üzere birçok kentte şovlar başladı.
Bu şovlara Esad idaresinin dayanağını kestiği Hecri’ye bağlı kümeler da katıldı.
ABD, bu durumu fırsat bilirken 27 Eylül 2023’te ABD Dışişleri Bakanlığının Yakın Doğu İşlerinden Sorumlu Müsteşar Yardımcısı Ethan Goldrich, Dürzi ruhani lideri Hecri ile görüşerek Süveyda’daki şovlara dayanak verdiklerini açıkladı.
Rejim ise 13 Mayıs 2024’te protestoların devam ettiği Süveyda’nın denetimden çıkma riskine binaen eski istihbarat şefini vali olarak atadı.
ESAD İDARESİ İÇİN “TİRANLIK” DEDİ
2024 Aralık’ta Suriye’de Esad rejiminin devrilmesinin akabinde 9 Aralık’ta yaptığı açıklamalarda Hecri, Suriye halkını, “yozlaşmış ve nefret dolu” olarak tanımladığı rejime karşı ana vatanlarını kurtardıkları için tebrik etti.
Hecri, 30 Aralık 2024’te AA’ya verdiği röportajda da “Suriye’nin 60 yıllık sömürge devrinden çıktığını” belirterek, eski idaresi “tiranlık” olarak tanımladı.
Hikmet Hecri, tıpkı konuşmasında “yerel toplulukların özgürlüğünü garanti eden lakin merkezi idareyle bağını koparmayan yeni idari sistem” talebinde de bulundu.
Dürzi başkanını, yeni idarenin yapılanma çalışmalarının ilerlemesiyle 2012’den bu yana iç savaşta edindikleri fiili otonominin, yeni idareyle bitebileceği tasası sardı.
Hecri, Ocak 2025’te yayımlanan televizyon röportajında, Suriye’de silahsızlanmadan bahsetmek için “çok erken” olduğunu, problemin “bir devlet kurulup hakları garanti altına alan anayasa yazılana kadar büsbütün kabul edilemez” olduğunu vurguladı.
Bu periyotta Hecri, Dürzi topluluğunun taleplerinin net olduğunu lisana getirdi. Merkezi otoriteyle uyumlu fakat lokal iradeyi temel alan yönetişim modeli, dini yahut etnik temellere dayanmayan, iştirakçi ve sivil devlet, adil anayasa ve çoğulculuğun teminat altına alınması.
İSRAİL DAYANAĞININ ARTMASI, HECRİ’NİN TAVRINI SERTLEŞTİRDİ
Dürzi önder Hecri’nin Suriye idaresi aksisi telaffuzları, İsrail’in Suriye’nin güneyindeki varlığının artmasıyla daha da besbelli hale geldi.
Suriye’de 27 Kasım’da şiddetlenen çatışmaların akabinde 8 Aralık’ta 61 yılık Baas iktidarının çökmesiyle eş vakitli, İsrail ordusunun Suriye’ye akınları arttı.
Rejim ordusundan kalan askeri altyapı ve imkanları imha etmeye başlayan İsrail ordusu, Suriye toprağı olan Golan Tepeleri’ndeki işgalini genişletti.
İsrail Savunma Bakanı Yisrael Katz, 28 Ocak’ta yaptığı açıklamada, milletlerarası hukuka nazaran Suriye toprağı Golan Tepeleri’ndeki işgalini genişlettiği Hermon Dağı’nda “kalıcı” olacaklarını ileri sürdü.
Katz, İsrail’in Suriye’nin güneyindeki “dost halklarla” temas kuracağını vurgulayarak, “Özellikle İsrail’deki Dürzi kardeşlerimizle tarihi ve yakın aile bağları olan büyük Dürzi topluluklara odaklanacağız” sözünü kullandı.
İsrail hükümeti, 9 Mart’ta memleketler arası hukuka nazaran Suriye toprağı olan Golan Tepeleri’ndeki Dürzi ve Çerkez topluluklarına 1 milyar doların üzerinde 5 yıllık yatırım paketi açıkladı.
Başbakan Binyamin Netanyahu, onaylanan yatırım paketine ait, “Dürzi toplumundaki kardeşlerimize karşı derin bir bağlılığımız var. Bu bağlılık, birebir vakitte bölgedeki, bilhassa de Suriye’deki Dürzileri de kapsamaktadır.” açıklamasında bulundu.
“VAR OLMA YA DA OLMAMA AŞAMASINDAYIZ”
İsrail idaresiyle “uyumlu ve eş zamanlı” açıklamalar yapan Hecri, Tel Aviv idaresinin takviyesine karşılık olarak 14 Mart 2025’te yaptığı değerlendirmede, Şam idaresini “aşırıcı ve Milletlerarası Ceza Mahkemesi tarafından aranan bir yapı” olarak tanımladı.
Hecri, Dürzi toplumunun çıkarları için çaba ettiklerini, her topluluğun zenginliğinin insanları, takımları ve ulusal mirasıyla ölçüldüğünü belirterek, “Var olma ya da olmama aşamasındayız” dedi.
Aynı açıklamasında Hecri, “Bu atmosferde ilerleyeceğiz lakin kimi şeyler değişmezliğini koruyor. Şam’daki mevcut hükümetle rastgele bir anlayış ya da mutabakat yok” sözlerini kullandı.
Şam hükümetini “aşırılıkçı ve memleketler arası adalet tarafından aranan rejim” olarak nitelendirdiği açıklamasında Hecri, Dürzi toplumunun “uygun gördüğü yolda ilerleyeceğini” belirtti.
Hecri, “Ya varız ya da yokuz” diyerek bu mevzuda taviz vermeyeceklerini ve bu taleplerin hakları olduğunu savundu.
Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara, süreksiz anayasanın temel kararlarının belirlendiği bildirgeye 13 Mart’ta imza attı.
Bunun üzerine Hecri, 15 Mart’ta yaptığı açıklamada, Şam’daki yeni idarenin yayımladığı anayasa bildirgesini “mantıksız” olarak nitelendirdi.
Ardından 10 Haziran’da Rudaw’a verdiği röportajda Hecri, Suriye’de geçiş sürecine dair yayımlanan anayasal bildirgeyi “zalimce” olarak tanımladı.
Hecri, bu bildirinin ülkedeki tüm mezhepler ve halk bileşenleri için yetersiz olduğunu hatta Sünni topluluğun bile bundan mutlu olmadığını savundu.
Anayasada toplumun çeşitliliğini gözeten kararların bulunmadığını ve süreksiz idarenin bu haliyle halkın iradesini temsil edemeyeceğini öne süren Hecri, bu bağlamda siyasi tahlilin mezhep temelli değil toplumsal haklar temelinde ilerlemesi gerektiğini vurguladı.
CERAMANA’DAKİ GERGİNLİK
Şam’a bağlı Ceramana Mahallesi’nde 28 Şubat’ta mahallî Dürzi kümelerle Suriye idaresine bağlı ordu ortasında çatışmalar yaşandı.
İsrail Başbakanı Netanyahu, bu olayların üzerine 1 Mart’ta yaptığı açıklamada, askerlere Şam’ın güneyinde Dürzilerin yoğunlukta yaşadığı Caramana bölgesini Suriye ordusuna karşı muhafaza talimatı verdi.
Açıklamada, “Suriye’deki rejim Dürzilere ziyan verirse biz de ziyan veririz. Yerleşim, şu anda rejim güçleri tarafından akın altında ve biz İsrail’deki Dürzi kardeşlerimize Suriye’deki kardeşlerine ziyan gelmesini önlemek için her şeyi yapma konusunda kararlıyız” tabirlerine yer verildi.
Nisanda ise toplumsal medyada yayılan ses kaydında Dürzi topluluğun ağır yaşadığı Süveyda vilayetinden olduğunu belirten kişinin Hz. Muhammed’e hakarette bulunması ağır yansılara yol açtı.
Ceramane Mahallesi’nde Suriye hükümetine bağlı güvenlik güçleri ile Dürzi toplumuna bağlı silahlı kümeler ortasında ses kaydının yayılmasının akabinde çatışmalar çıktı.
İşgal altında bulunan Golan Tepeleri’ndeki Dürziler, İsrail’i Suriye’ye müdahaleye çağıran şovlar düzenledi.
Dürzi toplumunu Şam idaresine karşı kışkırtan İsrail, 30 Nisan’da Dürzileri müdafaa mazeretiyle Suriye’ye ataklar düzenledi.
Suriye’nin başşehri Şam’ın güneyinde silahlı Dürzi kümelerin Suriye hükümetine bağlı güvenlik güçlerine karşı akınlarıyla başlayan çatışmalarda yaralanan 5 Dürzi’nin, tedavi için İsrail’e getirildiği belirtildi.
Suriye idaresi, Ceramane Mahallesi’nde kimi Dürzi silahlı kümelerin başlattığı ve Sahnaya semtine yayılan çatışma sonrası bölgede 1 Mayıs’ta denetimi sağladığını bildirdi.
Bunun üzerine 2 Mayıs’ta İsrail ordusu, Şam’daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı yakınlarında bir amacı vurdu.
ULUSLARARASI MÜDAHALE DAVETİNDE BULUNDU
Hecri, bu olayların üzerine Washington Post’a yaptığı açıklamada, “krizde” olduklarını belirterek, “Uluslararası müdahale davetinde bulunuyoruz” dedi.
Dürzi başkan Hecri, İsrail’in “düşman olmadığını” vurguladı.
The Jerusalem Post, 3 Mayıs’ta yaptığı haberde, Hecri’yi “Şam idaresi karşıtı” formunda niteleyerek Dürzilere karşı “haksız bir soykırım” yaşanabileceğinden kaygı ettiğini işledi.
SÜVEYDA’DA AÇIKTAN SİLAHLI İSYANA GEÇİŞ VE “KORİDOR” AÇILIMI
Süveyda vilayetinde Dürziler ile Bedevi Arap aşiretleri ortasında çatışmalar sürerken 13 Temmuz’da Dürzi güçlerin, bölgeye sevk edilen Suriye ordusuna taarruzunda 6 askerin öldüğü açıklandı.
Dürzi önder Hecri, 15 Temmuz sabah saatlerinde Şam idaresine bağlı güvenlik güçlerinin kente girişini memnuniyetle karşıladığını açıklamasına karşın tıpkı gün tavır değiştirerek destekçilerini güvenlik güçlerine karşı direnmeye çağırdı.
Hecri’nin takviyesini geri çekmesinin akabinde İsrail ordusu, Tel Aviv idaresinden gelen talimat doğrultusunda Suriye’nin güneyine ataklar düzenlediklerini duyurdu.
Hikmet Hecri’nin 17 Temmuz’da açıklamalarının yayımlandığı toplumsal medya hesabında yer alan paylaşımda, Süveyda vilayetindeki ömür alanlarından PKK/YPG’nin işgalinde olan ülkenin kuzeydoğusundaki bölgelere “yol açılması” istendi.
Ürdün Hükümdarı 2. Abdullah’a da davette bulunulan açıklamada, Süveyda ile Ürdün ortasında hudut geçişinin açılması talep edildi.
Hecri’nin talepleri, Süveyda’nın “ayakta kalabilmesi için” dış dünyayla direkt ilişki kurmak istemesinin yanında İsrail’in genişleme siyasetinin yol haritası olduğu tez edilen Davut Koridoru bağlamında da çokça tartışıldı.
Son devirde Dürzi toplumu için sık sık memleketler arası müdafaa ve müdahale daveti yapan Hecri’nin Süveyda’da 5 bine yakın Bedevi Arap aileyi zorla yerinden eden taarruzları arkalaması ve geri dönüş umudu vermemesi ise Dürzi önderin burada etnik manada “pekişmiş”, dış dayanaklı ve şimdilik otonom bir hakimiyet bölgesi inşa etme dileğini gösterdi.
Hecri, her ne kadar Suriye’nin bir kesimi olduklarını çeşitli açıklamalarda yinelemiş olsa da öne sürdüğü kurallar, Şam idaresinin gerçek tesirinden bağımsız bir toprak modülünü tanımladı.
