Firmaların döviz davranışı değişti
Merkez Bankası gerçek dalın döviz talebini masaya yatırdı. Yapılan tahlilde firmaların döviz biriktirme eğiliminin zayıfladığı, son periyotta döviz alımlarında ise net ithalatçı şirketlerin belirleyici olduğu vurgulandı.
“Reel Kesimin Döviz Talebi Gelişmeleri” başlıklı tahlil, TCMB uzmanları Süleyman Kutalmış Özcan, Kadir Gürci, Ömer Faruk Karaahmetoğlu ve Muhammed Furkan Erdoğan tarafından hazırlandı. Çalışmada, 2021 Ocak–2025 Mayıs devrindeki döviz akımları incelendi ve firmaların döviz gelirlerini biriktirme eğiliminin azaldığına dikkat çekildi.
Firmaların ithalat ödemeleri, finansal yükümlülükleri, kur oynaklığına karşı korunma gereksinimi ve yatırım tercihlerinin döviz talebini şekillendirdiği belirtilerek, bu ögelerin finansal istikrar ve para siyaseti aktifliği açısından kritik kıymette olduğu söz edildi.
Analize nazaran firmaların yabancı para mevduat oranı, mali sıkılaşma süreciyle birlikte 2023 Haziran’da yüzde 60,7 düzeyinden 2025 Haziran prestijiyle yüzde 35’e geriledi. Bu düşüş, gerçek bölümün döviz biriktirme eğilimindeki zayıflamayı ortaya koydu.
NET İHRACATÇILAR DÖVİZ SATIYOR, NET İTHALATÇILAR ALIYOR
Çalışmada, “Döviz akımını firma kümelerine nazaran incelediğimizde, zayıflamanın net ihracatçı firmalardan kaynaklandığı görülüyor. Net ihracatçı firmaların döviz satışları artarken, net ithalatçı firmaların döviz akımı negatif ve yatay seyrediyor” denildi.
Son devirde gerçek bölümün döviz alımlarında ithalatçı firmaların hissesinin arttığına dikkat çekildi. 2021-2023 devrinde yüzde 57 civarında olan bu oran, sıkılaşma süreciyle birlikte yüzde 65’e yükseldi.
ENERJİ, ARABA, DEMİR-ÇELİK VE KİMYA ÖNE ÇIKIYOR
Analizde, döviz talebinde öne çıkan kesimler ortasında başta güç olmak üzere araba ticareti, demir-çelik, kimya ve telekomünikasyon dalları yer aldı.
Sonuç kısmında ise şu kıymetlendirme yapıldı: “Net ihracatçı firmalar finansal sisteme döviz arz ederken, net ithalatçı firmalar uzun devir ortalamasına yakın bir döviz talebi sergiliyor. Yakın periyotta görülen döviz alımlarında da net ithalatçı firmaların dış ticaret ödemeleri belirleyici oluyor. Bu gelişmeler net ihracatçı firmaların döviz arzına yaptığı katkının sürdüğüne işaret ediyor.”
