Hayrettin Hoca’dan ‘Kendine iyi bak’ temennisine itiraz var
Türk ilahiyatçı ve müellif Hayrettin Karaman, sıklıkla kullanılan “Kendine âlâ bak” kelamını, Yeni Şafak’taki köşesinde eleştirdi.
“Yalnız kendine düzgün bakan insan kendine yönelik hak ve sorumluluğunu yerine getirmiş olabilir, lakin bunu bile başarabilmek için başka varlıklara yönelik hak ve borçların yerine getirilmesi kuralı yok mudur” diyen Karaman, köşesinde şu tabirlere yer verdi:
Bu anlayış ve uygulama bize nazaran değil, bunu biraz açacağım da, yapay zekâ bile bakın bu anlayışa ne diyor:
‘Niyette aşırılık: Kendine çok yüklenmek (bulaştırıcı benlikçilik yahut bencillik olarak algılanabilir) yerine dengeyi korumak kıymetli.
Toplumsal sorumluluk: Kendine bakarken etrafa ziyan vermemek, paylaşımcı ve adil olmak gerekir.’
Demek ki, dengeyi korumak, etrafa ziyan vermemek, paylaşmak ve adil olmak bütün insanlık için temel insanî-ahlaki pahalar.
Bunlara da kısa kısa temas edeceğim.
İnsan; hak, adalet, merhamet, sorumluluk ve paylaşması varsa insandır yahut Müslümandır:
Sevgili Peygamberimiz (s.a.) Hicretten sonra, Ensar ve Muhacirleri ikişer ikişer birbirlerine kardeş yapmış idi. Hz. Selman-ı Farisi (r.a.) ile de Ensar’dan Ebu’d-Derdâ’yı kardeş yaptı. Bir gün Selman, kardeşi Ebu’d-Derdâ’nın meskenine uğradı. Kapıyı Ebu’d-Derdâ’nın hanımı açtı. Ancak hali perişandı. Hz. Selman, “Nedir bu halin?” diye sordu. Ümmü’d-Derdâ, “Kardeşin Ebu’d-Derda’nın dünya ile alakası kalmadı” dedi. Ebû’d-Derdâ kendini ibadete vermiş, ailesini ve dünya işlerini ihmal ediyordu. Bunun üzerine Selman-ı Farisi (r.a.) ona şöyle dedi: “Kardeşim, Rabbinin senin üzerinde hakkı vardır. Nefsinin de üzerinde hakkı var, âilenin de hakkı var. Her hak sahibine hakkını ver.” Selman’ın bu kelamı peygamber efendimize ulaştığında “Selman hakikat söylemiş” buyurdu.
Yalnız kendine âlâ bakan insan kendine yönelik hak ve sorumluluğunu yerine getirmiş olabilir, lakin bunu bile başarabilmek için öbür varlıklara yönelik hak ve borçların yerine getirilmesi kuralı yok mudur?
Şimdi moda oldu, beşerler vedalaşırken “Kendine uygun bak” diyorlar”; insan yalnız yaşayabiliyor mu, insan bütün gereksinimlerini diğerlerine muhtaç olmadan temin edebiliyor mu, herkes sırf kendine yeterli bakacak, oburlarının hal ve durumu onun ilgisi dışında kalacaksa “kendisi de ilgi dışında” kalmaz mı? Bu ne kadar absürt bir kelam, lakin moda!
Şimdi mevzumuz bu değil lakin, “Günaydın” da bu türlü, “Dağ başını duman almış…” üzere.
Yahu, olağan iklimlerde gün(düz) aydın olur, gece karanlık olur, bir kimse için sabah duası yahut iltifatı olarak günün karanlık değil de aydın olmasını dilemek saçma değil mi?
Diyeceksiniz ki, bu tabir mecâzîdir, niyet “ruhunu karartan, bunaltan şeyler olmasın” demektir; amaç bu olsa da ruha selamet lütfedecek olan varlığa atıf nerede, bu keyifli durum karşı tarafın bu türlü olsun demesi ile mi olacak. Allah, duâ, dînî içerik… nerede!
Hayır ve selamet sözlerinde bu maneviyat vardır; sabah yahut gün güzel olsun, selamatle gidin, Allah’a ısmarladık, Allah’a emanet… Bu tabirleri niye unutuyoruz da kelamlık manası gevezelik olan “günaydın” diyoruz, doğrusu karşı taraf da buna “gece karanlık” diye karşılık vermeli, sonra gökte bulutlar yıldızlar var, yerde dağlar ovalar var diye “musahabe” devam etmeli(!).
Modaya kapılıp kendime güzel bak ideolojisini yaşayanlar yahut birbirine temenni edenler ede dursunlar insanlık ölmedi; dünyanın birçok ülkesinden dini, lisanı, rengi, dünya görüşü farklı beşerler mevti göze alarak Sumud Filosu’na katıldılar, dalgalarla boğuşarak, dronları aşarak yollarına devam ediyor, Gazze’deki insanlık dramına deva olmaya can atıyorlar. İşte bu beşerler bu dünyada var epey “Kendine güzel bak” ideolojisi revaç bulmayacaktır, bulmamalıdır: Bu ahlak kahramanları var hayli istikrar, sorumluluk, paylaşma, merhamet, adalet… yani insanlık var olmaya devam edecektir.
