Deprem uygulamaları, Android uyarısı… Nedir bunun gerçeği: Odatv sismoloğa sordu… İstanbul için kaç saniyemiz var: Veriler iç açıcı değil
Nisan ayında İstanbul’da gerçekleşen Silivri merkezli sarsıntıların ve son olarak 10 Ağustos’ta Balıkesir’in Sındırgı ilçesinde gerçekleşen 6,1 büyüklüğünde zelzelenin akabinde android telefonlara ve birtakım uygulamalara 30 saniyeye kadar erken ihtar geldiği sav edildi.
Yakınınızda gerçekleşecek muhtemel bir sarsıntı sırasında erken ikaz sistemlerini yararlı olup olmayacağını Paleosismoloji Uzmanı Ramazan Demirtaş’a sorduk.
“DEPREMİ ERKEN ÖNGÖRDÜĞÜNÜ SÖYLEYENLER PAZARLAMA PEŞİNDE”
Odatv’ye konuşan Dr. Ramazan Demirtaş erken ihtar yaptığını tez eden sistemlerle ilgili, “Depremi erkenden ön gördüğünü tez eden arkadaşlar pazarlama peşinde. Erken ikaz sarsıntı kestirimi değildir. Yani bu arkadaşlar güya zelzele 20-30 saniye evvel biliyormuş ve ihtarda bulunmuş üzere pazarlama yapıyorlar. Aslında zelzele oluyor. Sarsıntı olduğu için iki farklı dalga yayılıyor. Birinci olarak P dalgası yayılıyor. P dalgası çok süratli yayılır. Saniyede 6 km süratle yayılır. Birinci o yayıldığı için o dalga gelir. Ondan hasebiyle erken ihtar cep telefonunuzda ölçer üzere çalışır ya da bir sarsıntı istasyonu üzere birinci dalgayı alır. Siz o birinci dalgayı hissetmezsiniz. Sonra S dalgası 4 km / S ile gelir. Ortadaki P/S farkından ötürü siz zannediyorsunuz ki bu zelzele olmadan evvel öngörüldü. Onun için de erken ihtar sistem uzak yerlerde çalışır. Sarsıntının olduğu yakın yerde çalışmaz. Mesela Balıkesir-Sındırgı’da zelzelenin uzaklığı Sındırgı’ya 9 km. 9 km’de PS farkı 0.75 saniyedir. 1 saniye bile değildir. Yani siz Sındırgı’ya erken ihtar yapamazsınız” tabirlerini kullandı.
“SINDIRGI’DAKİ ZELZELENİN BALIKESİR’E ULAŞMASI 3,75 SANİYEDİR”
S dalgasının saniyede 4 km süratle hareket ettiğini yineleyen Demirtaş, “Balıkesir zelzelenin merkezine 45 km uzaklıktadır. Sındırgı’daki zelzelenin oraya ulaşması yalnızca 3,75 saniye. Yani 4 saniyeden az bir müddetiniz vardır. 4 saniyede siz insanları uyaramazsınız. Bu mümkün değil. Uyarılsa da rastgele bir önlem alınması mümkün değil aslında. 4 saniyede siz 2 basamak atamazsınız. Mesela Bursa, Sındırgı’daki sarsıntıya 135 km. Ne kadar müddetiniz var biliyor musunuz? 11 saniye. Yani erken ihtar çalıştı. İnsanlara diyor ki 11 saniyeniz var. 11 saniyede siz ne yapabilirsiniz? 10. kattan çıkabilir misiniz? Bursa merkezli bir sarsıntıda 135 km uzakta olan bir sarsıntıda Bursa’ya erken ikaz yapamazsınız beşerler için” halinde konuştu.
“BU SİSTEM YALNIZCA ALTYAPI VE ÜSTYAPILAR İÇİN İŞE YARAR”
Erken ihtar sistemlerinin insan canını kurtarma konusunda yararsız olduğunu söyleyen Ramazan Demirtaş, “Erken ihtar daha çok üst yapılar ve alt yapılar içindir. Yani süratli treniniz vardır hızlı treni durdurursunuz. Atıyorum doğal gazınız şalterini indirebilirsiniz. Buna emsal büyük mühendislik yapılarında kullanılabilir. İvmeölçerler yerleştirerek orada erken ihtar çalışıyor. Erken ikaz insanların canını kurtarmak için olan bir sistem değildir. Aslında bu erken ikaz sistemleri olmamış bir sarsıntısı öngörmüyor. Bunun bilinmesi lazım. Bu sistem Japonya’da beşerler için değil Şinkansenler için kullanılıyor. Şinkansen çok süratli bir tren çeşidi.. Bunların raylarının altında ivme ölçerler var. Aşikâr bir ivmeyi geçtiği vakit gelen yatay yükler var. O yatay yükler geldiği vakit çabucak ondan sonra o ivme ölçer devreye girer. Zira zelzele olmuştur. S yıkıcı dalgası gelmeden evvel P dalgası geldiği için Şinkansen yani süratli tren durur. Doğal gazları, şalterleri iner” dedi.
“MARMARA MERKEZLİ BİR SARSINTIDA ERKEN İHTAR ÇALIŞMAZ”
Sındırgı’daki sarsıntının İstanbul’a ulaşma suratının 17 saniye olduğunu belirten Dr. Ramazan Demirtaş erken ihtar sistemlerinin muhtemel Marmara sarsıntısında işe yaramayacağını belirterek, “Sındırgı’daki zelzelenin İstanbul’a olan uzaklığı 205 km. Yalnızca 17 saniyeniz var. 17 saniyede şayet bu büyük bir zelzele olmuş olsa, mesela 7′ şiddetindeki yahut 7’nin üzerindeki bir sarsıntı olsa kapıyı bile açamazsınız. Yani bu arkadaşlar münasebetiyle diyor ki cep telefonlarımıza biz size bu programı yani bu sistemi pazarlayalım canınızı kurtarırız. Lakin bu türlü bir şey yok. Bu bir sahtekarlıktır. Mesela İstanbul Marmara merkezli bir zelzelede erken ihtar yeniden çalışmaz. Zira 10 kilometre güneyinizde zelzele olacak, bir saniyeniz var. Bir saniye içerisinde bu mümkün değil. Erken ikaz için lakin sarsıntının çok uzak olması gerekyor. Şayet zelzele çok büyük olursa 300-400 kilometre uzaktaysanız o vakit işe yarayabilir. Fakat 300-400 kilometre uzaklıkta aslında yıkım yahut hasar gelişmez” kelamlarını kullandı.
Orçun Ak
