Bahis ekonomisinin toplumsal maliyetleri
Kepekçi, sırf ABD’de spor bahislerinin 2017’de 4,9 milyar dolarlık bir hacme sahipken 2023’te 121 milyar dolara çıktığını aktardı. Bahislerin yüzde 94’ünün online platformlarda yapılması, bölümün günlük hayatın içine kadar girdiğini gösteriyor.
Türkiye’de de tablo farklı değil. Spor Toto bilgilerine nazaran 2020’de spor bahislerinden elde edilen hasılat 63,4 milyar TL oldu. 2024’te vergi oranının %10’dan %5’e indirilmesiyle dalın daha da büyüdüğünü belirten Kepekçi, “Resmî bahis gelirleri yüksek ancak yasa dışı bahislerin 50 milyar dolar düzeylerine ulaştığı kestirim ediliyor. Bu sadece ekonomik kayıp değil; organize kabahat ve kara para aklama riski de barındırıyor” dedi.
BAĞIMLILIK RİSKİ
Yazar, ABD’de online bahislerin özgür bırakıldığı eyaletlerde bağımlılık yardım müracaatlarında önemli artış yaşandığını hatırlattı. Türkiye’de üniversite öğrencileri ortasında yapılan araştırmalarda da çarpıcı bilgiler bulunduğunu kaydetti:
-Öğrencilerin %41,4’ü hayatı boyunca en az bir sefer kumar oynamış,
-%21,5’i son bir ayda kumar oynamış,
-%15,3’ü internet üzerinden bahis yapmış.
En tanınan cinsin yasal spor bahisleri olduğuna işaret eden Kepekçi, erkek öğrencilerin bayanlara oranla çok daha yüksek oranda bahis oynadığını ve kumar geçmişinin ailelerde de zincirleme halde aktarıldığını vurguladı.
REKLAM BASKISI
Bahis gelirlerinden kulüplere aktarılan hisselerin gerçek pahasını kaybettiğini, bu nedenle kulüplerin adil biçimde faydalanamadığını belirten Kepekçi, agresif reklamların da gençleri gaye aldığını söyledi. “Bonuslar, fiyatsız oyunlar, saha kenarında dönen canlı bahis reklamları sporu bir oyun değil, bahis fırsatı üzere gösteriyor. Bu, sporun asli fonksiyonunu gölgeliyor” dedi.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Kepekçi, toplumsal ziyanları azaltmak için şu başlıklara dikkat çekti:
-Farkındalık kampanyaları ile gençlerin bilinçlendirilmesi,
-Sporun asli kimliğine dönüş için fiyatsız spor alanları ve kültürel etkinlikler,
-Kumar bağımlılığına karşı ruhsal dayanak ve rehabilitasyon merkezleri,
-Spor bahislerine sınırlama ve düzenlemeler.
Kepekçi’nin Yeni Bildiri’de yayımlanan yazısı şöyle:
Türkiye’de spor, milyonların ortak tutkusu. Fakat son yıllarda bu tutku, giderek artan bir formda bahisle iç içe geçiyor. Artık stadyumların heyecanı kadar, ekranların köşesinde dönen oranlar da gençlerin gündeminde. Sorulması gereken şu: Sporun birleştirici gücü, kumarın gölgesinde mi kayboluyor?
EKONOMİK DEV BİR SEKTÖR
Sadece ABD’de spor bahisleri 2017’de 4,9 milyar dolarlık bir hacme sahipti. 2023’te bu sayı 121 milyar dolara çıktı. Bahislerin %94’ü artık online platformlarda yapılıyor. Yani bahis, cep telefonlarıyla cebimize kadar girmiş durumda.
Türkiye’de de tablo benzeri. Spor Toto Teşkilatı datalarına nazaran sadece 2020’de spor bahislerinden elde edilen hasılat 63,4 milyar TL oldu. Üstelik 1 Ocak 2024’te yapılan düzenleme ile spor karşılaşmalarına dayalı müşterek bahislerden alınan vergi oranı %10’dan %5’e indirildi. Bu adım bölümün büyümesini kolaylaştırıyor. Lakin dalın büyümesi, toplumsal maliyetleri de beraberinde getiriyor.
Resmî bahis gelirleri bu kadar yüksek iken, yasa dışı bahislerin kestirimi hacminin 50 milyar dolar düzeylerinde olduğu tabir ediliyor. Bu sadece ekonomik kayıp değil; tıpkı vakitte kara para aklama, organize hata ve gençlerin suistimal edilmesi manasına geliyor.
BAĞIMLILIK RİSKİ BÜYÜYOR
ABD’de yapılan araştırmalar, çevrimiçi bahislerin açıldığı eyaletlerde yardım müracaatlarında önemli artış olduğunu gösteriyor: Massachusetts’te %47, New Jersey’de %34, New York’ta %37, Pennsylvania’da %50. Bu, online bahislerin bağımlılığı artırdığını ortaya koyuyor.
Türkiye’de üniversite öğrencileriyle yapılan araştırmalar da çarpıcı sonuçlar sunuyor:Öğrencilerin %41,4’ü hayatı boyunca en az bir defa kumar oynamış.
%21,5’i son bir ayda kumar oynamış.
%15,3’ü internetten kumar oynadığını belirtmiş.
En tanınan oyun çeşidi yasal spor bahis oyunu (%80,7).
Erkek öğrenciler, bayanlara nazaran çok daha yüksek oranda bahis oynuyor.
Kumar oynayanların yarısından fazlasının ailesinde de kumar geçmişi var.
Bu datalar, spor bahislerinin sırf ferdî bir cümbüş olmadığını; nesilden nesle geçen bir risk zinciri oluşturduğunu gösteriyor.
KULÜPLER VE GELİR ADALETİ
Bahis gelirlerinden spor kulüplerine de hisse aktarılıyor. Lakin kulüpler, bu hisselerin enflasyonla uyumlu artmadığını, gerçek kıymetinin eridiğini belirtiyor. Yani bahis üzerinden devasa paralar dönse de spor kulüplerinin bundan adil halde faydalanmadığı tenkitleri gündemde.
REKLAM VE GENÇLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Bir diğer sorun da agresif reklam stratejileri. Bonuslar, fiyatsız oyunlar, canlı bahis reklamları gençleri cezbediyor. Spor müsabakalarında saha kenarında dönen reklamlar, gençlerin sporu bir oyun değil, “bahis fırsatı” olarak algılamasına yol açıyor. Bu, sporun asli fonksiyonunu gölgeleyen en büyük tehlike.
ÇÖZÜM ARAYIŞI
Bahis, bir tarafıyla vergi gelirleri ve ekonomik katkı demek. Fakat toplumsal ziyanları göz arkası edilemeyecek kadar büyük. Bu noktada tahlil birkaç başlıkta özetlenebilir:Farkındalık kampanyaları: Gençlerin bilinçlendirilmesi, bahis bağımlılığının husus bağımlılığı kadar önemli bir risk olduğunun anlatılması.
Alternatifler: Sporun asli kimliğine dönüş; gençlere fiyatsız spor alanları, kulüp faaliyetleri ve kültürel etkinlikler sunulmalı.
Tedavi ve takviye: Kumar bağımlılığı için ruhsal danışmanlık ve rehabilitasyon merkezleri yaygınlaştırılmalı.
Spor bahislerine sınırlama: Sporun gerçek istikametini ön plana çıkaracak projeler geliştirilmeli.
AHKÂM-I HATİME
Spor, toplumları birleştiren, sıhhati ve dostluğu teşvik eden bir alandır. Fakat bahis, bu birleştirici gücü zedeliyor. Bugün spor alanlarında gördüğümüz skor tabelaları kadar bahis oranları konuşuluyorsa, gelecekte gençlerin kaybettiği yalnızca para değil; umut, sıhhat ve aile olacak.
Unutmayalım: Spor bir oyun, bahis ise bir tuzaktır. Sporun geleceğini kurtarmak için gençleri bu tuzaktan korumak zorundayız.
