BDDK raporu: Çoğunluğun hesabında 100 lira dahi yok
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) yeni Risk Merkezi raporu da adaletsizliğin geldiği önemli seviyeyi gözler önüne serdi. Buna nazaran ülkede mevcut mevduat hesaplarının toplam bakiyesinin yüzde 79’u, yüzde 1’lik bölümün elinde bulunuyor. Ülkede var olan banka hesaplarının yüzde 83’ü, 10 bin liraya kadar bakiyeye sahip hesaplardan oluşuyor. 166 milyon hesapta, toplam 132,7 milyar liralık bakiye bulunuyor. Yüzde 83’ü meydana getiren 10 bin liralık hesapların toplam mevduattaki hissesi ise yüzde 1 bile değil. Bu oran, hesaplar için yüzde 0,6 düzeyinde bulunuyor.
Türkiye’de her 3 şahıstan biri yoksulluk ve toplumsal dışlanma riskiyle karşı karşıyayken çoğunluğun banka hesaplarında 100 lira bile bulunmuyor. ‘‘Yüklü’’ hesaplarda ise bakiye oranı ise devasa boyutlara ulaşıyor. 1 milyon liranın üstünde bakiyesi bulunan 2,2 milyon hesabın toplam bakiyesi 16,2 trilyon liradan oluşuyor.
Ekonomi’den Alaattin Aktaş’ın hesaplamasına nazaran 1 milyon lira ve üzeri bakiye bulunan hesapların, hesap sayısındaki hissesi sadece yüzde 1,1 iken bu hesapların toplam mevduattaki hissesi yüzde 78,8’e çıkıyor. Hesabındaki para on bin liranın altında olan 166 milyon hesap sahibinin ortalama mevduatı 799 lira üzere düşük bir fiyatta kalıyor. Bunun yanında hesabındaki para 1 milyon liranın üstünde olan 2,2 milyon kişinin ortalama mevduatı tam 7,2 milyon lira olarak hesaplandı.
GELİRDE BÜYÜK DİLİM BİNDE BİRLİK AZINLIĞA GİDİYOR
Türkiye’deki en varlıklı yüzde 1’lik bölümün Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’dan (GSYH) aldığı hisse yüzde 14,6’ya ulaşırken bu oran Avrupa’da Türkiye’yi takip eden Bulgaristan’da 7,4’te kaldı. Bir öteki deyişle, Türkiye’de üretilen toplam gelirin yedide biri sırf binde birlik bir azınlığa gidiyor.
Bu eşitsizlik yalnızca GSYH bilgilerine de yansımıyor. TÜİK bilgilerine nazaran, en varlıklı yüzde 10’luk kesim ülkedeki her 100 liranın 39,2 lirasını cebine koyarken en fakir yüzde 20’lik bölümün toplam gelirden aldığı hisse sadece 6,3 lirada kalıyor. Üstelik en varlıklı yüzde 20’lik kesim toplam gelirin neredeyse yarısına denk gelen yüzde 48,1’i alıyor.
9 MİLYON 112 BİN KİŞİ 65 YAŞ ÜZERİ
Derin Yoksulluk Ağı’nın yaşlı yoksulluğu araştırmasının sonuçlarına nazaran, ülke nüfusunda 9 milyon 112 bin kişi, 65 ve üzeri yaşta, yaşlı niteliği taşıyor. Ülkede yaşlılar, devamlı fakirleşirken ağır işlerde çalışıyor, iş cinayetlerinde ömürden koparılıyor. Araştırma, yaşlı fakirlerinin boyutlarını ortaya koyarken TÜİK, OECD ve Eurostat bilgilerine de dikkati çekti.
2024’te yaşlıların yüzde 23,3’ü yoksulluk yahut toplumsal dışlanma riski altındaydı. Yaşlı fakirlerin sayısı, 3 yılda devamlı arttı. Eurostat bilgilerine nazaran bu oran yüzde 28,8 olarak hesaplanırken on yıl evvel bu oran yüzde 18,7’ydi. Pandeminin birinci yılı olan 2020’de dahi yaşlı yoksulluğu, yüzde 23,5 ile bugünden daha düşük düzeydeydi. Türkiye’de her 100 yaşlıdan 22’si, ömrünün dinlenme günlerini yoksullukla uğraş ederek geçiriyor. 2019 yılında bu oran 100 bireyden 19 kişi olarak hesaplanmıştı.
60 YAŞ ÜZERİ İŞ ARAYIŞINDA
Sadece yılın birinci 6 ayında 60 ve üzeri yaşta 9 bin 442 kişinin İŞKUR aracılığıyla işe girdiği tespit edildi. İŞKUR’a kayıtlı 28 bin yaşlı, çalışmak için iş bulmayı bekliyor.
Türkiye, OECD ülkeleri içinde 65 yaş üstü nüfusta gelir eşitsizliğinin en yüksek olduğu 5’nci ülke pozisyonunda. Derin Yoksulluk Ağı raporuna nazaran, her 4 haneden birinde en az 1 yaşlı yaşarken 1,75 milyon yaşlı ise tek başına yaşıyor.
“Maaşlara ve yardımlara yapılan artırımlar yüksek enflasyon ve bilhassa büyükşehirlerdeki konut kiraları dikkate alındığında temel ömür masraflarını karşılamada yetersiz kalıyor” denilen raporda, 65 yaş ve üzeri her 5 yaşlıdan yaklaşık 4’ü kronik hastalığa sahip olduğunun da altı çizildi. Yaklaşık 1,5 milyon bakım gereksinimi olan ve 1 milyona yakın kiracı yaşlının varlığına rağmen, Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın bilgilerine nazaran 2024 Aralık itibariyle Türkiye’de yaşlı bakım kuruluşlarının sayısı sadece 505. Bu tesislerde bakım gören toplam yaşlı sayısı 30 bin 668’de kaldı.
MİLYON DOLARLAR ARTTI
Dar gelirliler biriken borç yükü altında ezilirken azınlıktaki zenginler servetine servet kattı. Union Bank of Switzerland’ın (UBS) geçen ay yayınlanan 2025 Global Servet Raporu, ülkede servet dağılımının dengesizliğini ortaya koymuştu. Buna nazaran Türkiye, lokal para cinsinden serveti en çok azalan ülke olmasına karşın zenginler servetlerini katladı. Ülke, dolar milyoneri sıralamasında dünya lideri oldu. Rapora göre Türkiye, dolar milyoneri sayısı en çok artan ülke oldu. Bir evvelki yıl 61 bin olan dolar milyoneri sayısı raporun incelediği yılda 68 bine dayandı. Ülkede yetişkin başına düşen servet bir yılda yüzde 14 gerilerken güçlü azınlık gayrimenkul, altın, döviz ve faizle yararına kazanç kattı.
