Fenerbahçe’nin reçetesi Marks’ta
Fenerbahçe’de dünyaca ünlü Portekizli teknik yönetici Jose Mourinho devri, yaklaşık 15 ay sürdü. Sarı-lacivertlilerin başında geçen sezon Süper Lig’de 36 maça çıkan 62 yaşındaki teknik adam, 26 galibiyet, 6 beraberlik ve 4 yenilgi yaşadı. Hakem performansları, rakipler ve bazen de oyuncularıyla ilgili alışılmışın dışında açıklamalarıyla öne çıkan Mourinho, son olarak idareye karşı da olumsuz tabirler kullandı ve bileti kesildi.
Ali Koç idaresindeki Fenerbahçe’nin başarısızlığı, yalnızca alanda kaybedilen şampiyonluklarla değil; birebir vakitte kulübün ideolojik, kurumsal ve kültürel yapısında yaşanan krizlerle de açıklanabilir. Bu noktada Karl Marks (Marx) toplumsal çözümlemelerinde sıkça kullandığı bir kavram devreye giriyor: “üst yapı ihtilali.”
NEDİR BU ÜST YAPI
Marks, toplumu iki temel katmanda ele alıyor. Alt yapı, yani üretim ilgileri ve ekonomik tertip, toplumsal hayatın temelini oluşturuyor. Üst yapı ise hukuk, siyaset, ideoloji, kültür ve kurumları kapsıyor. Alt yapı üst yapıyı belirliyor; lakin üst yapı da mevcut sistemin devamlılığını sağlayarak toplumu şekillendiriyor.
Dolayısıyla bir “üst yapı devrimi”, yalnızca ekonomik bağlantılarda değil; ideolojik, kültürel, siyasal ve kurumsal yapılarda esaslı bir dönüşüm manasına geliyor.
Birinci “devrim” Comolli ile başladı
ALİ KOÇ’UN BEKLENEN İHTİLALİ VE GÖNDERİLEN TEKNİK DİREKTÖRLER
Koç’un 2018’de başkanlığa gelişi, Fenerbahçe için “üst yapı devrimi” beklentisi yarattı. Otoriter, krizli idare şekli yerine şeffaflık, kurumsallık ve Avrupa modeli vadedildi. Lakin tam karşıtı oldu.
Ali Koç periyodunda Fenerbahçe’nin üst yapı krizini en somut gösteren tablo, teknik yönetici değişiklikleri. Altı yılda kulüp neredeyse her dönem yeni bir teknik yöneticiyle çalıştı:
Phillip Cocu: 15 maç [3 galibiyet, 5 beraberlik, 7 mağlubiyet]
Erwin Koeman: 9 maç [3 galibiyet, 3 beraberlik, 3 mağlubiyet]
Ersun Yanal: 56 maç [27 galibiyet, 15 beraberlik, 14 mağlubiyet]
Zeki Murat Göle (İki farklı devirde çalıştı): 6 maç [2 galibiyet, 2 beraberlik, 2 mağlubiyet]
Tahir Karapınar: 9 maç [4 galibiyet, 1 beraberlik, 4 mağlubiyet]
Erol Bulut: 34 maç [21 galibiyet, 5 beraberlik, 8 mağlubiyet]
Emre Belözoğlu: 10 maç [7 galibiyet, 2 beraberlik, 1 mağlubiyet]
Vitor Pereira: 25 maç [11 galibiyet, 7 beraberlik, 7 mağlubiyet]
Jorge Jesus: 53 maç [36 galibiyet, 10 beraberlik, 7 mağlubiyet]
İsmail Kartal (İki farklı periyotta çalıştı): 79 maç [56 galibiyet, 12 beraberlik, 11 mağlubiyet]
Jose Mourinho: 62 maç [37 galibiyet, 14 beraberlik, 11 mağlubiyet]
Bu tablo, Ali Koç’un alt yapıya yaptığı yatırımlara karşın üst yapı ihtilalini hayata geçiremediğini ve kurumsal istikrarı sağlayamadığını gösteriyor.
Chobani ile milyon dolarlık sponsorluk muahedesi imzalandı
FENERBAHÇE’NİN ALT YAPISI: GÜÇLÜ İKTİSAT, ZAYIF VERİM
Bugün Fenerbahçe, ekonomik olarak Türkiye’nin en güçlü kulüplerinin başında geliyor. Büyük bütçelerle transferler yapılmakta, çağdaş tesislere yatırım yapılmakta, stadyumun büyütülmesi konuşulmakta, Ferdi Kadıoğlu, Elif Elmas ve Yusuf Akçiçek üzere genç futbolculardan kıymetli bonservis gelirleri elde edilmekte… Kulüp mali açıdan büyük bir potansiyele sahip. Yani alt yapısı güçlü.
Ancak bu altyapı, alandaki muvaffakiyete dönüşemiyor. Nedeni, kulübün üst yapısındaki tıkanma.
FENERBAHÇE’NİN ÜST YAPISINDA KRİZ
Kurumsal kültür: Fenerbahçe uzun yıllardır yönetimsel istikrarsızlıkla anılıyor. Liderler, teknik yöneticiler ve yöneticiler ortasında daima değişim, kulübün kurumsal hafızasını yok ediyor.
Sportif idare eksikliği: Futbol aklı birinci olarak Damien Comolli’ye emanet edildi. Uzun vadeli bir futbol aklı kurulamadı. Transfer siyaseti birden fazla vakit günübirlik tahlillerle şekillendi.
Hukuki ve siyasal travmalar: FETÖ’nün “3 Temmuz” kumpası, kulübün yalnızca sportif değil; hukuksal ve siyasal üst yapı tarafından da dönüştürüldüğünü gösterdi. Bu travmanın tesirleri hâlâ sürüyor ve geçecek üzere de gözükmüyor.
Medya ve telaffuz: Kulübün mağduriyet vurgusu, taraftarı konsolide etse de yeni bir vizyon inşa etmesine mani oluyor. İdare, kamuoyu önünde birden fazla kere “hakem hataları” ve “sistem mağduriyeti” üzerinden konuşuyor. Bu da kulübün vizyoner bir çerçeve kurmasını engelliyor. “3 Temmuz” kumpasının akabinde tüm başarısızlığı saha dışında arama kültürü, kulüpte kurumsallaşmış durumda.
Kimlik karmaşası: Bir taraftan “yapı” denirken, öbür taraftan Ali Koç’un iktidarla yakın ilgileri… Cumhuriyetin simge kulübü olma kimliği, son yıllarda taraftar telaffuzlarıyla idare telaffuzları ortasında çatışmaya girdi. Bu belirsizlik, alana yansıyan bir ruh bulanıklığı yaratıyor.
Kısacası Fenerbahçe’nin başarısızlıkları, sadece “yanlış transferler” yahut “teknik yönetici tercihleri” ile açıklanabilir üzere gözükmüyor. Kulübün üst yapısında da esaslı bir dönüşüm gerekiyor.
Mourinho Türkiye’den bu türlü ayrıldı
ÜST YAPI İHTİLALİ OLMADAN MUVAFFAKİYET ZOR
Eğer Fenerbahçe bir “üst yapı devrimi” gerçekleştirebilseydi, yalnızca takım mühendisliği değil, kulübün tüm çerçevesi değişecekti. Şeffaf idare, hesap verebilirlik, modası geçmiş değil de çağdaş futbol oynatan hocalar ile genç oyuncu yetiştirmeye dayalı uzun vadeli strateji ve en değerlisi “mağduriyet” yerine “vizyon” söylemi… Bunlar üst yapı ihtilalinin temel taşları olabilir.
FENER’İN REÇETESİ MARKS’TA
Bugün Fenerbahçe’nin meselesini Marks’ın kavramıyla özetlemek mümkün: Alt yapı güçlü, ancak üst yapı çürümüş vaziyette. Bir kulübün iktisadı, takımı ve tesisleri ne kadar güçlü olursa olsun; şayet üst yapısında devrimsel bir dönüşüm gerçekleşmezse, süreklilik sağlayan bir muvaffakiyet mümkün gözükmüyor.
