Deniz ormanı mercanlara hayat veren proje

Türkiye denizlerinde yaşayan, pek çok canlı tipine konut sahipliği yapan siyah ve taş mercanlar deniz ömrünün devamlılığı açısından kritik bir rol üstleniyor. Fakat bu kıymetli canlılar, iklim değişikliği ve kirliliğin yanı sıra maksat dışı avcılık, süs eşyası olarak kullanım, akvaryumlarda sergilenme üzere insan kaynaklı tehditlerle de karşı karşıya.

On binlerce yıldır denizlerin derinliklerinde yaşayan mercanlar, bu tarafıyla denizlerin hafızası olarak biliniyor. Taş mercanlar, mercan resiflerini oluşturan canlılar ve bu resifler denizlerin ormanları gibi… Deniz hayatının %25’ine mesken sahipliği yaparak binlerce balık ve deniz canlısı için barınak, üreme ve beslenme alanı olan deniz mercanları, tıpkı deniz çayırları üzere çok sayıda omurgasız çeşidi içerisinde barındırıyor. Derin deniz ekosistemlerinin iskeletini oluşturan, küçük canlılar için tutunma ve saklanma alanı sağlayan mercanlar, kimi tiplerin biyolojik çeşitliliğinin korunmasında değerli bir alanı oluşturuyor.

Türk Deniz Araştırmaları Vakfı’nın (TÜDAV) araştırmalarına nazaran, mercanlar denizlerin karbon döngüsüne katkı sunarken, birebir vakitte binlerce yıllık doğal birikimin de taşıyıcısı vazifesini görüyor.

2023 yılında denizleri ve deniz kaynaklarını korumak, ekolojik istikrara ve sürdürülebilirliğe dayanak olmak hedefiyle “Denizlerin Geleceği: Deniz Çayırları” projesini başlatan Türkiye İş Bankası ve TÜDAV, bu projenin devamı niteliğinde, siyah ve taş mercan cinslerinin habitat ve popülasyonlarını müdafaaya yönelik “Denizlerin Ormanılar: Mercanlar” isimli yeni bir proje daha hayata geçirdi.

“DENİZLERİN ORMANLARI: MERCANLAR” PROJESİNİN AMAÇLARI

“Dünya bizim, gelecek bizim” yaklaşımıyla yürütülen proje, Marmara Denizi ve Kuzey Ege’de, Marmara Adası, Gökçeada ve Bozcaada etrafında bulunan endemik siyah mercan (Savalia savaglia) ve taş mercan (Cladocora caespitosa) tiplerinin korunmasını hedefliyor.

Üç yıl sürecek projeyle;

Siyah mercan ve taş mercan popülasyonlarının bulunduğu alanların uzaktan kumandalı (ROV) ve taramalı sonar dayanağıyla haritalandırılmasıyla bu cinslerin yayılım alanları belirlenerek bilimsel bir altyapı oluşturulacak.

İklim değişikliğinin bu cinsler üzerindeki tesirleri yıllar içinde mukayeseli olarak izlenecek.

Ölü mercan örnekleri üzerinden yapılacak tahlillerle iklimsel değişimlerin mercanlar üzerindeki tesirleri bilimsel olarak kayıt altına alınacak.

Mercanların doğal ömür alanlarının korunmasına yönelik çalışmalar yürütülecek.

Taş mercanlar üzere hayalet ağlar nedeniyle tehdit altında olan siyah mercanların yoğunlukla bulunduğu bölgelerde de paklık çalışmaları yapılacak.

Trol avcılığının korallijen (mercan ekosistemleri) çeşit topluluklara verdiği ziyanların tespiti için bir envanter çalışması yürütülecek.

Proje ile ayrıyeten yasa dışı yollarla avlanan mercanların akvaryumlara satışının önüne geçilmesi için balıkçılarla görüşülecek, balıkçılarla iş birliği yapılarak farkındalık oluşturulacak.

Proje ile ayrıyeten İstanbul, Tekirdağ, Çanakkale, Bursa ve Balıkesir’deki okullarda öğrencilere yönelik seminerler düzenlenmesi planlanıyor. Tüm bu adımlarla mercanların doğal ortamlarında korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması hedefleniyor.

“FİNANS SİSTEMİ ÜLKENİN BELKEMİĞİDİR VE FİNANSMANIN GERÇEK YERDE KULLANILMASI GEREKİR”

İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Lideri İzlem Erdem, “Denizlerin Ormanları; Mercanlar” projesinin Gökçeada’daki tanıtımında yaptığı konuşmada, yaşadığımız etrafın, sürdürülebilirlik alanında artık vakit kaybetmeksizin somut adımlar atılması gerektiğine ait işaretleri göstermeye başladığını belirtti. Denizlerin ekolojik istikrardaki rolünün her geçen gün daha da görünür olduğunu vurgulayan Fazilet, “Hepimiz geleceği de düşünerek kaynakları en verimli, en gerçek halde kullanmakla sorumluyuz. Burada alınan her sorumluluğun bizi gelecek kuşaklar açısından daha uygun noktaya getireceğine inanıyoruz” dedi.

Sürdürülebilirlik alanında kuruluş misyonları gereği daha fazla sorumluluk hissettiklerini söyleyen Fazilet, “Finans sistemi ülkenin belkemiğidir ve finansmanın yanlışsız yerlerde kullanılması gerekir. Ülkemizin sürdürülebilirlik gayelerini yerine getirebilmek, ekonomiyi desteklemek, ekonomik kalkınmaya katkı sağlamak her vakit en kıymetli önceliğimiz. Global iklim değişikliğinin neden olduğu meselelerin, üzerinde yaşadığımız gezegenin karşı karşıya olduğu risklerin farkındayız. Münasebetiyle kurum olarak var olan meselelerin tahlili noktasında daha fazla inisiyatif almaya çalışıyoruz. Bunu kurumsal toplumsal sorumluluğun çok ötesine taşımış durumdayız. Gelecek kuşaklara daha uygun, daha yaşanılır bir dünya bırakmak hepimizin ödevi olmalı. Biz de bu şuurla, tesir alanımızın geniş olduğunu da dikkate alarak âlâ bir kurumsal vatandaş olmak; üzerimize düşen misyonların gerekliliklerini yerine getirmek istiyoruz” formunda konuştu.

“AMACIMIZ BURADAKİ EKOSİSTEMİ CANLI TUTMAK”

Tüm faaliyetlerinde hakikat paydaşlarla bir ortaya gelmeye değer verdiklerini söz eden İzlem Fazilet, “Bakış açımızın birebir olması lazım ki birebir amaca kilitlenebilelim. TÜDAV dünyadaki hayatın sürdürülebilirliğinde, ekosistemin korunmasında kritik bir yere sahip olan denizler konusunda tıpkı tarafta, tıpkı bakış açısıyla ve ortak maksatlar doğrultusunda ilerlediğimiz bir kurum” dedi.

Erdem, denizler konusunda asıl farkındalığın 2021 yılındaki müsilajla birlikte ortaya çıktığını belirterek, TÜDAV ile evvel 2022 yılındaki 3. Marmara Sempozyumu’na konut sahipliği yaparak bir ortaya geldiklerini, 2023’te ise Denizlerin Geleceği: Deniz Çayırları projesini hayata geçirdiklerini anımsattı. Bu proje ile deniz çayırlarının bulunduğu yerlerin şamandıralarla işaretlendiğini, data toplanma süreçlerinin devam ettiğini aktaran Fazilet, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Akdeniz Havzası açısından ikinci büyük ekosistem ise mercanlar. Pek çok canlı çeşidine konut sahipliği yapan, denizi ve havayı temizleyen mercanların korunması gerektiği kanısıyla yeni projemizi başlattık. Hedefimiz buradaki ekosistemi canlı tutmayı başarabilmek; buradan hakikat bilgilerin akışını sağlamak ve bu datalarla öteki projeleri de hayata geçirebilmek. Bu işi tek bir kurumun yapması sıkıntı. Lakin daima birlikte bu bilince sahip olursak ve bu doğrultuda adımlar atabilirsek gerçek manada sonuca tesir edecek olumlu gelişmelerin kaydedilmesine vesile oluruz. Bu yüzden projedeki birinci amaçlarımızdan biri, etraf vilayetlerde bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri de yürütmek.”

“SİYAH VE TAŞ MERCANLAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE İNSAN TESİRLERİYLE TEHDİT ALTINDA”

TÜDAV Lideri Prof. Dr. Bayram Öztürk ise deniz çayırlarından sonra Akdeniz’in en kıymetli ikinci ekosistemi olarak kabul edilen, 400’ün üzerinde canlı çeşidine mesken sahipliği yapan taş mercanların ve ayrıyeten siyah mercanların balıkçılıkta kullanılan ağlar nedeniyle yerinden oynatıldığını ve bunun vefatlarına yol açtığını söyledi.

Taş mercanlarda yaşanan beyazlaşma, beraberinde barındırdığı çeşitlerin kaybına neden olacak değerli bir biyolojik çeşitlilik tehdidi olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Öztürk, şöyle konuştu:

“Özellikle son 50 yılda Akdeniz’de deniz suyu sıcaklıkları ortalama 1,5°C artarken, Kuzey Ege’de bu artış 1,6°C’ye ulaştı. Bu nedenle taş mercanların durumunu yakından izlemek, deniz ekosistemlerinin geleceği için kritik değere sahip. Taş mercanlar ise sadece iklim değişikliğiyle değil, birebir vakitte insan kaynaklı tehditlerle de karşı karşıya. Koloni halinde yaşayan taş mercanlar, Akdeniz’de maksat dışı avlanan ve jenerasyonları tehlikede olan çeşitler ortasında bulunuyor. Bu nedenle Vakfımız balıkçı kooperatifleriyle iş birliği yaparak, çeşidin korunmasına yönelik çalışmalar yürütüyor.”

Fosil niteliği taşıyan tiplerin Akdeniz’de en az on bin yıllık bir geçmişe sahip olduğunu aktaran Öztürk, “Yılda yalnızca 2 ila 5 milimetre büyüyebilen taş mercanlar, yavaş gelişimleri nedeniyle son derece hassas. Memleketler arası Doğayı Muhafaza Birliği’nin (IUCN) Kırmızı Listesi’nde yer alan bu tıp, 2022 yılında bizim teklifimizle Türkiye’de yasal muhafaza altına alındı. Artık ise İş Bankası’nın dayanağıyla başlattığımız yeni projemizle mercanları koruyarak deniz ekosisteminin sürdürülebilirliğine katkı sağlamayı hedefliyoruz” dedi.

Türkiye İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı ve Sürdürülebilirlik Lideri İzlem Erdem, TÜDAV Lideri Prof. Dr. Bayram Öztürk