Bakan Şimşek: Ekonomideki son çalkantı kalıcı değil

Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, Orman Genel Müdürlüğü’nde Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı’nın da iştirakiyle düzenlenen “IV. Tarım Orman Şurası Tarım İktisadı Atölyesi”nde, dezenflasyonun 2025’te güçlü bir biçimde devam edeceğini söyledi.

Bugüne kadar kamunun belirlediği fiyatları enflasyon gayesinin altında yahut yakınında tuttuklarını vurgulayan Şimşek, konut, besin ve güç arzını öncelikle ele aldıklarını bildirdi.

Şimşek, bütçe açığını bu yıl düşürmeyi hedeflediklerine dikkati çekerek, “Büyümede öngördüğümüzden daha fazla yavaşlama olabilir. Bu bütçe performansını sınırlayabilir lakin bizim esasen bütçe açığını düşürmekten niyetimiz Merkez Bankasının elini güçlendirmek ve enflasyonu aşağı çekmekti. Şayet enflasyon finansal şartların sıkılaşması ve büyümenin bir ölçü yavaşlaması nedeniyle esasen düşecekse bütçe açığının nispi olarak yahut gayemize oranla gelir ayağındaki performans zafiyeti yönetilebilir, anlatılabilir bir zafiyettir fakat bunlar için de şimdi çok erken.” diye konuştu.

“ELEŞTİRENLER YA BİZİ DUYMUYOR YA DA MAKUS NİYETLİLER”

Bütçede disiplinin kritik bir alan olduğuna işaret eden Şimşek, tasarrufu da bunun değerli bir kesimi olarak değerlendirdiklerini söz etti.

Şimşek, bu mevzuyu makro olarak ele aldıklarını lisana getirerek, şu değerlendirmede bulundu:

“Biz bazen 30 bin fitten bakıyoruz aşağıya, bazen 60 bin fitten. Öngörülemeyen sarsıntı ve faiz ödemeleri hariç, 2014-2023 devrine bakalım. TBMM tarafından onaylanan bütçe 100 lira iken her sene ortalama 109,1 lira harcanmış. Yani bütçenin üzerinde yüzde 9’luk bir sapma kelam konusu. Geçen sene sapma var mı? Yok. 100 liralık bütçenin 96,7 lirası harcanmış. Artık hasebiyle burada ‘Hani nerede disiplin, nerede tasarruf?’ diye soruyorsanız, toplam tasarruf bu kolay hesapla 1,2 trilyon lira. Biz bu mevzuda samimiyiz, ciddiyiz ve ortada net bir performans var. Bizim arz istikametli önlemleri artık eleştiriyorlar. ‘Sadece para siyaseti üzerinden enflasyon inmez’ diyorlar. İneceğini kim söylüyor ki? Ne vakit bunu argüman ettik? Biz esasen başından beri diyoruz ki bir taraftan doğal ki büyümede bir dengelenme, çok bir ısınma varsa onun denetim altına alınması lazım öteki taraftan da yatırım, istihdam, üretim ve ihracat üzerinden büyümenin devamı ve bilhassa de konut, besin ve yenilenebilir güç arzı noktasında önceliklendirme lazım. Eleştirenler ya bizi duymuyorlar, hürmet duyuyoruz, duymaları için de zati bu fırsatı kaçırmak istemedim ya da hakikaten berbat niyetliler.”

HEDEF YÖNETİLEBİLİR CARİ AÇIK

Şimşek, programın en kıymetli boyutlarından birinin besin arzı olduğunu belirterek, sulama ve toplulaştırma yatırımların hızlandırılması, besin arz zinciri ve lojistiğin aktifleştirilmesi ve organize tarım bölgelerinin geliştirilmesi bahislerinin en büyük öncelikleri olduğunu söyledi.

Kırsal nüfustaki azalmaya işaret eden Şimşek, burada yapılması gerekenin tarımı cazip hale getirmek, ölçeği daha fazla büyütmek ve teknolojiyi kullanmak olduğunu anlattı.

Şimşek, ölçek küçükken teknolojinin “rantabl” olmadığını tabir ederek, bunun için sulama ve toplulaştırmanın en kritik değişkenler olduğunu lisana getirdi.

Program sayesinde cari açığı ocak prestijiyle 55,5 milyar dolardan 11,5 milyar dolara, ulusal gelire oran olarak yüzde 5,4’ten yüzde 0,9’a düşürdüklerini vurgulayan Şimşek, şöyle devam etti:

“Biz bu sene cari açığın bir ölçü artmasını bekliyoruz fakat petrol fiyatları dünyadaki son gelişmelerden ötürü çöktü. Şayet petrol fiyatları bu düzeylerde kalırsa Türkiye’nin cari açık manasında bu sene bir sorunu olmayacak. Esasen beklemiyoruz, yönetilebilir bir cari açık hedefliyoruz. Türkiye sahiden bu devirde petrol, doğal gaz fiyatlarındaki düşüşten en fazla olumlu etkilenecek ülkelerin başında geliyor. Türkiye’nin brüt dış finansman muhtaçlığı da süratli bir formda azalıyor. Büyümede bir dengelenme var. 2023’te Türkiye yüzde 5 civarı büyürken net ihracatın katkısı eksi 3 puan fakat iç talebin katkısı 8. Bu, şu demek, kapalı bir iktisat olsaydık yüzde 8’in üzerinde büyüyor olacaktık ancak bu tipten yüksek süratli büyüme beraberinde cari açık ve enflasyon getiriyor. Zati bundan ötürü da değerli amaçlarımızdan biri büyümeyi kısa-orta vadede daha sürdürülebilir, istikrarlı hale getirmek, sonra yüksek sürdürülebilir büyümenin temellerini oluşturmak. Şu anda bu programın en büyük gayelerinden biri kısa vadede enflasyonu düşürürken bu dengeyi yürütmek, sonrasında da yüksek büyümeye temel oluşturmak.”

“ÜLKEDE ÖNEMLİ REZERV BİRİKTİ”

Şimşek, istihdam piyasasında şu an epey güzel bir noktada olduklarını lisana getirerek, 2024 yılında 1 milyona yakın net yeni istihdam oluşturduklarını söyledi.

İşsizlik oranlarının süratle düştüğüne dikkati çeken Şimşek, erkekler için işsizlik oranının tarihin en düşük seviyesinde olduğunu, bayanlarda işsizliğin de süratle düştüğünü kaydetti.

Program sayesinde kırılganlıkları azaltarak iktisadın iç ve dış şoklara karşı dayanıklılığını artırdıklarına işaret eden Şimşek, “Ülkenin önemli rezerv birikimi oldu. Eleştiriyorlar, ‘Rezervleri niçin kullanıyorsunuz?’ diye. Rezervler, iç ve dış şoklara karşı bir tampondur, doğal ki kullanılmak üzere biriktirilir. Şu anda Türkiye’nin rezerv konumu IMF’nin tarifine nazaran ki en geniş tariftir bu, ‘bir’dir. ‘Bir’ demek, rezerv yeterliliği sağlanmış durumda demektir ki bu mart sonu verisidir.” diye konuştu.

Şimşek, Kur Muhafazalı Mevduat’ın (KKM) da Türkiye için değerli bir şartlı yükümlülük olduğunu vurgulayarak, bunu azaltmanın Türkiye’ye ait belirsizlikleri azaltmak manasına geldiğini, orada da tepe pahası 144 milyar dolar civarındayken bugün bunu 22 milyar doların altına düşürdüklerini bildirdi.

Program sayesinde KKM’den çıkışın piyasalarda rastgele bir oynaklık yaratmadan muvaffakiyetle sağlandığını anlatan Şimşek, ülke risk priminin 700 baz puandan bugün 350 baz puan civarına düştüğünü aktardı.

Şimşek, son 3-4 günde ABD’nin dış ticaretteki korumacılık önlemlerini açıklamasıyla birçok ülkenin kredi risk priminin (CDS) Türkiye’den çok daha fazla arttığına dikkati çekti.

Mayıs 2023-Nisan 2025 devrinde Türkiye’nin CDS’si 356 baz puan düşerken misal ülkelerin 7 baz puan düştüğünü aktaran Şimşek, “Bu, bize emsal ülkelere nazaran çok düzgün bir performans ortaya koyduk demektir.” değerlendirmesinde bulundu.

AKTİF SANAYİ SİYASETİ YÜRÜTÜLECEK

Şimşek, dünyadaki büyük değişimleri görerek programı ona nazaran dizayn ettikleri bilgisini vererek, en değerli başlıklardan birinin “aktif sanayi politikası” olduğunu söyledi.

Sanayinin kendileri için tarım üzere stratejik ve öncelikli olduğunu vurgulayan Şimşek, şöyle konuştu:

“Sanayide katma kıymet zincirinde üst çıkmak, daha yüksek teknoloji, orta yüksek teknoloji bizim için şu anda en kritik alandır. Çok güçlü dayanaklar veriyoruz, vereceğiz. Öteki yapısal ıslahatlar beşere yatırımdır. Yatırım ortamının uygunlaştırılması, sermaye piyasalarının derinleştirilmesidir. Islahat süreklilik arz eder. Gayemiz verimliliği, rekabet gücünü artırmak. Yeşil dönüşüm bizim için bir moda değil, bir zorunluluktur.”

Türkiye’nin son 22-23 yılda 1 trilyon dolara yakın parayı petrol, doğal gaz ve türevlerinin ithalatına ödediğini anımsatan Şimşek, “Türkiye’nin borcu yarım trilyon doları geçti diyorlar. Türkiye’nin bu devirde yalnızca doğal gaza ödediği fatura 1 trilyon dolar civarı. Burada yeşil dönüşümü sağlayarak biz kalıcı bir biçimde Türkiye’nin istikrarlarını güzelleştireceğiz. Türkiye son yıllarda yeniden çok değerli petrol üretimi ve doğal gaz üretimi konusunda büyük yatırımlara, büyük atılımlara girdi. Bunun sayesinde bizim güçte dışa bağımlılığımız önümüzdeki yıllarda süratle düşecek. Münasebetiyle Türkiye’nin geleceğine ait tarım, güç dahil olmak üzere hiç karamsarlığa yer yoktur. Natürel ki dünya piyasalarında ve Türkiye’de iniş çıkışlar olacak. Bu işin tabiatıdır. Değerli olan dalga uzunluklarını yönetebilmektir. Ve yönettiğimiz kanısındayım.” tabirlerini kullandı.

YAPAY ZEKAYA YATIRIM ARTACAK

Dijital altyapıya da büyük öncelik verdiklerini belirten Şimşek, Yapay Zeka Hazırlık Endeksi’nde Türkiye’nin emsal ülkelerden çok daha güzel durumda olduğunu bildirdi.

Şimşek, gelişmiş ülkeleri bu hususta yakalamak için daha çok yatırım yapacaklarını lisana getirerek, “İnsan kaynağı manasında yapay zeka, bilgisayar bilimleri, bilgisayar mühendisliği, bilgi teknolojileri alanında biz ya birinci ya da ikinci sıradayız.” dedi.

Türkiye’nin global inovasyon liginde kişi başı gelire oranla üst-orta gelirli ülkeler ortasında dünyanın en yenilikçi üçüncü ülkesi olduğu bilgisini veren Şimşek, şunları kaydetti:

“Dijital altyapıda önümüzdeki 1-2 yıl içinde çok büyük atılımlar içinde olacağız. Fiber optik kapasitesinin genişletilmesi için yatırım yapılacak, 5G’ye yatırım yapılıyor. Büyük bilgi merkezleri konusunda önemli müzakereler, önemli yatırım konuları var. Ulusal GPS’in oluşturulmasından nükleer güç yatırımları, beşeri sermaye, düzenleyici ekosistem, yerli büyük lisan modelleri bütün bu alanlarda çalışmalar yapılıyor. Türkiye bütün bu hususlarda kendine misal ülkelerin hayli önünde.”

Konuşmaların akabinde, Bakan Yumaklı, Şimşek’e günün anısına şura plaketi takdim etti.