İklim mevzusunda Türkiye tek değil: Amerika’da da kafalar karışık

Gallagher “İklim siyasetleri işe yarıyor” derken; Nordhaus “İklim siyasetleri başarısız oldu” diyor. Nordhaus’un 2021 tarihli yazısı ile Gallagher’ın aktüel makalesinin tıpkı anda servis edilmesi, sırf akademik bir tartışmayı değil, birebir vakitte global iklim siyasetlerinin tarafını belirleyecek bir strateji krizini de işaret ediyor.

GALLAGHER: MEVCUT SİYASETLER ÇALIŞIYOR

Gallagher’a nazaran dünya iklim değişikliğiyle uğraşta kıymetli bir eşikte. Birçok endüstrileşmiş ülkenin emisyonları 1990 düzeyinin altına düşmüş durumda; yenilenebilir güç ucuzladı, iklim kanunları yaygınlaşıyor. Hatta Çin üzere ülkelerde emisyonlar 2023 prestijiyle tepeye ulaşmış olabilir.

Gallagher, Paris Mutabakatı sonrası uygulamaya konan “ulusal katkı beyanı” modelinin işe yaradığını savunuyor. Her ülke kendi şartlarına nazaran amaç koyuyor, milletlerarası baskı değil, içsel ahenk süreçleri devreye giriyor. Ayrıyeten Gallagher, iklim maddelerinin sayıca artması ve bu kanunların sektörel olarak derinleşmesini de bir ilerleme göstergesi olarak sunuyor. Ona nazaran asıl sorun, umut eksikliği: “İyileşme yolundayız, strateji işe yarıyor. Daha fazlasına muhtaçlığımız var lakin her şey boşa gitmiş değil.”

NORDHAUS: SİSTEMİN KENDİSİ BAŞARISIZ

Gallagher’ın tersine William Nordhaus, son 30 yılın iklim siyasetlerini başarısız olarak niteliyor. Ona nazaran asıl ölçü karbon yoğunluğudur (CO₂ / GSYH) ve bu orandaki düzgünleşme suratı 1990’dan beri değişmedi. Yani tüm iklim doruklarına, Paris Anlaşması’na ve teknolojik ilerlemelere karşın sistemin işleyişi tıpkı kalmış.

Nordhaus, üç temel yapısal yanlışa dikkat çekiyor:

1- Karbon fiyatlandırması yok denecek kadar az: Global ortalama karbon fiyatı hala ton başına 2 dolar civarında.

2- Yeşil teknolojilere yatırım yetersiz: Araştırma-geliştirme bütçeleri hala askeri harcamaların çok gerisinde.

3- Memleketler arası mutabakatların bağlayıcılığı yok: Paris üzere muahedeler gönüllülük temeline dayandığı için “free rider” (bedavacı) ülkeler sistemi çözüyor.

Çözüm olarak Nordhaus “İklim Kulübü” modeli öneriyor: Tüm iştirakçi ülkeler için en az karbon fiyatı (örneğin ton başına 50dolar) koyulmalı ve bu kurallara uymayanlara ticari yaptırım uygulanmalı. Yani istekli değil, ceza düzenekleri olan bağlayıcı bir yapı savunuyor.

FARKLI TEŞHİSLER

İki uzman da iklim kriziyle uğraşın hızlanması gerektiğinde hemfikir. Lakin Gallagher, mevcut yapının güçlendirilerek tesirli olabileceğine inanırken; Nordhaus, bu yapının temel arızalar taşıdığını ve tümden yenilenmesi gerektiğini savunuyor.

Gallagher için sorun uygulama kapasitesi ve uyum; Nordhaus için ise sorun ta kendisi: Yapının istekli, kesimli ve ekonomik olarak zayıf temellere oturmuş olması.

Dubai’de düzenlenen COP28 tepesi, ülkeleri sadece “fosil yakıtlardan uzaklaşmaya çağıran” muğlak bir metinle sonuçlandı. Bu da Gallagher’ın “diplomasi kazanıyor” telaffuzuna gölge düşürüyor. Öte yandan, karbon fiyatlandırmasının hâlâ yaygınlaşmamış olması, Nordhaus’un argümanını takviyeler nitelikte.

Ancak Gallagher’ın hatırlattığı bir gerçek var: Geri dönülemez noktaya ulaşmadan evvel hala vakit var.