Deniz Gezmiş’in çocukluk anıları: İsmet Paşa’nın elini nasıl öptü… Arkadaşı Aydın Çubukçu anlattı

Aydın Çubukçu, 1947 yılında Sivas’ta doğdu Yüksekokul öncesi tahsilini Sivas’ta tamamladı. İlkokulda, Deniz Gezmiş ile arkadaş oldu ve Deniz’in idam edildiği güne kadar daima birlikte oldular. 19 yıl cezaevinde kaldı. Daha lise öğrencisiyken kültür, sanat, edebiyat, siyaset ve ideoloji alanında yazmaya başladı. Hala bir devrimci muharrirdir ve ideoloji, siyaset insanı olarak yazıyor.

68 Kuşağı’nın niyetlerini günün şartlarına nazaran geliştirerek kitlelere kavratmayı, hayatının birinci öncelikleri içinde sürdürüyor.

Aylık kültür, sanat ve edebiyat yayını Berfin Bahar Dergisi’nden Molla Demirel’le konuşan Çubukçu, çocukluk arkadaşı Deniz Gezmiş ile olan anılarından şöyle bahsediyor:

-Sevgili Aydın Çubukçu, sizin Deniz Gezmiş’le Sivas İlkokulu’nda arkadaş olduğunuzu biliyoruz. Onunla yaşadığınız kısa bir anınızı anlatır mısınız?

– Deniz’le, senin söylediğin üzere, ilkokul ikinci sınıftan itibaren sıra arkadaşıydık. Babalarımız dosttu. Annelerimiz meslektaştı ve öğretmendiler. Münasebetiyle ailece görüşüp tanışırdık. Deniz, o günkü şartlarda bile, o çocuk yaşlarda önderlik yeteneği olan, etrafındakileri seferber etmeyi beceren farklı çocuklardan biriydi. Deniz’in kurduğu ve yönettiği, “Yedi Bela Çetesi” diye bir çocuk çetemiz vardı.

Ne yapardık?

Kavga çıkarsa, dövüşürdük; bize sataşan olursa, haddini bildirirdik. Fakat Deniz, bilhassa Demokrat Partili ailelerin çocuklarını sıkıştırmayı severdi. 1950’lerin sonundaydık ve Demokrat Parti’nin sahiden son derece katı bir diktatörlük sürdürdüğü politik şartlarda yaşıyorduk. Biz de CHP’li ailelerin çocukları olarak babalarımızın çektiği o kaygıyı, ıstırabı, baskı altında olma hissini kendi konutumuzda yaşıyorduk. Bu nedenle Deniz’in Demokrat Partili olduğunu bildiği ailelerin çocuklarını sıkıştırması›, onları çevirip kovalamamız, bizim için olağan şeylerdi o günün politik kurallarında. Enteresan olan şu ki Deniz, hepimizden daha çok siyasete ilgi duyardı›. O zamanki şartlarda babasının, ailesinin yaşadığı koşulların tesiriyle, koyu bir İsmet Paşa hayranıydı. Benim Deniz’le en kıymetli, en farklı anılarımdan biri de İsmet Paşa ile ilgili olandır.

Babam, CHP’nin Sivas vilayet lideriydi. İsmet Paşa, Sivas’a geldiğinde bizim konutumuzda konuk kalırdı. Sivas’ta, o yıllarda gerçek dürüst bir otel yoktu. Münasebetiyle en düzgün, rahat edebileceği mesken olarak bizim konutumuzu seçerlerdi. Bir gelişinde, 1957-58’di sanırım, tam tarihini hatırlamıyorum. Fakat şimdi 27 Mayıs askeri harekâtı olmamıştı Biz, ilkokul beşinci yahut dördüncü sınıftaydık. Deniz, kesinlikle İsmet Paşa’nın elini öpmek istiyor ve bana ısrarla, “Beni İsmet Paşa’ya götür, konuta girip elini öpeceğim” diyordu. Ama konut o denli bir kuşatma altındaydı ki yalnızca o mahallede oturanlar girebiliyorlardı. Halkın İsmet Paşa’yla buluşmasını önlemek için, bizim mesken direkt polis çemberi içindeydi. Dedim ki, “Deniz, ben bile meskene gerçek dürüst gidemiyorum; seni nasıl götüreyim? Birlikte gitsek, almazlar” Ben daha sözümü bitirmeden, Deniz koştu gitti. Bana da kızdı, “Niye beni götürmüyorsun?” diye. Ben de konuta döndüm, bir sürü denetimden geçerek. O bacak kadar çocuk halimle polisler kimlik soruyorlar; oradan gitme, buradan git, bilmem nasıl anlatayım, o müdafaalar, daima azarlıyorlardı. Sonuçta, meskene geldim. Bir de baktım, Deniz kapının önünde oturuyor. Pek de şad halinden, İsmet Paşa’nın elini öpmüş. Benden evvel koşup gelmiş, geçmiş bütün o barikatları ve İsmet Paşa’nın elini öpmüş. Deniz, bu türlü bir çocuktu.

İkinci anımız… Babası, ulusal eğitim müdür yardımcısıydı Sivas’ta. Öğretmenlerin dikkat ettiği bir çocuktu Deniz fakat çok yaramazdı; öğretmenler, onunla baş etmekte zorlanırlardı. Yaramazlıktan öte, öğretmenlerin ilkokul sonları içinde anlattıklarından çok daha fazlasını› bilirdi. Tarih, coğrafya üzere alanlarda, zati ilkokul ona dar geliyordu. İlkokulun üstündeydi bilgisi, ansiklopedik bilgisi genişti. Ben de okuma yazmayı okula gitmeden evvel kendi kendime öğrendiğim için, ilkokul ikimize de kolay geliyordu; bitse de gitsek dediğimiz bir şeydi. Bu derslerde, öğretmenin anlattığı ıvır zıvır şeylerdi bize nazaran; ilkel tarih ve coğrafya bilgisi… Deniz, onların kelamını keser, “Ben anlatayım, ben anlatayım öğretmenim,” diye lafa girerdi. Sonunda öğretmenler de, “Peki sen anlat,” diyerek teslim olurlardı. Bu bakımdan, orada da bir ataklığı, kendini tutamama hali, bilgisini paylaşma isteği olan bir çocuktu. Her bakımdan önderimizdi o çocuk… Çetemize “Yedi Bela” ismini da o koymuştu. Deniz, önderdi ve hayat› boyunca da önder olarak kaldı.

Unutamadığım anılarından biri de, biraz onun son seyahatiyle da ilişkili bir kıssa… Bir gün, mahallede bir bisiklet bulmuş. Geldi, beni aldı önüne, bisikletin demirine oturttu. “Nereye gidiyoruz?” dememe kalmad›, bast› pedala. Yolda, “Kayseri’ye gideceğiz,” dedi. “Deniz, etme, tutma! Kayseri’ye nasıl gideriz?” dedim ancak boşuna. Sivas’ta, Selçuklulardan kalma, “Kesik Köprü” denilen bir köprü vardı, Kızılırmak’ın üzerinde. Kayseri yoluna bağlanır. O köprüyü geçtikten sonra, Ağır yokuş denilen bir dağ başlar. “Kayseri, bu dağın gerisinde,” dedi Deniz. “Bu dağı aştık mı Kayseri’deyiz.” Meğer 200 kilometre yol… O dağın ardında falan değil. Evet, dağı aşınca Kayseri yoluna girilir ancak Kayseri’ye gitmek, bu bisikletle mümkün değil… O zamanki yollarda üstelik Neyse, biz yokuşu tırmanmaya başladık. Derken, bisikletin lastiği patladı›. Gidemedik. Bisikleti ardımızdan sürükleye sürükleye, 10 kilometreye yakın yürüyerek Sivas’a döndük. Artık o anıyı hatırladığımda, daima hüzünlenirim. Aklıma, Deniz’le Yusuf’un motosikletle o dağı aşarak Sivas üzerinden Malatya’ya gitmek isteyişleri gelir. Evet, Malatya ve Kayseri yolu, tam o Kesik Köprü’nün oradan ayrılır.

Sivas’a girerlerken, ileride bir polis denetim noktası kurulduğunu görüyorlar. Oradan geçemiyorlar. Sivas’ın içinden geçip Malatya yoluna girmeleri gerekirken, oradan dönüyorlar. Muhtemelen Deniz, “Buradan gidelim, ben bu yolu biliyorum,” diyor. “Kayseri üzerinden Malatya’ya gideriz.” Bisikletle gidemediğimiz yola, motosikletle giriyorlar. Deniz, ta küçüklük, çocukluk anılarımızdan aklında kalan şeyi, orada yapıyor. Deniz, sahiden çok özel bir çocuktu. Zekâsı, atılganlığı, arkadaşlarını yönetme ve seferber etme maharetini, hayatı boyunca, bir devrimci lider olana kadar sürdürdü, eksiksiz bir devrimci olarak.

-Deniz’in en değerli özelliklerinden biri de kendisinden daha bilgili olan insanları arkadaş olarak kazanması mıydı?

Evet. Onun özelliklerinden biri de kendisinden daha bilgili arkadaşlar seçmeye itina göstermesiydi. Bu, onun en büyük yeteneklerinden biriydi.

Söyleşinin tamamı, Berfin Bahar Dergisi Mart 2025 sayısında yayımlandı.