Foreign Affairs dergisi Trump’ı kızdıracak: “Orta Doğu’ya para yetmez”

Ortadoğu’nun geleceğine dair karamsar senaryolar bitmek bilmiyor:ABD merkezli dış siyaset yayını Foreign Affairs’te yayımlanan bir tahlil, ABD’nin bölgeye bakışının bir özeti biçiminde kıymetlendirilebilir. Çünkü CIA ile dirsek teması dünya tarafından bilinen Carnegie Fikir Kuruluşu’nun Ortadoğu Yöneticisi Maha Yahya, “Yeni Ortadoğu’nun Ölümcül Hatası” başlıklı yazısında kimi tekliflerde bulunuyor ve ‘Marshall Planı’ kıyası yapıyor.

“BÖLGE 1955’E DÖNDÜ”
Gazze’den Suriye’ye, Yemen’den Libya ve Sudan’a kadar süregelen çatışmaların bilançosu ağır. Yahya’ya nazaran sırf Gazze’deki yıkım, bölgenin sosyoekonomik göstergelerini 1955 düzeylerine geriletti. Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler, Ortadoğu’nun tekrar inşasının 350 ila 650 milyar dolarlık bir maliyet doğuracağını hesaplıyor. Gazze için gereken asgarî bütçe ise 40 ila 50 milyar dolar.

Ancak Yahya’ya nazaran asıl problem para değil: “En büyük mani fon eksikliği değil, siyasi uyuşmazlıklar ve kronik şikayetler.”

BARIŞ VİZYONU KOŞUL
ABD, İsrail, İran ve Körfez ülkelerinin bölgeye dair planlarının geçmişten ders almadığını belirten Yahya, bu güçlerin “barış değil, güvenlik peşinde koştuklarını, lakin ikisini de başaramadıklarını” vurguluyor. Mevcut senaryoda, Suudi Arabistan-İsrail olağanlaşması üzere projeler, bölgenin temel problemlerini göz gerisi ederek krizi daha da derinleştirecek adımlar olarak öne çıkıyor.

Yahya’ya nazaran bu anlayış, “barışı getirmeyecek, döngüsel şiddeti körükleyecek.”

“ORTA DOĞU’YA MARSHALL PLANI KAİDE AMA”
Yahya, Avrupa’nın II. Dünya Savaşı sonrası yine inşasında uygulanan Marshall Planı’nı örnek gösteriyor ve bölgeye benzeri kapsamlı bir plan gerektiğini savunuyor. Lakin en büyük fark şu:

O periyotta ABD liderliğinde ortak bir irade vardı, bugünse Ortadoğu için “tek bir şampiyon” yok.

Yazıya nazaran ABD’nin yaklaşımı Filistinlilere siyasi tahlil sunmadan Gazze’yi yine inşa etmeyi hedefliyor. İsrail ise Filistinlilerin “radikalleşmeden arındırılması” koşulunu öne sürüyor. Yahya bu vizyonun “etik açıdan yanlış ve uygulanamaz” olduğunun altını çiziyor:

“Filistinlilerin kendi mukadderatını tayin hakkı kesin. Onları bir kenara iterek barış sağlanamaz. Aslında bizi bu noktaya getiren de buydu.”

‘YENİ SOMALİ’ BENZETMESİ
Yahya, bilhassa Suriye’nin geleceğini Libya ve Somali senaryolarına benzetiyor. Ülkedeki mezhepsel ve etnik parçalanmaların, dış güçlerin müdahaleleriyle daha da derinleştiğini belirten muharrir, “Ortak düşmanlar gittiğinde milisler birbirine saldıracak” öngörüsünde bulunuyor.

Analize nazaran Yemen’de İran ve Suudi Arabistan’ın vekalet savaşı, ülkeyi parçalanmanın eşiğine getirmiş durumda. Körfez ülkeleri ortasındaki rekabet ise Sudan, Suriye ve Yemen’deki krizleri daha da karmaşıklaştırıyor.

‘GEÇİŞ ADALETİ’ VURGUSU
Yahya, Lübnan örneğini hatırlatarak, savaş sonrası kapsamlı bir geçiş adaletinin zarurî olduğuna dikkat çekiyor ve şu sözleri kullanıyor:

“Lübnan’da çıkarılan genel af, ülkeyi barışa değil, daima iç karışıklığa sürükledi. Tıpkı yanılgıyı Suriye’de yapmak yeni bir felaket yaratır.”

“GAZZE’NİN TEKRAR İNŞASI ÇIKMAZDA”
Analize nazaran en güç tablo Gazze’de yaşanıyor. İsrail bombardımanının binaların yüzde 70’ini yıktığı bölgede, altyapı ve temel ömür kaynakları çökmüş durumda. Yahya, tahlilin süreksiz bir BM idaresiyle başlanabileceğini, en son gayenin ise “Filistinliler tarafından, demokratik dayanakla yönetilen bir Gazze” olması gerektiğini belirtiyor: Lakin şu anda bırakın tahlili, milletlerarası aktörler kısa vadeli bir plan dahi sunabilmiş değil.

SONUÇ: PARA YETMEZ, SİYASİ TAHLİL KAİDE
Maha Yahya’nın tahliline nazaran, milyarlarca dolarlık yardımlar ve tekrar inşa projeleri tek başına bölgeyi kurtaramaz. Bu noktada ABD Başkanı Donald Trump’ın ‘Riviera’ modeli de yok sayılmış oluyor.

“Adalet olmadan barış da olmayacak” diyen müellif şu ikazla yazısını noktalıyor:

“Siyasi tahliller olmadan yapılan her yatırım, yeni bir savaşın enkazına dönüşebilir. Kalıcı barış sağlanmadan, Ortadoğu’nun geleceği yok.”

Çeviri