‘Gölge CIA’dan şok öneri: Suriye’de İsviçre modeli federalizm… ‘Erdoğan muhtemelen karşı çıkar ama…’
Merkezi ABD’de bulunan ve “gölge CIA” olarak tanımlanan fikir kuruluşu RAND Corporation’da Global Riskler ve Güvenlik Merkezi’nin yöneticisi olan Andrew Parasiliti, Al Monitor’da sistemli olarak yayınladığı “Week in Review(Haftaya Bakış)” köşesindeki yazısında ABD’nin Lübnan, Suriye, Irak ve Gazze’ye yönelik siyasetlerini ele aldı. Parasiliti, “Lübnan, Orta Doğu’da Trump’ın dönüş planının kilidini elinde tutuyor” başlıklı yazısında, ABD’nin Türkiye Büyükelçisi ve Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack’ın Lübnan temaslarına da değindi ve İbrahim Anlaşmaları’nı övdü. Aydınlık gazetesinden Ali Fazilet Köz’ü haberine nazaran Parasiliti, “Trump’ın bu mutabakatlar sayesinde bölgede, ticari boyutu da öne çıkan, eşi gibisi görülmemiş tarihi bir birlik sağladığını” söz ederek, bölgedeki gelişmelere dair kanılarını şöyle sıraladı:
AVN HÜKÛMETİNE FON KAPILARI AÇILIYOR
“Öncelik Lübnan’da. Trump idaresi, Lübnan hükûmetine yıl sonuna kadar Hizbullah’ı silahsızlandırarak ülkenin egemenliğini ve silah monopolünü geri kazanmasına imkân tanıyan bir teklif sundu. Bu planın eşlik eden ögeleri ortasında İsrail’in ateşkesi ve güney Lübnan’daki mevzilerinden çekilmesi bulunuyor. Trump’ın vizyonu, Suriye Özel Temsilcisi Tom Barrack’ın diplomasisi ve Cumhurbaşkanı Joseph Avn ile Lübnan hükûmetinin kararlılığı sayesinde bu paket, ‘hayatta bir kere ele geçecek’ tipten bir fırsat olarak bedellendiriliyor. Geçen hafta Bakanlar Kurulu, ABD teklifinin ‘hedeflerini’ kabul etti ve Lübnan Silahlı Kuvvetleri’ne Hizbullah’ın silahsızlandırılması için ağustos sonuna kadar hazır olacak bir plan hazırlaması talimatı verdi.
“Lübnan, Trump’ın bölgesel stratejisinde öncü ve kilit bir rol üstlenecek. Lübnan’ın dostları, Arap Körfezi ülkeleri ve Avrupa da Hizbullah’ın silahsızlanması durumunda ekonomik yardım ve yatırım ile bir muahedeyi desteklemeye hazır görünüyor. Bu gelişme, Lübnan’ın Dünya Bankası ve Memleketler arası Para Fonu nezdindeki pozisyonunu da güçlendirecek.”
RAND yöneticisi tahlilinin devamında bilhassa Körfez ülkelerinin Lübnan’daki ölçülü siyaseti desteklemede etkin rol üstlenmesi gerektiğini vurguluyor ve Lübnan için muteber bir dost olarak Katar Başbakanı Pir Muhammed bin Abdurrahman Al Sani’yi öneriyor. Yönetici, Katar’ın cömert malî yardımlarının yanı sıra Lübnan’daki merkezci ve ölçülü siyasi eğilimlere takviyesinin, önümüzdeki dört ay sürecek güçlü silahsızlanma basamağında hükûmete fayda sağlayacağını belirtiyor. Ayrıyeten yöneticiye nazaran “Katar, kanıtlanmış diplomasisi sayesinde İran’ın Lübnan ve bölgedeki siyasetlerinin niyet ve sonuçlarını netleştirme konusunda uygun bir pozisyonda bulunuyor; bu da Washington ve Tahran ile sağlam bir arabulucu olarak rolünü pekiştiriyor.”
SDG ANLAŞMAK İÇİN İVEDİ ETMİYOR
Suriye’deki geçiş sürecinin Lübnan’a kıyasla çok daha karmaşık olduğunu da tabir eden RAND yöneticisi, SDG’nin Şam ile anlaşmak için tez etmediğini aktardı. Haseke’de yapılan toplantının yüzlerce iştirakçiyle çoğulcu bir nitelik taşıdığını belirten yönetici, bu toplantının Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara’yı öfkelendirdiğini kaydetti. Geçen hafta salı günü SDG’nin Şam’a giderek müzakerelerin yine başladığını hatırlatan yönetici, görüşmelerde “hiçbir ilerleme sağlanamadığını” tabir etti. Amman’da yapılan toplantıya ve SDG ile yürütülen müzakerelere değinen yönetici, bu görüşmeleri “sürecin son kilometresi değil, daha çok başlangıcın başlangıcı” olarak nitelendirdi. RAND yöneticisine nazaran, Suriye’de süreci canlandırabilecek öge, “çoğulculuk temelinde yeni bir siyasi yönetim” üzerinde uzlaşmak.
FEDERAL SURİYE
Direktör, Suriye planı için şunları çiziyor: “Lübnan üzere Suriye de en sonunda çeşitliliğinde güç bulabilir. Yabancı savaşçılar, Suriye hükûmetinden ve güvenlik ünitelerinden çıkarılmalı. Anayasa, mahallî önderler ve polis güçlerine yetki veren, ordu ve merkezi güvenlik ünitelerine minimum rol biçen İsviçre usulü federal bir model üzerine inşa edilebilir. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, federal modele muhtemelen karşı çıkacaktır; lakin Şam ile Kürtler ortasındaki diyaloğu teşvik ediyor. Erdoğan, Suriye’yi bir ortada tutacak bir mutabakat istiyor, lakin kendi kurallarıyla. Erdoğan hükûmeti, kısa müddet evvel silahlı uğraştan vazgeçtiğini açıklayan ve SDG’ye taraf veren PKK teröristbaşı Abdullah Öcalan ile mümkün bir af mutabakatı müzakeresi yürütüyor. İsrail ise, Şara’nın cihatçı geçmişi nedeniyle Dürzilerin davasını sahiplenmiş durumda. İsrail’in tercihi, Şara hükûmetini Şam’da sıkıştırmak ve Kürtlerle ortasındaki bölünmeleri kullanmak olurdu. Mevcut süreçte rota değişikliği olmadığı takdirde bu, İsrail ile bitmeyen bir çatışmayı tanım eder ki bu da Suriye birliğini güçlendirmek yerine zayıflatır.”
GAZZE PLANI
RAND yöneticisi Gazze’de şuurların kökten değişmesi gerektiğini de savunarak ABD’nin Filistin planı için şunları aktardı: “Nihaî maksat, Trump idaresinin stratejisine uygun olarak, HAMAS’ın rol almadığı, ticaretin hakim olduğu bir bölgede, İsrail ve gelecekteki bir Filistin devleti için ortak bir vizyonun oluşmasıdır.”
‘YENİ BORU ÇİZGİSİ ANKARA’YA RAKİP OLABİLİR’
RAND Yöneticisi Andrew Parasiliti, Trump’ın bölgesel stratejisinde eksik kesimin Irak olduğunu söyledi. Yönetici, “Irak, hakikat şartlar oluştuğunda hem Suriye’de hem Lübnan’da geçişleri destekleyebilir. 42 milyonu aşan nüfusu ve büyük güç kaynaklarıyla Irak, bölgesel büyümenin ve bütünleşmenin motoru olabilir; tıpkı vakitte Levant ile Körfez ortasında köprü fonksiyonu görebilir.” dedi. Yönetici, kelamlarına şöyle devam etti: “Irak, devlet içinde özerk bir Kürt bölgesini entegre etme tecrübesiyle, gerçek şartlar sağlandığında hem federal bir Suriye’nin hem de SDG denetimindeki Suriyeli Kürtler ile Şam ortasında bir düzenlemenin garantörü olarak Türkiye’nin yanında yer alabilir. Irak, Suriye ile geniş bir sona ve Fırat Irmağı dahil doğal bir bağa sahip. Hakikat şartlarda Irak, Suriye’ye hayati güç ve ekonomik can damarı sağlayabilir. Bu hafta Bağdat’ta Suriye Enerji Bakanı Muhammed el-Beşir, Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile onlarca yıldır kapalı olan Kerkük-Baniyas boru çizgisinin yine açılmasını görüştü. Boru çizgisi, SDG denetimindeki bölgelerden geçiyor ve Irak Kürdistanı üzerinden petrol boru sınırlarına bağlanarak gelir paylaşımı ve ortak kontrol modeliyle işletilebilir. Tekrar faaliyete geçtiğinde, günde 1,4 milyon varilden fazla petrol ihraç edebilir ve varil başına 6 dolarlık taşıma fiyatıyla 3 milyar dolardan fazla gelir sağlayabilir. Bu sayı, sınırı vakitle Akdeniz’e en verimli çıkış yolu olarak Irak-Türkiye-Ceyhan boru sınırına rakip hale getirebilir.
“Ağırlıklı olarak Şii nüfusa sahip bir ülke olan Irak, uygun şartlar oluştuğunda, tümü Sünni olan öteki bölgesel aktörlerin rolünü tamamlayacak formda güney Lübnan’ın da garantörü olabilir. Lakin bunun için gerekli şartlar şimdi oluşmuş değil. Potansiyel var, ancak Irak hâlâ ABD’nin bölgesel stratejisinde kenarda kalan bir aktör.”
RAND yöneticisi, Irak’ın Trump’ın Orta Doğu stratejisindeki eksik modül olmaya devam ettiğini belirterek, kasım ayında yapılacak seçimlerin Irak’ın İran’dan uzaklaşıp ABD’ye yönelmesi için en güzel fırsatı sunacağını kaydetti. Bu durumun, “Suriye, Lübnan ve bölge için memnuniyet verici bir gelişme” olduğunu kaydetti.
