Kartla ödeyenin faturası kabardı… Fatura esnafa çıktı
Yüksek komite oranları yüzünden birçok esnaf, müşterisini nakit ödemeye yönlendirmeye başladı. Hatta kimi işyerleri nakit ödemede hatırı sayılır indirim yapıyor. Bu da nakitsizleşme sürecine aykırı bir gelişme olarak kayıt dışılığı körüklüyor.
Bankaların POS aygıtlarından yapılan ödemelerden aldığı yüzde 3-4 ortasındaki komite kesintileri, vatandaşı, esnafı ve gerçek kesimi güzelce köşeye sıkıştırdı.
Nasıl Bir İktisat gazetesinden Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran, enflasyonun yüksek, nakit akışının zayıf olduğu bu periyotta POS kurulu maliyetleri işletmelerin kâr marjlarını silip süpürmeye başladı. Bölüm temsilcileri “Bu yükü kaldıramıyoruz, fiyatlara yansıtmak zorunda kalıyoruz. İşletmeler kayıt dışına itiliyor” diyerek duruma isyan etti.
KARTLI HARCAMA REKOR KIRIYOR
Bankalararası Kart Merkezi (BKM) bilgilerine nazaran Türkiye’de kredi kartı ve banka kartlarıyla yapılan alışverişler son iki yılda adeta patladı. 2023’ün birinci yarısında 2 trilyon lira olan kartlı alışveriş meblağı, 2025’in birinci yarısında 2,8 trilyon liraya çıkarak yüzde 40 artış gösterdi. Tıpkı devirde piyasadaki kredi kartı sayısı 108,3 milyondan 135,2 milyona ulaştı. Banka kartlarının sayısı da 178,7 milyondan 214,4 milyona yaklaştı.
Kartlı ödeme artarken, POS komite oranları da süratle yükseldi. TCMB’nin 2023 Temmuz’da yüzde 1,26’dan yüzde 1,81’e çıkardığı azami kurul oranı, tıpkı yıl ekim ayında yüzde 3,16’ya, Kasım 2024’te ise yüzde 3,56’ya fırladı. O tarihten bu yana oranlar yüzde 3’ün üzerinde seyrediyor.
‘KOMİSYON TİCARETİ YAVAŞLATIYOR, KAYIT DIŞINI ARTIRIYOR’
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, yüksek komitelerin gerçek dalı adeta boğduğunu söyledi:
“Bankaların günlük geçen hesaplarda yaptığı yüzde 3-4 ortasındaki komite kesintileri hem ticareti yavaşlatıyor hem de kayıt dışını yükseltiyor. İşletmeler nakde ulaşmakta zorlanıyor, fiyat farklılıkları ortaya çıkıyor. Artan maliyetler kar marjlarını silip süpürüyor. Bu süreç sürdürülebilir değil. POS komiteleri makul seviyeye inmeli ki işletmeler nefes alsın.”
‘YEME-İÇME KESİMİ CAN ÇEKİŞİYOR’
İstanbul Ticaret Odası Restoran ve Yiyecek İçecek Hizmetleri Meslek Komitesi Üyesi Ebru Koralı, en fazla mağduriyeti yaşayan bölümlerden birinin restoran ve kafe işletmeleri olduğunu belirtti:
“Büyük zincirler bankalarla düşük kurul muahedeleri yapabiliyor lakin küçük ölçekli işletmeler buna mahkûm. Binlerce KOBİ yüksek komitelere razı olmak zorunda kalıyor. Bu oranlar can yakıyor. Maliyetler fiyatlara yansıyor, müşteriyle karşı karşıya geliyoruz. Besin enflasyonu zati yüksek, POS kurulları da eklenince bölüm can çekişiyor. Talebimiz bu oranların makul düzeylere çekilmesi.”
‘AKARYAKIT İSTASYONLARINDA KURUL, PERSONELLİK MASRAFINA YETİŞTİ’
Petrol Eserleri Patronlar Sendikası (PÜİS) Genel Sekreteri Ali Tutuk da tabloyu şu sözlerle özetledi:
“Faizlerin yükselmesiyle POS kurulları da fahiş halde arttı. Akaryakıt bayilerinde satışların yüzde 85’i, kimi yerlerde daha fazlası kredi kartıyla yapılıyor. Brüt marjımız yüzde 5-5,5 civarında lakin POS kurulları yüzde 3,5’i buluyor. Yani neredeyse personellik sarfiyatına yetişti. Evvelce en büyük masraf kalemimiz işçilikti, artık POS kurulları. Birçok işletme sermaye derdi yaşıyor. Kamu bankaları dönemsel olarak daha düşük kurul uyguluyor, ancak biz bunun genele yayılmasını istiyoruz.”
