Ayşe Barım soruşturmasına nitelikli bakış

“Bir haftadır kültür-sanat topluluğunda ve magazin basınında yoğun biçimde konuşulan oyunculuk ajansı sahibi Ayşe Barım olayı ve monopolleşme savları resmi açıdan şimdilik soruşturma biçiminde sürerken, bu olayın rastgele bir hukuki-cezai sonuçla noktalanacağını sanmadığımı baştan söyleyeyim. Sonuçta bir insanın bu piyasada “işini düzgün yaptığı için” suçlanması ve pek mantıklı gelmiyor bana ve neresinden bakılsa Ayşe Barım, başarılı ve işini âlâ yapan bir menajer!

En genel sınırlarıyla oyuncu-ünlü menajerliği, kendi ajansına bağlı sanatkarın tanıtım faaliyetleriyle ilgili hakikat kararlar vermek ve “belirleyici rol oynamak” biçiminde tanımlanabilir. İlgili olduğu dünyaya, kültür-sanata dair hiçbir özel yetenek gerektirmeyen bir iştir bu. Çalışkan, hırslı, işbilir, gerçek temaslara sahip, girişken kişiliğiniz, suyun başını tutma hüneriniz sayesinde para kazanıp, sanatçınıza para kazandırırsınız. Kıymetli olan “malınızı” âlâ pazarlayabilmek, belirleyici rol oynayabilmektir.

Barım da bu piyasanın kurallarına nazaran oynuyor, oyunculara doğal olarak “mal” muamelesi yapıyor, değişim kıymetlerini hesaplıyor, kârlı biçimde pazarlıyor, “kötü paranın güzel parayı kovması” yasası da ister istemez sonuçlarını gösteriyor. O işini güzel yaptığı, belirleyici olabildiği için çok makus oyuncuların durmadan başrol kapabildiğine de şahit oluyoruz çaresizce.

Eh, bugüne dek ajansa bağlı hiçbir sanatçı da çıkıp “Mal değiliz biz!” demediğine nazaran, “Ya içindesin çemberin ya da dışında…” gerçeği kararını yürütüyor, sistem sürüp gidiyor. Gün geliyor, o çok Atatürkçü, çok çağdaş, çok laik, çok özgürlükçü oyuncu topluluğu, Disney’in Atatürk dizisini kendi ülkesinde engellemesine gıkını bile çıkaramıyor lakin ne gam!

BEETHOVEN’IN ACISI

Kendisini hükümdarlardan ve soylulardan üstün gören Beethoven, “Yeryüzünde büyük bir sanat emanetçisi olmalıdır. Sanatçı yapıtlarını buraya vermeli ve karşılığında kendisi için gerekli şeyleri almalıdır. Ancak günümüz şartlarında sanatçı yarı tüccar olmak zorundadır. Buna yürek dayanır mı?” derken çok haklıydı ve gerçek bir acı duyuyordu.

Kilise, saray ya da varlıklı bir soylunun kanatları altına girmeye yanaşmayan, “patronsuzluk” konusunda sanat tarihinin birinci büyük adımlarından birini atan Mozart kendisini hiçbir vakit satmadığı için Mozart oldu.

Ama artık sanat piyasasını bankaların, milletlerarası fonların, lobilerin belirlediği bir dünyada, kim çıkıp da küçük aktör Ayşe Barım’a bir laf söyleyebilir, kim başkaldırabilir, gemileri yakmış birkaç isim dışında kim gerçekleri lisana getirebilir ki? Büyük çoğunluk istekli biçimde yarı tüccar olmayı kabullenmiş durumda, hiç kimse acı duymuyor ve gerçekte kimsenin “bağımsız sanatçı” olmaya, dayanışmaya falan niyeti yok.

Müzik sanatçısı-şarkıcı Aylin Aslım’ın X’teki şu isyanı burada da yankılansın: “Nerde kaldı bayan dayanışması? Ben de onu diyorum ya, nerde kaldı? Koltukların ortasına falan yeterlice baktınız mı? Şeyde de olabilir, son anda değişen dizi/film takımlarında filan. Konutta işsiz oturmaktan intiharın eşiğine gelen bayan meslektaşlarınızda da kalmış olabilir. Bi daha bakın ya üşenmeyin.”

Peki ancak siz bu bir haftalık müddette sinema derneklerinin, oyuncu sendikalarının, meslek örgütlerinin ortaya çıkıp da dişe dokunur bir açıklama yaptığını, bu gidişata ya da somut olaya itiraz ettiğini gördünüz mü? Hepsi susuyor, hepsi çekiniyor, bu çarkın dişlileri ortasına çomak sokmaktan korkuyor. Yalnızca kendi ortalarında fısıldaşıyorlar, o kadar.

‘VESAYET KIRICILIKTA’ YENİ HAMLE

Meselenin karşı cephesinde ise 2002’den bu yana durmadan “Eserlerimizle, filmlerimizle geldik geliyoruz. Sanat piyasasındaki sol vesayeti kıracağız” diyen iktidar-AKP yanlısı, İslami sanatçı cephesi var. Bu denli yıldır onca imkana ve maddi teşvike karşın ortaya tek bir yeni eser koyulamaması, tek bir sanatçı yetiştirilememesi bir yana, Gezi’nin tüm hıncını dört-beş bireyden çıkardıkları üzere Ayşe Barım’la ilgili tezleri da iktidar dayanaklı “vesayet kırıcılıkta” yeni atılım alanı olarak gördükleri çok açık. Bu kesitin kendi içindeki arbede dövüş, ayak kaydırma, takviye bölüşememe ve monopolleşme örneklerine şimdilik girmeyeyim lakin şunu da söyleyeyim: Ayşe Barım olayından size ekmek ve yeni bir Epstein olayı çıkmaz, hiç girmeyin bu mevzulara.”