Dünya üniversitelerinin gündemi: Columbia.. Edward Said yaşasa taş atardı okuluna…

“Edward Said Problemi Hakkında

Columbia Üniversitesi Öğrenci Kurulu, profesör Edward Said’le ilgili yerleşkedeki tartışmada yönetimin durumuna ait bir açıklamada bulunmamızı talep etti; bu yazı, rektör Rupp ve kendi adıma verdiğim karşılıktır. Bugüne kadar bu açıklamayı yapmaya yanaşmadım, zira bana nazaran burada Columbia’da benimsenen pahalar, başından beri pek uygun bilinir ve açıktır, teyide gereksinim duymaz. Yeniden de bunu yapacağım çünkü kimi vakit rastgele bir büyük üniversitenin dayandığı temel prensipleri tekrar etmek yerindedir ve bu, o vakitlerden biri olabilir. Öğretim üyelerinin hakları ve dokunulmazlıkları, Üniversite Yönetmeliği’nin 70. Bölümü’nde, Columbia’daki “akademik özgürlüğün” tartışıldığı kısımda açıklanmaktadır:

“Akademik özgürlük yeterince, ders anlatan herkes sınıfta mevzuları tartışırken özgürdür; araştırma yaparken ve araştırmalarının sonuçlarını yayımlarken de özgürdür; ve özel yahut kamusal alanlardaki açıklamaları ve bağlılıkları nedeniyle Üniversite tarafından cezalandırılamaz; lakin akademik topluluktaki pozisyonlarından kaynaklanan yükümlülüklerini akıllarından çıkarmamalılar.” [Fakülte Elkitabı, Columbia Üniversitesi, 2000, s.184]

Profesör Said’in ve üniversitenin öbür mensuplarının faaliyetleri, akademik özgürlüğe ait bu kurallarla korunur. Columbia’da bir tabir nizamnamesine inanmıyoruz ve bir tabir polisi üzere de davranmamalıyız. Profesör Said’in sınırda öteki tarafa taş fırlatması sorununa gelince: bildiğim kadarıyla, taş birisini gaye almış değil; rastgele bir yasa ihlâl edilmiş değil; rastgele bir yasal şikayette bulunulmuş değil; Profesör Said’e karşı cezai yahut aslî bir dava açılmış değil. Elimizde kulaktan dolma bilgiler ve Profesör Said’in kendisinin inkâr ettiği çeşitli savlar var.

Bunlara inanç duyarız ya da duymayız, Profesör Said, Üniversite’nin karışamayacağı, müdafaa altındaki “açıklamalar ve bağlılıklar”la iştigal etmiştir. Profesör Said hakkında, bizim ülkemizde yahut öbür bir ülkede dava açılsa bile onu Üniversite’nin davranış kurallarına dayanarak cezalandırmak uygun değildir. Kısaca Üniversite, bir mensubunun fikirlerini açıklamasına yahut davranışlarına karşı, bunlar cezai yahut aslî bir davanın konusu olsa da, rastgele bir yaptırımda bulunamaz. Yansıyı, şartlar belirler.

Aynı şey öğrencilerimiz için de geçerli. Şayet bu son olay, bir taşı rastgele birini gaye almadan sonun öbür tarafına atmaya dair olsa, orada bırakabiliriz. Lakin bu tartışma, taş atmaktan çok Üniversite’nin yapısıyla daha temelden ilgili, zira bence bu, Profesör Said’in herkesçe bilinen siyasî görüşleriyle temaslı olmasaydı, ateşli ve sürüp giden bir tartışmanın konusu olmazdı. Bu problem, büyük bir Üniversite’nin temel kıymetlerinin neler olduğuyla direkt ilişkili.

Bir üniversite için, siyaseten hâkim ideolojinin pasifleştirici tesirinden korkmadan görüşlerini tabir etme özgürlüğüne sahip bireylerin telaffuz özgürlüğünü korumaktan daha temel bir şey yoktur. John Stuart Mill, fevkalâde yapıtı Özgürlük Üzerine’de, bir insanın kendi fikirlerini çürüten ya da tehdit ediyor görünen ve çoğunluk tarafından benimsenmeyen fikirlerin söz edilmesini desteklemenin, neden özgürlük için son derece değerli olduğunu etkileyici bir halde tartışır: “Eğer tüm insanlığın, farklı düşünen tek bir kişiyi susturmasını haklı buluyorsanız, gün gelip de o tek kişi iktidarı ele geçirdiğinde tüm insanlığı susturmasına karşı çıkmaya da hakkınız olmaz…”

Sınıfta yahut dışarıda söz edilen ve bize berbat gelen fikirlerin, bizim “gerçek” kavrayışımızı yerinden eden, önyargılarımızı ve peşin kararlarımızı sorgulayan fikirlerin, akademik sistemimizin temel yapısını tehdit etmedikleri sürece teminat altına alınmaları gerekir.

Öyleyse Profesör Edward Said çevresinde dönen tartışma, fikirlerin serbestçe söz edilmesini engelleme yahut Profesör Said’i cezalandırma çağrıları içermediği sürece bizi rahatsız etmemeli. Profesör Said’in veya onu eleştirenlerin söz özgürlüğünü kısıtlama fikri, her ne kadar iki pozisyon da muhalifleri için sevimsiz olsa da, hepimize ve akademik özgürlüğe yönelik bir tehdit oluşturur. Öğretim üyelerimizin fikirleri üzerine böylesi kısıtlamalar getirmek, bu Üniversite’nin hürmet duyulan bir niteliği -çoğunluğun kabul edilmez olarak nitelendirdiği fikirlere müsamaha göstermesi- üzerinde uzun mühlet tesirli olacak olumsuz sonuçlar doğuracaktır. Biz Columbia’da, McCarthy periyodunda, farklı siyasî görüşlere sahip öğretim üyelerinin cezalandırılması yahut atılması istikametindeki baskı ve telkinlere, başka kurumların aksine, boyun eğmedik; bugün de öğretim üyelerinin kendini söz etme hakkını teminat altına almaktan vazgeçmeyeceğiz. Profesör Said’in bir üniversite profesörü olduğu için korunaklı bir pozisyonu olup olmadığı sorununa gelince; bu türlü bir pozisyon kelam konusu değil. Akademik özgürlük hakları bağlamında Üniversite profesörlerine ayrıcalıklı bir muamele yapılmaz. Tüm öğretim üyelerimiz Profesör Said’le aynı haklara sahiptir, daha az ya da daha çok değil. Edward Said bir Üniversite profesörü zira kendi alanında büyük bir isim; yeni bir çalışma alanı yaratmış bir insan. Edward Said’in çalışmaları ve niyetleri üzerine başka üniversitelerde verilen dersler ve yayımlanmış kitaplar var. Öğrencileri ve arkadaşları dünyanın en uygun üniversitelerinde kıymetli misyonlarda bulunmaktalar. Önde gelen ve aktif hümanist ve entellektüellerdendir.

Akademisyen ve eğitimci olarak yaptığı katkılar gözönünde bulundurularak kendisine en yüksek unvan, Columbia Üniversitesi profesörü unvanı verilmiştir. Yaptığı çalışmaların kıymetini ve Columbia’daki durumunun uygunluğunu, kişinin kendi siyasî görüşlerinden farklı görüşlere sahip olduğu için sorgulaması, Edward Said’i neden Columbia’nın önde gelen öğretim üyelerinden biri olarak onurlandırdığımızı anlamamaktır. Son tartışma, bilhassa de Profesör Said’in buradaki pozisyonundan uzaklaştırılması gerektiğini söyleyenler, akademik unvanların (tenure) birinci çıkışındaki niyetin gerçek bedelinin hâlâ geçerli olduğuna dair inancımı pekiştirdi. Şayet biz Profesör Said’in özgürce yazıp konuşma hakkını inkâr edersek bundan sonra kim susturulacak, ceza korkusu olmadan aklındakileri söyleme hakkına kimin sahip olduğunu belirleyen engizisyoncu kim olacak; bunları da şimdiden düşünmeye başlamamız gerekir. Columbia’da öğretim üyeleri ve öğrenciler için farklı farklı belirlenmiş davranış kuralları vardır. Lakin, tabir özgürlüğünü içeren akademik özgürlükle ilgili problemlerde, birine tanınıp da ötekine tanınmayan çok az dokunulmazlık vardır. Profesör Said’e yöneltilen suçlamaların gibisi bir öğrenciye yöneltilseydi, Said’in durumunda olduğu üzere niyet ve sonuca dair hudutlu delil bulunsa da, öğrencinin tabir ve hareket özgürlüğünü korumak için de uğraşırdım. Üniversite’nin disiplin sistemlerinin çalışmasını gerektiren bir sorun olduğuna inanmıyorum.

Öğrenciler ve öğretim üyeleri yanlışsız olduğuna inanmadığım pek çok şeyi yapmakta özgürler, lakin o anda iktidar pozisyonunu işgâl edenlerin fikirleriyle uyuşsun diye bütünlüklü bir fikirler kümesini garantilemek için üniversiteinin otoritesini hiçbir vakit uygulamam.

Jonathan R. Cole, Columbia Üniversitesi İdari Rektörü, 18 Ekim 2000”