Adidas ve Prada: Kültür gasbı nedir bilir misiniz… Tanesi bin Euro
Adidas’ın Kolomb öncesi sandaletlerden intihal yaptığı sav edildi. Üç şeritli marka, Aztek kültüründen esinlendiği açıkça görülen bir ayakkabı çeşidi satıyor. Meksika’nın Oaxaca eyaletinin valisi, yasal süreç başlatmakla tehdit etti.
KÜLTÜR GASPİ
Meksika’nın Oaxaca eyaletinin valisi Salomón Jara Cruz, üç şeritli markanın klâsik bir sandaleti taklit ettiği savıyla yasal süreç başlattı. Mexico Daily News’in haberine nazaran, “Vali, tasarımcıların sandalete ilham veren imzası olan ‘huarache’ zanaatının sahibi olan Villa Hidalgo Yalalág [Oaxaca eyaletinde bir topluluk] üyelerinin onayını almamış olmasından kaygı duyduğunu lisana getirdi. Ayrıyeten yeni ayakkabı için ‘Oaxaca’ isminin kullanılmasına da itiraz etti.” Cruz, bunu bir cins “kültürel ödünçleme” olarak nitelendirdi.
ÖRGÜLÜ AYAKKABIYI TAKLİT ETTİLER İDDİASI
Anlaşmazlığın konusu, Adidas’ın “Oaxaca Slip-On” modelinin tasarımı. Kolomb öncesi tekniklerden türetilen ve günümüzde Mexico City’nin güneyindeki Oaxaca eyaletinde yaşayan topluluk tarafından üretilen “huarache” ismi verilen örgülü bir ayakkabı.
TASARIMCISI MEKSİKALI; KÜLTÜRE HÜRMET DUYAN BİR MARKADIR
Yeni ayakkabının dizayncısı Meksikalı Amerikalı dizayncı Willy Chavarria. Chavarria, uzman mecmua Sneaker News’e verdiği röportajda, “Kültüre en somut formda hürmet duyan ve paha veren bir şirketle çalışmaktan büyük gurur duyduğunu” söyledi.
ÜNLÜ MODA MARKASI MAHALLÎ HALKIN İŞLEMELERİNİ ÇALMIŞTI
Birkaç ay evvel, Hñahñu yerli topluluğundan zanaatkârlar, Mexico City kent merkezinde protesto gösterisi düzenledi. Husus, halkının kültürel bir öğesi olan “flor y canto” ikonografisinin, belediye ve eyalet hükümetlerinden de dayanak alan bir iş bayanı tarafından 2023 yılında sahiplenilmesi… Pekala kimdi bu bayan? Carolina Herrera. Venezuelalı Amerikalı bir moda dizayncısı. Şahsî biçimiyle tanınan Herrera, 1980’de kendi ismini taşıyan markasını kurdu. İşte suçlanan bu marka. Meksika’da Kültür Bakanı Alejandra Frausto, söz konusu markanın dizayncıları Carolina Herrera ve Wes Gordon’a, lüks markanın son koleksiyonundaki birçok giyside yerli kültürel öğelerin kullanılmasıyla ilgili bir şikayet mektubu göndererek, bunu bir “el koyma eylemi” olarak nitelendirmiş ve dava açmıştı.
PRADA DA TERLİKLERİ ÇALDI ADEDİNİ BİN EURO’DAN SATTI
Birkaç hafta evvel Prada, sandaletleri çalarak Kolhapur’un (Hindistan’ın Maharaştra eyaletinde bulunan bir şehirdir) Hint mirasını yağmalamakla suçlanmıştı. Prada, Milano’da Moda Haftası podyumlarında yeni deri sandalet serisini tanıttı. 7000 kilometre uzakta, güneybatı Hindistan’da, Al-Jazeera’ya röportaj veren genç deri çalışanı Harish Kurade şöyle diyordu; “Dünyanın gözü Kolhapur’daki terliklerimize dikilmiş durumda. Bizim bilgi birikimimizi çaldılar”. Sözkonusu olan, “Tipik örgülü deri kayışları, karmaşık kısmı ve sağlam yapısıyla ünlü” sandaletler. Bunlar yalnızca ayakkabı değil: Bunlar bölgesel kimliğin ve kuşaktan nesile aktarılan zanaatkârlık bilgisinin sembolüdür. 20 binden fazla aile bu işten ekmek yiyor. Hindistan’ın, bu bölgenin terliklerinin coğrafik işaretini kabul ettiğini de hatırlatmakta yarar var. Tüm bunlara karşın Prada, bu kültürel mirastan bahsetmemesi büyük tenkit aldı. Daha da ilginci, ünlü marka bu terliklerinin satış fiyatını çifti 1000 euro olarak açıkladı. Hindistan’da ailelerin ürettikleri terlikler çiftini 500 ile 1000 rupi ortasında satıyorlar. Yani 232 lira ile yaklaşık 500 lira ortasında.
ADİDAS HİNDİSTAN’DA SATACAK MI
Kültürel ödünç alma kavramı bugüne kadar yasal düzenlemelerin kapsamı dışında kaldı. Fakat, Amerikan kanalı CNN’in web sitesine nazaran, “Oaxaca eyalet yetkililerinin bir seçeneği, fikri mülkiyetin korunmasından sorumlu Meksika federal kurumu olan Meksika Endüstriyel Mülkiyet Enstitüsü’ne (IMPI) şikayette bulunmaktır. IMPI, Oaxaca eyaleti lehine karar verirse, bu durum Adidas’ın bu modeli Meksika’da satmasını engelleyebilir.
Sina Koloğlu
