Göbeklitepe’de ritüel izleri: Heykelin sırrı ortaya çıktı
Geçen günlerde meydana gelen olayda Şanlıurfa’nın Göbeklitepe noktasında yapılan çalışmalarda sırtüstü yatar halde bir insan heykeli bulundu. B ile D yapıları ortasında taşların ortasında gizlenen insan heykeli, görenleri şaşkına çevirdi. Arkeoloji dünyası için heyecan yaratan ve Neolitik Çağ’ın ritüellerine ışık tutacağı inanılan bu yapıtın ayrıntılarını Göbeklitepe Hafriyat Lideri Prof. Dr. Necmi Karul anlattı.
Hürriyet’e konuşan Karul, heykel için “Heykel epeyce gerçekçi ve benzerlerinden de bildiğimiz tarifli bir üsluba sahip. Bir eli karnının üzerinde oburu ise göğsünde olacak halde şekillendirilmiş. Bu duruş daha evvel Göbeklitepe’de bulunan öteki heykellerle de örtüşüyor. Çağdaş yerleşmelerden de benzerilerini biliyoruz” tabirlerini kullandı.
HEYKEL NE ANLATIYOR
Heykelin duvarın içerisinde, adeta bir yapı gereci görünümünde olması dikkat çektiğini belirten Karul, şunu kaydetti:
“Ancak Göbeklitepe ve çağdaşlarında bu uygulamaya sıkça rastlıyoruz. Bilhassa Nevali Çori’de duvar ve sekilerin içinde bulunmuş heykel modülleri var.
Ayrıca bu devirde yapıların fonksiyonu sona erdikten sonra içlerinin şuurlu bir halde doldurularak terk edildiklerini ve bu süreç sırasında kırık ya da tüm halde heykellerin yapıların içine bırakıldıklarını biliyoruz. Kelam konusu heykeller ile yapılar tıpkı çağın eserleri, öteki bir söz ile dönüştürdükleri bu heykeller hafızalarında yaşamaya devam eden objeler. Bu durum kelam konusu heykelin yapı duvarının içine şuurlu bir formda yerleştirildiği kanısını destekliyor”
“RİTÜEL PARÇASI”
Heykelin yapı duvarına ritüel için yerleştirilmiş olabileceğini söyleyen Karul, “Bir başka konu, başka yerleşimler ile karşılaştırıldığında Göbeklitepe’de bugüne kadar az sayıda da olsa insan heykeli biliniyordu. Göbeklitepe’de daha çok hayvan betimleri ile karşılaşılırken sonraki devirlerde insan betimlerine daha çok rastlıyoruz” dedi.
Karul daha sonrasında ise şunları aktardı:
“Sanırım yerleşik hayatın başlangıcında insan kendisini hayvanlar dünyasının bir modülü olarak görürken, yerleşik hayata girildikçe kendini kainatın merkezine koymaya başlıyor ve insan heykellerinin sayısı artıyor. Bu çerçeveden bakıldığında da bulunan her heykel, onun üretim biçimi, ellerinin duruşu, tarih öncesi toplumların ideolojik yaklaşımlarının anlaşılması dolayısı ile Göbeklitepe’nin de daha âlâ tanımlanması konusunda son derece önemli”
