Dünyanın eşitsizliğini yazdı: Bir yanda milyarlar bir yanda milyarderler…. Servet piramidine bir de böyle bakın
Michael Roberts, Aydınlık’ta kaleme aldığı yazısında global servet eşitsizliğini tenkitleri yaptığı yazılarında kullandığı İsviçre bankası Credit Suisse için çalışan ekonomistler tarafından derlenen yıllık bilgileri kullandığını söyledi.
Credit Suisse’nin 2023 bankacılık krizi sırasında kapadığını söyleyen Roberts, “Diğer büyük İsviçre bankası UBS, CS’nin varlıklarını devraldı ve artık kendi yıllık Global Servet Raporu’nu üretiyor. CS’ninkiler kadar net ve kullanışlı değil lakin yeniden de aşağıdaki üzere bir global servet piramidi çıkarıyor” dedi.
DÜNYA EŞİTSİZLİK LABORATUVARININ TAHMİNİ
Roberts yazısında dünyadaki toplam servetin eşitsiz bölündüğünü vurgulayarak, “Servet piramidi, yalnızca 60 milyon yetişkinin ya da dünyadaki tüm yetişkinlerin yüzde 1,6’sının 226 trilyon dolarlık net şahsî servete ya da tüm dünyadaki ferdî servetin yüzde 48,1’ine sahip olduğunu göstermektedir. Başka uçta ise 1,57 milyar yetişkin (dünyadaki yetişkinlerin yaklaşık yüzde 41’i) yalnızca 2,7 trilyon dolara ya da tüm dünyadaki ferdî servetin yalnızca yüzde 0,6’sına sahiptir! Bu sonuç, dünya nüfusunun yüzde 50’sinin (sadece yetişkinlerin değil) toplam şahsî servetin yalnızca yüzde 0,9’una sahip olduğunu ortaya koyan Dünya Eşitsizlik Laboratuvarı’nın iddiasıyla yakından örtüşmektedir” sözlerini kullandı.
Yazının devamı ise şu biçimde:
1995’TE DE AYNIYDI
Dünya nüfusunun en zirvesindeki yüzde 1’lik kesim, tüm ferdî servetin yaklaşık yüzde 42’sine sahiptir ve bu oran 1995’te de birebirdi.
Gerçekten de UBS piramidindeki servet sahiplerinin orta basamaklarını da eklersek, 3,1 milyar yetişkinin (veya tüm yetişkinlerin yüzde 82’sinin) 61 trilyon dolarlık şahsî servete yahut toplam global şahsî servetin yalnızca yüzde 12,7’sine sahip olduğu ortaya çıkmaktadır. Başka yüzde 87,3’lük kısım ise yalnızca 680 milyon yetişkine ya da dünyadaki toplam yetişkin sayısının (3,8 milyar) yalnızca yüzde 18,2’sine ilişkin. Piramidin en zirvesinde, dünyada 2.891 dolar milyarderi bulunmaktadır ve yalnızca 31 yetişkinin her biri 50 milyar doların üzerinde bir servete sahiptir.
BÖLGELERE NAZARAN DEĞİŞİM
2024 yılında şahsî servet en çok Doğu Avrupa (düşük bir seviyeden) ve Kuzey Amerika’da artarken, Latin Amerika, Batı Avrupa ve Okyanusya’da (Avustralya vb.) düşmüştür. İngiltere’deki ortalama hane halkı serveti 2024 yılında yüzde 3,6 oranında düşerek büyük ekonomiler ortasında ikinci en büyük düşüşü yaşamıştır.
Kuzey Amerika’daki artış büyük ölçüde çok zenginlerin pay senedi ve tahvillerinin kıymetindeki artıştan kaynaklanmıştır. Global olarak toplam finansal servet yüzde 6,2 oranında artarken, finansal olmayan servet (emlak) yalnızca yüzde 1,7 oranında artmıştır. Kuzey Amerika’da yetişkin başına düşen ortalama şahsî servet Çin’dekinden yaklaşık altı kat, Doğu Avrupa’dakinden 12 kat ve Latin Amerika’dakinden yaklaşık 20 kat daha yüksektir.
EŞİTSİZLİK ARTTI
UBS raporuna nazaran, 21. yüzyılın başından bu yana global çapta ferdî servetin çok eşitsizliği (çok az da olsa) kötüleşmiştir. Apartheid sonrası Güney Afrika, eşitsizlik için gini katsayısı ile ölçülen servet eşitsizliğinde dünya liginin tepesinde yer almaya devam ederken, onu her vakit olduğu üzere Brezilya takip ediyor. Ve bu gini oranı 2008’den bu yana yaşanan Uzun Depresyon sırasında kıymetli ölçüde kötüleşmiştir. Gelişmiş kapitalist ekonomiler ortasında İsveç, toplumsal demokrat İskandinavya’yı övenleri şaşırtabilecek bir halde, ferdî servetin en eşitsiz dağılımına sahip ülkedir. ABD de İsveç kadar eşitsizdir.
Bunların zenginlik ölçütleri olduğunu, yani global olarak her bir yetişkinin borçtan arındırılmış olarak nelere sahip olduğunu hatırlayın. Piramit ferdî gelir eşitsizliğinin bir ölçüsü değildir. Lakin daha evvelki tahlillerde servet ve gelirin yakından alakalı olduğunu bulmuştum. Servet ve gelir ortasında yaklaşık 0.38’lik olumlu bir korelasyon vardır; öbür bir deyişle, bir iktisatta şahsî servet eşitsizliği ne kadar yüksekse, gelir eşitsizliğinin de o kadar yüksek olması mümkündür.
SERMAYENİN BİRİKMESİ
Gabriel Zucman ve Saez üzere eşitsizlik analistleri, “artan oranlı gelir vergisi tüm adaletsizliklerimizi çözemez” derken Marx’ın görüşünü yinelemektedir. Fakat tarih bir yol göstericiyse, ülkeyi hakikat istikamette harekete geçirmeye yardımcı olabilir. Demokrasi ya da plütokrasi: En yüksek vergi oranları temelde bununla ilgilidir.” Lakin bunu söyledikten sonra, yüksek ve artan eşitsizliğin nedeni sermaye birikimi sürecinin kendisinde bulunabilir.
Öncelikle gelirlerin artan oranlı vergilendirilmemesi ya da servet vergisinin olmaması ya da vergi cennetleriyle başa çıkmak için müdahale edilmemesi değildir. Bu tıp siyaset tedbirleri katiyetle eşitsizliğin azaltılmasına yardımcı olacak ve çok muhtaçlık duyulan devlet gelirini sağlayacaktır. Lakin sermayeden elde edilen vergi öncesi gelir (kar, kira ve faiz) emekten elde edilen gelir (ücretler) kıymetine artmaya devam ederse, o vakit eşitsizliğin artması için yerleşik bir eğilim vardır. Ve şayet sermaye birikmeye devam ederse, o vakit sermayenin büyük kısmına sahip olanlar, sermayesi olmayanlara kıyasla daha da zenginleşecektir. Artan global eşitsizlik, yalnızca vergilendirme yoluyla servetin yahut gelirin yine dağıtılmasıyla aksine çevrilemeyecektir. Üretim araçlarının ve kaynakların mülkiyetinin ve denetiminin global olarak büsbütün tekrar yapılandırılmasını gerektirecektir.
