Ali Sabancı’ya ‘devlet kuşu’

Ali Sabancı’nın sahibi olduğu Pegasus Hava Yolları’nın satın aldığı 44 yeni uçağın, devlet tarafından sağlanan teşviklerle finanse edildiği söz edildi. Üniversal gazetesinden Uğur Güçlü’nün haberinde hususa dair şunlar yer aldı:

Son iki yılda 34 milyar lira net kâr elde eden şirket, piyasa bedeli yaklaşık 4.4 milyar dolar (167 milyar lira) olan bu uçak maliyetinin tamamı vergi indirimlerinden yararlandı. Bu teşvikler, 2009 yılında yürürlüğe giren yatırım teşvik programı kapsamında gerçekleştirildi. Şirketin milyarlarca dolarlık yatırımı neredeyse hiçbir öz kaynak kullanmadan gerçekleştirmesi mümkün hale geldi.

Türkiye, enflasyonun yüzde 65’i aştığı 2023 yılının son günlerinde, Sabiha Gökçen Havalimanı’nda ikinci pistin açılışı gerçekleştirildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Pegasus Hava Yolları’nın işvereni Ali Sabancı’ya “Ali Bey, artık ikinci pist de devreye girdi. Bak, Türk Hava Yolları 300 tane uçak alacak sen kaç tane alacaksın?​” diye sorduğu, Sabancı’nın ise “Biz de 150 tane alacağız inşallah.” dediği tabir edildi.

Sabancı, 19 Aralık 2024’te Boeing ile 200 uçaklık dev bir sipariş muahedesine imza attı. Pegasus CEO’su Güliz Öztürk, basına yaptığı açıklamada 100 uçağın kesin sipariş olduğunu, kalan 100’ün ise kıymetlendirme etabında bulunduğunu duyurdu.

Peki, bu dev yatırım nasıl finanse edildi?

Satın alınan 100 uçağın tamamı, Erdoğan’ın başbakan, Mehmet Şimşek’in maliye bakanı olduğu Bakanlar Kurulu tarafından 2009’da çıkarılan karar kapsamında Türkiye Cumhuriyeti hükümeti yatırım teşvik programı kapsamına alındı. 100 uçağın 84’ü için yüzde 50, 16’sı için ise yüzde 15 oranında yatırıma katkı teşviki belirlendi. Böylelikle, kulak tersten tutuldu ve uçakların 44’ü Sabancı’ya “bedelsiz” sağlandı.

Her biri en az 100 milyon dolar piyasa bedeli olan 100 uçak alındı. Toplam yatırım: 10 milyar dolar.

16 uçak için yüzde 15 yatırıma katkı: 1.6 milyar dolar x yüzde 15% = 240 milyon dolar teşvik.

84 uçak için yüzde 50 yatırıma katkı: 8.4 milyar dolar x 50% = 4.2 milyar dolar teşvik.

Toplam iddiası asgarî teşvik meblağı: 4.44 milyar dolar.

Bu, devletin Sabancı’ya 44 uçak armağan ettiği manasına geliyor.

PEGASUS’UN KURUMLAR VERGİSİ YÜZDE 2.5’E DÜŞÜRÜLDÜ

16 uçak için kurumlar vergisi yüzde 25’ten yüzde 12.5’e çekildi. 84 uçak içinse, yüzde 2.5 üzere sembolik bir orana indirildi. Yani, devletin sunduğu vergi avantajı ile Pegasus, milyarlarca dolarlık yatırımı cebinden neredeyse hiç harcama yapmadan gerçekleştirdi.

Öte yandan 2024 yılı prestijiyle taban fiyatlı bir personel yılda 101 bin lira direkt vergi öderken, son iki yılda 34 milyar lira net kâr (Dünkü kur ile 928 milyon dolar) elde eden Pegasus için vergi oranı yüzde 2.5’e düşürüldü. Pegasus’un 2 yıllık net kârı 35 bin lira net fiyat alan 81 bin emekçinin yıllık toplam fiyatına denk. 35 bin lira net fiyat alan personel, net gelirinin yüzde 24’ü kadar direkt vergi ödedi.

AKP’nin 16 Temmuz 2009’da yayımladığı Bakanlar Kurulu kararıyla teşvik, vergi muafiyet ve istisnasının önü açıldı. “Yatırımlarda devlet yardımları hakkında karar”ı imza altına alan Bakanlar Şurasında Periyodun Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Devlet Bakanı Ali Babacan, Devlet Bakanı Cevdet Yılmaz, Devlet Bakanı Bülent Arınç üzere isimler yer alıyordu.