Trump idaresi, evvelki periyodunun sonunda dikkatini sanata çevirdi. “Federal Binaları Tekrar Hoş Hale Getir” başlıklı 2020 tarihli bir yürütme buyruğu, tüm gelecekteki projelerin Neoklasik mimari tarzlara uymasını mecburî kılıyordu; bir dizi öbür yürütme buyruğu, ortalarında Barry Goldwater, Douglas MacArthur ve Vince Lombardi’nin de bulunduğu vatanseverce yanlışsız figürlerin zaferci ve klâsik heykellerinin bir ortaya geldiği kelamda “Amerikan Kahramanları Ulusal Bahçesi” ile ilgiliydi.

Bu evvelki buyrukların ikisi de Lider Joe Biden tarafından iptal edildi ve lakin Trump’ın ikinci periyodunda tekrar canlandırıldı. Artık, yeni idare sanatla ilgili devlet kurumları üzerindeki otoritesini rahatsız edici bir biçimde sağlamlaştırıyor.

Örneğin, Ulusal Sanat Vakfı, Çeşitlilik, Eşitlik ve Kapsayıcılık (DEI) ile ilgili olarak yorumlanan her şey için fon sağlamayı ortadan kaldırırken, propaganda emelli “Amerika Birleşik Devletleri’nin yarı beş yüzüncü yılını kutlayan projelere” öncelik verdi.

DEJENERE SANAT

En hudut bozucu olanı, Trump’ın çılgın Truth Social tiradında John F. Kennedy Sahne Sanatları Merkezi’nin idare şurasını tasfiye etmesi, kendisini lider olarak ataması ve birebir toplumsal medya sitesinde “Amerikan Sanat ve Kültürünün ALTIN ÇAĞI” vizyonunu övmesiydi: “ARTIK DRAG ŞOVLARI YAHUT BAŞKA AMERİKAN AKSİSİ PROPAGANDALAR YOK – YALNIZCA EN YETERLİLER. RIC, ŞOV İŞİNE BEĞENİLEN GELDİN!”

Trump daha sonraki bir gönderisinde, “Bundan sonra, Kültürel çürümemizin son ögelerine karşı Amansız bir Arınma Savaşı başlatacağız! Amerikan Sanatını Tekrar Hoş Yap!” diye yazdı. Fakat bunu yayınlamadı. Trump’ın itinasız büyük harf kullanımı ve uydurulmuş ikinci cümle yapmacıklığı dışında, bu tabir Adolf Hitler tarafından 18 Temmuz 1937’de Münih’teki Büyük Alman Sanat Standı’nın açılışında yapılan bir konuşmada lisana getirildi.

Trump ve Hitler’in sanatsal hislerinin (ve diğerlerinin) bu kadar kusursuz bir halde bir ortaya getirilebilmesi kaygıya yer bırakmayacak kadar büyük. Liderimizin faşizminin açık bir soru olduğunu sav edenler hâlâ olsa da — Elon Musk’ın Sieg Hiel’i uygun bir halde açıklanmış — MAGA hareketinin sanata olan yeni ilgisi daha da uğursuz bir dönüşün habercisi.

Kültürel kurumların birinci Trump idaresi sırasında gerekli sanat yapıtı fonlamalarına, stantlarına ve burslarına nispeten ziyan görmeden devam etmelerine müsaade verildiyse, ikincisinde durum artık bu türlü değil. Trump’ın Kennedy Center’a başkanlık etme isteği anlaşılabilir bir formda tuhaf bir vakit kaybı, orta seviye bir amatörlük idmanı üzere görünüyor.

Ancak faşizm, tabiatı gereği kültürel denetime takıntılıdır. Trump’ın narsisizminde ve aşırılığında yalnızca bir latife idmanı olmaktan çok uzak, yeni azmi faşist sürünmesinin devam ettiğinin ispatıdır.

HİTLER ve FOTOĞRAF SANATI

Hitler, başarısız bir ressamdı, vasat bir görünüm sanatkarıydı ve insan figürünü asla temsil edemeyecek kadar yetersizdi. Reich şansölyesi olarak, rolünü yaratıcı bir güç olarak anladı, resmi mimarı Albert Speer ile saatlerce muzaffer Yeni Berlin’in hayali şemalarını inceledi yahut Münih’teki Haus der Kunst üzere müzelerin imalini planladı. Savaşın sonuna hakikat 1937’den 1944’e kadar Münih’te Büyük Alman Sanat Stantları düzenlendi ve Nazilerin Aryan ülkülerini örneklediğini düşündüğü sanatkarları teşvik etti.

Frederic Spotts, Hitler and the Power of Aesthetics (2002) isimli kitabında “Hitler’in estetiğe olan takıntısı sadece şahsî bir tuhaflık değildi,” diye yazıyor, “ama Almanya’yı ‘yeniden yaratmaya’ çalıştığı siyasi vizyonunun gerisindeki merkezi bir itici güçtü”. Diktatör, yaratıcı sözün, çarpıcı imgelerin, görkemli mimarinin, teatral şovun yüklü gücünü anlamıştı. Bu, gerçek bir savaş alanı olduğu kadar, “Kültürel Mücadele” yahut Kulturkampf’ın yeriydi. Amerikalı alternatif sağ gazeteci Andrew Breitbart’ın bir vakitler “siyaset, kültürün aşağı akışındadır” dediğinde tanımladığı şeydi.

Korkutucu olan şey, bir kültür savaşının asla soğuk kalmaması ve asla yalnızca kültürle ilgili olmamasıdır.

Susan Sontag, 1975 yılında The New York Review of Books’ta yayımlanan çığır açıcı makalesinde, faşizmin yalnızca bir ideoloji olmadığını, tıpkı vakitte “temiz ve kirli, bozulmaz ve kirli, fizikî ve zihinsel ortasındaki karşıtlığı” vurgulayan estetize edilmiş bir siyaset olduğunu açıklıyor. Bu pahaların hepsi, 600 000 kişinin Franz Eichhorst’un savaş fotoğraflarını, Fritz Erler’in askeri sahnelerini ve Wilhelm Hempfing’in neoklasik kitsch’ini gördüğü Büyük Alman Sanat Standı’nda sergilendi.

Bu sanatkarların hak ettikleri çağdaş bilinmezlik, Nazi partisinin “kötü sanatı” sergilemek için düzenlediği 1937’deki makus şöhretli Dejenere Sanat Standı’nda sergilenenlerle karşılaştırılabilir. Bu stantta Piet Mondrian, Otto Dix, George Grosz, Wassily Kandinsky, Marc Chagall ve Pablo Picasso üzere Ekspresyonist, Kübizm, Sürrealist ve Dadaist kıymetli isimler yer alıyordu.

İronik olarak, Dejenere Sanat Standı, onaylanmış sanat şovlarından çok daha tanınan olduğunu kanıtladı ve birinci altı haftada bir milyondan fazla Alman buraya akın etti. Hitler’e gelince, sanatsal tercihleri şiddetle muhafazakar ve anti-modernistti ve Alman avangart galerilerini “korkunç şovlar sergisi” olarak tanımladı. Bunlar bir utançtı. Geçen gün Trump’ın sanat ve sanatkarlar hakkında gazetecilere söyledikleri de böyleydi.

Trump, Hitler ile yalnızca sıradan, duygusal ve milliyetçi olana olan bir sevgi paylaşmıyor. Ayrıyeten, sanatları denetim etmenin, apolitik bürokratların hibe dağıtmasına yahut uzmanların stantlar ve programlar düzenlemesine müsaade vermemenin, bunun yerine kendi denetimini sağlamlaştırmanın (hükümetin öteki her alanında yaptığı gibi) stratejik değerini de anlıyor. Son hareketleri mikro idare üzere görünebilir, fakat daha karanlık bir niyeti ortaya koyuyor. Trump, birinci devrinde kültür sanayisindeki birçok şahıstan, bilhassa de Hollywood’dan yüksek sesle kınandı.

Bu ikinci seferde konuşmanın serbestçe akmasına müsaade vermeyi düşünmüyor. Faşizmin kültürel denetim konusundaki ısrarı, Hitler’in bir ressam olarak başarısızlığına olan saplantısının, boyalar ve tuvalle değil, beşerlerle ve ulusla çalışarak büyük bir sanatçı olarak görülme isteğine katkıda bulunması üzere bastırılmış ve şehvetli olanı hatırlatmaktan kendini alamıyor. Burada bile, Trump’ın Manhattan’da asla tam olarak kabul görmemiş bir dış semt olmanın kendi aşağılanması, sanat kuruluşlarına orta parmağını göstermesinin duygusal itici gücüdür.

Trump ressam olmak istemese de açıkça her vakit bir aktör olmak istemiştir. Bir bakıma öyledir de — memleketler arası alanda büyük bir sahnesi olan biri. Hitler’in Alman kültürünün tüm yaratıcı güçlerini berbat sonuçlar elde etmek için kullanması üzere, sırf Amerika Birleşik Devletleri bir Trump üretebilirdi — bir panayır cambazı ve şifacı, şok şakacısı ve pornocu, reality show yıldızı ve profesyonel güreşçi. Naziler Alman kitsch’iyle ticaret yaptı Trump MAGA da Americana ile ticaret yapacak.

Geçtiğimiz hafta Trump, Ulusal Orkestra’nın önünde şef olarak kendisinin yapay zeka tarafından oluşturulmuş bir fotoğrafını “Yeni Kennedy Center’a Beğenilen Geldiniz!” başlığıyla paylaştı. Şef batonunu alırken ve kaba canavar Washington’a hakikat ilerlerken, sanatkarlar ve eleştirmenler olarak kendimize şu soruyu sormalıyız: Ruhumuzu nasıl koruyabiliriz?