CEO katili Luigi Mangione ile Henry James’in prensesi arasındaki bağlantı ne

Boston Üniversitesi’nde araştırma ve öğretim vazifelisi olan Max Chapnick, bir suikast sonrası dünyanın şaşırtan derecede sempati ve hayranlık duyduğu Luigi Mangione’yi anlamanın yolunu edebiyatta arıyor. Chapnick’,n ‘Luigi Mangione’ye olan hayranlığımızı açıklamaya yardımcı olan Yaldızlı Çağ romanı’ başlıklı makalesi “Gizemli bir geçmişe sahip güzel bir genç adam, dünyanın finans başşehrinin sokaklarında öldürmeye hazır dolu bir silah taşıyor” cümlesiyle başlıyor…

“Bu sahne sadece Luigi Mangione’nin New York’un orta yerindeUnited Healthcare CEO’su Brian Thompson’ı öldürdüğü savını ve akabinde gelen medya ilgisini değil, birebir vakitte Henry James’in daha az okunan romanlarından biri olan “The Princess Casamassima”nın konusunu da anlatıyor.

Ünlü cinayet ve James’in romanı, halkın siyasi şiddete olan hayranlığını ve hatta bu çok hareketlere eşlik eden ruhsal iddia oyununu açıklamaya yardımcı oluyor.

Romanın okuyucuları daha fazlasını bilmek istiyor – hem Mangione hem de James’in kıssaları, bir kişinin neden bu türlü bir şiddet uygulayabileceğine dair ipuçları veriyor, lakin tam resmi açıklamıyor.

Avrupa’ya taşınmadan evvel ABD’de doğan James, çağdaş edebi kurgunun en yetenekli muharrirlerinden biri olarak kabul ediliyor. Lakin “Prenses Casamassima” çoklukla “Bir Bayanın Portresi” ve “Vidanın Dönüşü” üzere klasiklerin gölgesinde kalıyor.

The Atlantic’te 1885’ten 1886’ya kadar tefrika edilen roman, çeşitli aşk üçgenlerine yakalanan emekçi sınıfı ve aristokrat solcuların kıssasını anlatıyor.

Ayrıca, yaygın ekonomik eşitsizlik ve anarşist huzursuzluk devrinde siyasi bir radikal olmanın ruhsal tecrübesine odaklanıyor. 19. yüzyılın sonları, 1881’de Çar II. Aleksandr’ın suikastı, 1882’de Phoenix Park cinayetleri ve 1894’te Greenwich Gözlemevi’nin bombalanması üzere birçok olayla birlikte siyasi şiddetin merkeziydi ve Atlantik’in her iki yakasındaki romancılara ilham verdi.

Romanın ana karakteri Hyacinth Robinson, personel sınıfı Londra’sında bir yetim olarak büyür. Yoksul bir genç zanaatkar olarak ekonomik eşitsizliğe karşı öfkelenir. Lakin varlıklı ve kültürlü Prenses Casamassima onunla arkadaş olduğunda, Hyacinth onun hayat biçimine aşık olur.

Bu ortada, prenses Hyacinth’in devrimci örgütüne dahil epey zenginliğin tuzaklarından kurtulmaya başlar. “Çelişkili dürtülerin garip bir karışımı” ile boğuşan Hyacinth, hayattaki daha hoş şeyleri terk etmekte tereddüt eder: düzgün yemek, Fransız romanları ve yüksek sanat. Bu yeni, hoş tecrübelerin tadını çıkarmak ile her şeyi yerle bir edecek bir ideolojiye kendini büsbütün adamak ortasında gidip gelir.

Önde gelen liberaller, radikalizm hicvine karşın ünlü siyahi solcular üzere “Prenses Casamassima”dan ilham almışlardır.

Ralph Ellison, romanın önsözünün kopyasına ağır bir halde notlar ekledi. James Baldwin, romanı kendisini etkileyen 10 kitaptan biri olarak listeledi. Ve Siyah Güç militanlarına hangi kitabı önerdiği sorulduğunda Baldwin “Prenses Casamassima”dan bahsetti

James’in konusu, Rus romancı Ivan Turgenev’in Joseph Conrad’ın “Gizli Ajan”ını da etkileyen politik romanı “Virgin Soil”den esinlenmiş üzere görünüyor.

Her biri politik şiddeti inceleyen bu Yaldızlı Çağ romanları, bir devrimcinin zihnine girme sıkıntısıyla çaba ediyor.

Turgenev, Conrad ve James, uygun eğitimli, kültürlü ve hassas olan politik devrimcilerde büyüleyici bir şeyler buldular. Romanları, ömürde ve sanatta bu türlü bir mana bulan birinin ihtilal peşinde kendini feda edip etmeyeceğini soruyor. Kahramanlar kendilerini ve sevdikleri şeyleri yok edecek hareketlerde bulunabilirler mi…

.

Yine de üç romancı da kararsız bir kahramanın zihninden kıymetli şiddet anlarını anlatmayı reddediyor. “Virgin Soil”de devrimci aksiyonu ikinci elden duyuyorsunuz. “Gizli Ajan”da okuyucu, Greenwich Gözlemevi’ni gaye alan bombanın patladığını asla görmüyor, sadece bombacının dağılmış, fecî kalıntılarıyla göz göze geliyor…

“Prenses Casamassima” da birebir örüntüyü takip ediyor. James, Hyacinth’in ruh hallerinin “dokunaklı sürprizlerini” ve “ani öfke tutarsızlıklarını” anlatıyor. Lakin Hyacinth’in hayatını ihtilale adadığı sahneyi – ve Hyacinth’in başından geçenleri – anlatmaktan kaçınıyor. Okuyucu sahneyi fakat daha sonra, Hyacinth’in konuşmaları ve anıları aracılığıyla öğreniyor.

Son olarak, Hyacinth öldürmeye çağrıldıktan sonra – ve sonunu bozmayacağım – James o olayın sonrasını anlatıyor, fakat hareketin kendisini anlatmıyor.

Benzer formda, James ikincil karakterlerin ruhsal durumları için tam açıklamalara direniyor. Prenses asla neden bir sınıf haini olduğunu tam olarak söylemez. Ayrıyeten Hyacinth ve anlatıcının erişemeyeceği devrimci toplantılara katılıyor. Anlatıcı, garip bir biçimde, prensesin aksiyonlarını “muazzam bir anormallik” ve “açıklanabilecek olandan daha fazlası” olarak tanımlıyor.

“Garip” diyorum zira kurgusal bir dünyanın yaratıcısı olarak James, açıklamayı kolaylıkla deneyebilirdi. James’in romanları, karakterlerin aksiyonlarının nedenini, niyet süreçlerinin ünlü detaylı açıklamalarıyla sunuyor. Tekrar de, karakterleri beklenmedik formlarda davranarak açıklamaya meydan okuyacaktır.

Aynı gizem duygusu, Mangione davasına olan kamuoyunun hayranlığını açıklamaya yardımcı olabilecek özellikler taşıyor.

İnsanlar onun motivasyonunu anlamak istiyor. Mangione’nin Goodreads sayfasında yer alan kitaplar ve toplumsal medya hesaplarındaki paylaşımlar ipuçları veriyor ancak net yanıtlar sunmuyor.

Nispeten kısa manifestosu, sıhhat sigortası bölümünün “istismarını” ve “yolsuzluğunu ve açgözlülüğünü” ele alıyor. Mangione’nin sıhhat sistemine olan öfkesi açık…

Peki kendisi yahut ona yakın birinin bir talebi mi reddedildi? Tetikleyici bir ruhsal kırılma mı yaşandı?

Savcıların tez ettiği doğruysa, önünde yeterli bir hayat olan bu yeterli eğitimli, başarılı 26 yaşındaki adam neden değişim yaratmak için başka yollar yerine cinayeti seçsin? Thompson’ı kent merkezindeki bir sokakta beklerken aklından neler geçti? Mangione sıhhat sigortası şirketlerine olan nefretinden asla vazgeçmediyse, ölümcül şiddete başvurmaktan vazgeçti mi?

Kamuoyunun tüm gerçeklere sahip olduğu ender durumlarda bile, siyasi şiddet uygulayan birinin başının içine girmek zordur. Ve bu zorluk, olayı daha da ilgi cazibeli hale getirir.

Siyasi şiddet hakkında yazanların edebi gerçekçilik olarak bilinen tıbbın hudutlarına karşı çaba etmesi tesadüf değil.

Charles Dickens, Harriet Beecher Stowe ve George Eliot üzere romancılar, çağdaş ömrün karmaşık, birbirine bağlı sistemlerini yakalamaya çalıştılar. Bu edebi gerçekçiler, kurgularını şartların psikoloji üzerindeki tesirini incelemek için kullandılar. Birinin yetiştirilme şeklinin ve tecrübelerinin seçimlerini nasıl etkilediğini göstermek istediler.

Henry James’in mesleği gerçekçi romanın doruğunda başladı. Lakin Amanda Claybaugh üzere akademisyenlerin tez ettiği üzere, devrimci şiddeti temsil etmek gerçekçiliğin “ötesine geçmek” manasına geliyordu. Prenses Hyacinth ve öbür karakterler, gerçekçiliğin yapmayı arzuladığı halde tam olarak açıklanamaz. Ya da akademisyen Michaela Bronstein’ın yazdığı üzere, “Şiddet, gerçekçiliği reddeden edebi biçimlerin konusudur”

Muhafazakar James için, toplumu yıkmak isteyen devrimciler edebi biçimin hudutlarını zorladı. Ruhsal gerçekçilik, merkezi bir karaktere karşı bir ölçü sempati gerektirir. James, kendisine benzeyen bir devrimci yaratarak sorunu ele alır: yalnızca tek fikirli bir ideolog değil, usta bir zanaatkar, sanat aşığı ve hassas bir arkadaş. Hyacinth eşitlik davasına inanıyor üzere görünüyor. Lakin dünyayı olduğu üzere seven biri olarak şiddete başvurmaktan çekiniyor.

Koşullar bilindiğinde bile insan seçimlerinin gizemi, kendisinin sahiden siyasi cinayet işleyip işleyemeyeceğini merak eden James üzere muharrirleri meşgul etti.

Bilmiyor.

Ve bu yüzden kahramanının ruhunu keşfetmeye gelince, ortada bariz bir boşluk -zihinsel bir engel- var. Gerçekçi kurgusu asla tam bir anlayışa ulaşamadı.

Mangione’nin Thompson’ı öldürdüğü tezinin bu kadar dikkat çekmesinin birçok nedeni var: sıhhat sigortası kesimindeki meselelere ışık tutması, silahlı taarruzun ve Mangione’nin daha sonraki kaçışının çarpıcı detayları ve doğal ki Mangione’nin güzelliği.

Bu kadar çok ayrıntıyı bilmesine karşın, zihinsel durumu hala bir gizem”

NE OLMUŞTU

UnitedHealthcrae CEO’su Brian Thompson geçtiğimiz Aralık ayında Manhattan’da vurularak öldürüldü. Olayın akabinde güvenlik kameraları 26 yaşındaki Luigi Mangione’yi işaret etti. Bir mühlet sonra bir fast food restoranında yakalanan Mangione’nin varlıklı bir aileden geldiği, başarılı bir öğrenci olduğu, toplumsal münasebetlerinde olumlu davranışlar sergilediği gerçeklerinin ortaya çıkması bir yana gözaltına alındığı sırada çantasından çıkan manifesto, konut üretimi silah üzere ayrıntılar başları karıştırdı. Mangione hakkındaki ayrıntılar bilhassa toplumsal medyada onu yavaş yavaş bir idole dönüştürmeye başladı ve bu da başları karıştıran bir başka mevzu oldu…

Çeviri