Heybeliada’da Megali İdea hayali… Patrikhane’nin Vatikan planı

ABD’nin “Fener Patrikhanesi” stratejisinin, Soğuk Savaş’tan bugüne dini değil siyasi bir problem olduğuna Odatv dikkat çekti.

Cumhuriyet muharriri Sinan Meydan, bugün yayımlanan köşesinde okulun tarihi ehemmiyetine dikkat çekti. 1844’te Heybeliada’da kurulan Ruhban Okulu’nun Kurtuluş Savaşı yıllarında Fener Rum Patrikhanesi tarafından emel dışı kullanıldığını, siyasi ve askeri bir üs haline getirildiğini hatırlattı. Atatürk’ün de 1922’de Patrikhane’yi “fesat ve ihanet ocağı” olarak tanımladığını anımsatan Meydan, Lozan Konferansı’nda Türk heyetinin Patrikhane’nin Türkiye’den çıkarılması için ısrar ettiğini lakin müttefiklerin karşı çıkması sonucu Patrikhane’nin sadece dini yetkilerle İstanbul’da kalmasına müsaade verildiğini yazdı. Meydan, Cumhuriyet’in kuruluşuyla birlikte okulun devlet nezaretine alındığını, vakitle yabancı öğrencilerin çoğunluk haline gelmesi üzerine 1971’de kapatıldığını, bu süreçte Patrikhane’nin Megali İdea*ya da hizmet ettiğini belirtti. Bugün açılışa karşı çıkanların desteğinin da Lozan’ın eşitlik ilkesi, Tevhid-i Tedrisat Kanunu ve Anayasa’daki laiklik kararları olduğunu vurguladı.

“PAPAZ OKULU BAHANE”

Sözcü muharriri Hürmet Öztürk ise meselenin basit bir papaz okulu açma tartışması olmadığını belirtti. Beyaz Saray’da Trump’a Türkiye’yi şikayet eden papazın Ruhban Okulu için memleketler arası baskı talep ettiğini fakat tıpkı kişinin Gazze’deki soykırıma sessiz kaldığını yazdı.

Öztürk’e nazaran, Patrikhane okulun YÖK kontrolünde bir üniversiteye bağlanmasını istemiyor ve Vatikan gibisi bağımsız bir yapı peşinde… Türkiye’nin bugüne kadar bunu asla kabul etmediğini aktaran Öztürk, Patrikhane’nin Vatikan modeli dini devlet kurma planını etap kademe şöyle özetliyor:

Önce Türk maddelerinin kontrolünden kurtulmak için “ekümenik” sıfatı elde etmek, akabinde Suriçi İstanbul’u “Konstantinople” olarak ihya etmek, Hristiyan ülkelerin burada ataşelik açmasına yer hazırlamak ve nihayet milletlerarası kuruluşların bölgeyi açık kent ilan etmesini sağlamak.

Öztürk, Lozan’da Patrikhane’nin Türk kurumu olarak tanımlandığını, sırf Rum azınlığa hizmet eden dini bir kurum sayıldığını; siyasi imtiyazlarının olmadığını hatırlattı. Buna karşın Yunanistan’ın Megali İdea’yı canlı tutmak için Patrikhane’yi desteklediğini, faaliyetlerinde “ekümeniklik” vasfını kanıtlamaya çalıştığını ve Heybeliada Ruhban Okulu’nun açılmasını temel amaçları ortasına aldığını yazdı.

MEGALİ İDEA NEDİR

Megali İdea, 1919–1922 ortasındaki Yunan işgali ve Anadolu Seferi’nin de ideolojik desteklerinden biriydi. Kurtuluş Savaşı sırasında Türk tarafı bu fikre karşı Misak-ı Ulusal ile kendi ulusal hudutlarını savundu. Lozan Antlaşması’yla Yunanistan’ın Anadolu’daki emelleri sona erdirilse de, Megali İdea tabiri hala Yunanistan’ın tarihî genişleme niyetini simgeleyen bir kavram olarak anılır.