FAST’a alternatif: Dijital TL
TCMB’nin internet sitesinde TCMB Ödeme Sistemleri ve Finansal Teknolojiler Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Bilgehan Kürşad Öz, Bilişim Uzman Yardımcıları Mustafa Mert Aşkaroğlu ve Enes Karayel ile Danışman Ahmet Semih Tunalı tarafından hazırlanan bir tahlil yayımlandı.
Analizde, TCMB’nin, Merkez Bankası Dijital Parası (Dijital Para) için faaliyetlerine 2020’de kavram ispatı çalışmaları ile başladığı aktarılarak, kavram ispatı çalışmasının muvaffakiyetle tamamlanmasının akabinde Merkez Bankası Dijital Türk Lirası AR-GE Projesi ile çalışmalara devam edildiği bildirildi.
İlk faz kapsamında, gerekli ortamların kurulmasına yönelik çalışmaların 2022’de başlatıldığı ve birebir yılın sonunda pilot testlerde Dijital Türk Lirası Sistemi üzerinde birinci ödeme süreçlerinin muvaffakiyetle gerçekleştirildiği anımsatılan tahlilde, pilot testlere 2023’te de devam edilerek birinci fazın tamamlandığı belirtildi.
TCMB’nin, Aralık 2023’te yayımladığı Faz-1 Kıymetlendirme Raporu’nda, projenin bu etabında benimsenen mevcut tasarım tercihleri ve yaklaşımlarının ayrıntılı biçimde kamuoyu ile paylaşıldığı hatırlatılarak, “Faz-2 çalışmaları kapsamında, AR-GE faaliyetlerinin yürütülmesinin yanı sıra dijital Türk lirasının iktisadi, hukuksal ve güvenlik boyutları da kapsamlı olarak ele alınıyor.” tabiri kullanıldı.
BEKLENEN KATKILAR
Analizde, dijital Türk lirasının, dolanıma girdikten sonra tamamlayıcı bir ödeme kanalı oluşturulması, finansal kapsayıcılık oranının artırılması, gelişen yenilikçi kullanım alanları için bir taban oluşturulması ve ödemelerde bölünmüşlüğün azaltılması üzere çeşitli katkılar sağlamasının beklendiği aktarıldı.
Halihazırda, TCMB tarafından finansal kuruluşlar üzerinden vatandaşların kullanımına sunulan ödeme sistemlerinin bulunduğu belirtilen tahlilde, şu değerlendirmelere yer verildi:
“Mevcut dijital ödemelerde kullanılan banka parasının dolanımına ek olarak dijital para sistemi ile Merkez Bankası parasının da dijital olarak anlık ve 7/24 sirkülasyonu sağlanacak. Bankacılık sistemine erişim ve iştirakin yaygın olduğu ülkemizde, finansal kapsayıcılığın projenin öncelikli maksatları ortasında yer almadığı bedellendiriliyor. Bununla birlikte dijital Türk lirası, dijital ödeme hizmetlerine her vatandaşın erişebilmesini sağlamak için değerli bir fırsat olacak. Vatandaşlar, dijital para hizmetine erişim için kullandıkları finansal aracı kurumlara ödeme süreçleri istikametinden bağımlı olmayacaklar.”
Analizde, dijital Türk lirasındaki yenilikçi kullanım örneklerinin, Türkiye’de önemli bir büyüme potansiyeline sahip olan finansal teknolojiler bölümü için kayda paha bir fırsat teşkil edebileceği bilgisi paylaşılarak, bu nedenle dijital paranın Türkiye’deki finansal inovasyon altyapısının temel bir ögesi olarak fonksiyon görmesinin planlandığı kaydedildi.
Ayrıca tahlilde, dijital para etrafında inşa edilebilecek platformlar ile bu hedefe daha da yaklaşılmasının beklendiği vurgulandı.
Faz-1 Kıymetlendirme Raporu’nda da tabir edildiği üzere, TCMB’nin dijital parayı her türlü dijital ticaret akışında ya da para transferinde kullanılabilecek yeknesak bir değişim aracı olarak da tasarladığı belirtilen tahlilde, maksadın, ülke parasının dijital süreçlerde sıkıntısız biçimde fonksiyonel kalmasını sağlamak ve kullanım seçimini vatandaşlara bırakmak olduğu bildirildi.
FASTE PARALEL BAŞKA BİR ÇÖZÜM
Analizde, TCMB’nin, dijital Türk lirasını anlık ödeme sistemi FAST’a paralel başka bir tahlil olarak tasarladığının altını çizilerek, şunlar kaydedildi:
“Vatandaşların kullanımına sunulan dijital merkez bankası parası ile tamamlayıcı bir ödeme kanalının varlığı, mali egemenliğin sürdürülmesine hizmet edebilir ve hem kullanıcı tercihleri için çeşitlilik hem de harikulâde durumlar için yedeklilik sağlayabilir. Mevcut ödeme sistemleri altyapıları üzerine inşa edilen ve merkez bankası parasını kullanıcıya sunan ek bir ödeme kanalı kurulması mümkün olmakla birlikte bu türlü bir tahlil mevcut sistemlere direkt bağımlı olunması sebebiyle istenilen yedekliliği sağlayamaz. Bu bağlamda, dijital para için farklı bir sistem geliştirilmekle birlikte dijital para ve kaydi para ortası dönüşümler için mevcut TCMB ödeme sistemleriyle entegrasyon da sağlanmakta.”
