‘Kamu istihdamı arttı’ denildi ama… Türkiye OECD listesinde son sıralarda

Veriler, son on yılda kamu istihdamında, nüfustaki ve toplam istihdamdakine nazaran çok daha yüksek artışlar ya­şandığını gösteriyor. Lakin, ülke istihdamında kamunun hissesinin dünya ortalamaları­na nazaran yüksek olmadığı, hatta Türkiye’nin bu açıdan en son­larda yer aldığı görülüyor. Dünya gazetesinden Naki Bakır’ın belirttiğine nazaran, son on yılda memur sayısındaki artış genel istihdam artışı ile paralel seyir izlerken, sözleş­meli işçi ve belediye personel takımlarındaki istihdam artı­şının çok yüksek boyutlarda olduğu dikkati çekiyor.

32,7 MİLYON ÇALIŞANIN 5,3 MİLYONU KAMUDA

Cumhurbaşkanlığı Strate­ji ve Bütçe Başkanlığı’nın en son Haziran 2025 durumunu yansıtan datalarına nazaran tüm kamu ünitelerindeki toplam çalışan sayısı 5 milyon 289 bin 449. Bunun da 3 milyon 474 bin 548’ini 657 sayılı yasaya tabi takımlı işçi (me­murlar), 438 bin 618’ini söz­leşmeli işçi, 1 milyon 225 bin 772’sini daima ve 51 bin 907’sini süreksiz statüde çalışan emekçiler, 98 bin 604’ünü de öbür kamu işçisi oluşturuyor.

Kamu çalışanlarının 4 mil­yon 444 bin 625’ini genel büt­çeye dahil kuruluşlar, YÖK ve üniversiteler, özel bütçeli ida­reler, düzenleyici ve denetle­yici kurumlar, toplumsal güvenlik kurumları, döner sermayeler ve kefalet sandıkları, KİT’le­ri kapsaman merkezi idare bünyesindeki kurum ve kuru­luşlarda, 844 bin 824’ü ise be­lediyeler ve bağlı kuruluşları, vilayet özel yönetimleri, belediye ikti­sadi teşekkülleri (BİT) olmak üzere mahallî idarelerde ça­lışıyor.

Merkezi idareye bağlı bi­rimlerde 3 milyon 334 bin 792 memur, 429 bin 966 sözleş­meli işçi, 534 bin 705 sü­rekli ve 46 bin 558 süreksiz iş­çi ile 98 bin 604 öbür perso­nel; mahallî idarelerde ise 139 bin 756 memur, 8 bin 652 söz­leşmeli, 691 bin 67 daima ve 5 bin 349 süreksiz emekçi istihdamda.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran Hazi­ran 2015-Haziran 2025 ara­sında Türkiye’de çalışma ça­ğındaki toplam nüfus yüzde 14,8 oranında 8 milyon 555 bin kişi artarak 66 milyon 373 bine ulaştı. Bu kapsamda işgü­cü yüzde 18 oranında 5 milyon 454 bin kişilik artışla 35 mil­yon 728 bin olurken, istihdam edilenlerin sayısı yüzde 19,5 oranında 5 milyon 335 bin ki­şi artarak 32 milyon 703 bin oldu.

Haziran 2025 prestijiyle ka­mudaki istihdam düşüldü­ğünde özel bölümün istihda­mı 27 bin 413 bin 551’e denk geliyor. On yıllık periyotta ka­mu dışındaki istihdam yüz­de 14,5 oranında 3 milyon 477 bin 248 kişi, kamudaki toplam istihdam ise yüzde 54,1 ora­nında 1 milyon 857 bin 752 ki­şi arttı. Buna nazaran on yıllık dö­nemde yeni istihdam edilen­lerin yüzde 34,8’i kamuda işe yerleşti. Öteki deyişle işe gi­ren yeni her 3 şahıstan 1’i kamu istihdamına dahil oldu.

Son on yılda kamu istihda­mının toplamdakinin üzerin­de artması temel olarak lokal idarelerde personel ve merkezi idaredeki kontratlı ve sü­rekli personel takımlarına alınan­lardan kaynaklandı. Haziran 2015-Haziran 2025 dönemin­de merkezi idare kapsa­mındaki ünitelerde istihdam yüzde 39,6 oranında 1 milyon 261 bin; mahallî idarelerdeki ise yüzde 240,6 oranında 596 bin 750 kişi arttı.

On yıllık devirde mahallî yö­netimlerde istihdam edilen daima personel sayısının yüzde 524,3 oranında 580 bin 377 ki­şilik artışla yaklaşık yedi ka­tına çıktığı dikkati çekti. Ye­rel idarelerde memur sayı­sı bu devirde 19 bin 641 kişi ile yalnızca yüzde 16,4 artarken, kontratlı sayısı yüzde 3,3 oranında 292 kişi, süreksiz işçi­ler de yüzde 35,7 oranında 2 bin 976 kişi azaldı.

Aynı periyotta merkezi yö­netimde ise memur sayısı yüzde 23,4 oranında 632 bin kişi artarken, kontratlı per­sonel sayısının yüzde 242,3 oranında 304 bin 368, daima emekçi sayısının yüzde 154,5 ora­nında 324 bin 624, süreksiz iş­çi sayısının da yüzde 84,4 ora­nında 21 bin 306 kişi arttığı belirlendi. Buna nazaran merke­zi idarede on yılda alınan memur sayısından yaklaşık 18 bin kişi daha fazla kontratlı ve personel istihdam edildi.

OECD ORTALAMASI YÜZDE 18,4

OECD’nin en son 2023 prestijiyle belirlediği ve ülkelerin federatif ve gibisi siyasi yapıda, eyalet sistemi üzere nedenlerle farklı mahallî idare biçimlerine sahip oluşları nedeniyle yalnızca merkezi idarede (general government) istihdam edilenleri kapsayan datalarına nazaran 38 ülke ortalamasında kamu istihdamı oranı yüzde 18,4 seviyesinde bulunuyor. Türkiye ise yüzde 13,03 oranı ile 38 ülke içinde 31’inci sırada yer alıyor.

Söz konusu ülkeler içinde en yüksek kamu istihdamı oranı yüzde 30,08’le Norveç’te. Bu ülkeyi yüzde 28,15’le İsveç, yüzde 27,26 ile Danimarka, yüzde 25,24’le Finlandiya, yüzde 23,6 ile Letonya izliyor. Daha sonra yüzde 23,41’le Estonya, yüzde 22,78’le Hırvatistan, yüzde 21,22 ile Litvanya, yüzde 20,74’le Fransa, yüzde 20,16 ile Kanada geliyor. Sonraki sıralarda yer alan 20 ülkede bu oran yüzde 13,6 ile yüzde 20,2 ortasında değişiyor.

Listede kamu istihdam oranı Türkiye’den daha düşük yalnızca 7 ülke bulunuyor. Bunlardan Japonya, yüzde 4,94’le tüm ülkeler içinde de en düşük orana sahip. Kamu istihdamı oranı ayrıyeten Kosta Rika’da yüzde 12,81, Hollanda’da yüzde 12,34, Almanya’da yüzde 11,53, İsviçre’de yüzde 11,48, Güney Kore’de yüzde 8,60 ve Şili’de yüzde 8,46 ile Türkiye’den daha düşük seviyede.

TÜRKİYE’DE ORAN HAZİRANDA YÜZDE 13,6

Haziran 2025 sonu prestijiyle Türkiye’de merkezi idareye bağlı ünitelerdeki 4,4 milyon çalışan toplam istihdamın yüzde 13,6’sını oluşturuyor. Bu oran on yıl evvel yüzde 11,6 seviyesinde bulunuyordu. Mahallî idareler de dahil edildiğinde 5,3 milyona ulaşan kamu istihdamının toplamdaki hissesi ise son on yılda yüzde 12,5’ten yüzde 16,2’ye çıkmış bulunuyor.

Bunda da belediyeler, vilayet özel yönetimleri, BİT’ler ve öteki mahallî idare ünitelerindeki istihdamın toplamdaki hissesinin bu devirde yüzde 0,9’dan yüzde 2,6’ya çıkmasının tesiri bulunuyor. Bu datalara nazaran Türkiye, merkezi idare bazında kamu istihdam oranında bu yıl haziran sonu prestijiyle da OECD ortalamasının yaklaşık 5 puan altında bulunuyor ve lokal idare çalışanları eklense bile ortalamayı geçemiyor.”