ABD’li ekonomist yine uyardı: Çöküş süreci yaşıyoruz

Dünyanın en büyük hedge fonu olan Bridgewater Associates’in kurucusu Ray Dalio, Pazar günü NBC News’te yayımlanan ‘Meet the Press’ programında, ABD Başkanı Donald Trump’ın ekonomk siyasetlerin kıymetlendirdi.

Programın sunucusu Kristen Welker’ın Trump’ın vergi siyasetleri nedeniyle ABD’nin resesyona girip girmeyeceği istikametindeki sorusuna, karşılık veren ünlü ekonomist, Trump’ın tarifeleri ve öbür ekonomik siyasetleri düzgün bir biçimde yönetmemesi halinde “resesyondan daha makûs bir şey” konusunda kaygılı olduğunu söyledi.

ABD iktisadıyla ilgili “Şu anda bir karar alma noktasındayız ve resesyona çok yakınız” diyen Dalio, “Eğer bu yeterli yönetilmezse, resesyondan daha berbat bir şeyin olmasından telaş duyuyorum.” ikazında bulundu.

‘PARA SİSTEMİNİN ÇÖKÜŞÜ İLE KARŞI KARŞIYAYIZ’

Dalio, uzun müddettir toplumsal medyada lisana getirdiği bir bahis olan “para sisteminin çöküşüyle” karşı karşıya olunduğu konusunda ikazda bulundu. “İç nizamımızda esaslı değişimler yaşıyoruz. Tıpkı vakitte dünya nizamında de esaslı değişimler yaşanıyor. Bu 1930’lara (büyük buhran yılları) çok benziyor. Tarihi inceledim ve bu cins şeyler tekrar tekrar tekerrür ediyor,”

Vergilerin, çok borçlanmanın ve “mevcut güce meydan okuyan yükselen bir gücün” birleşiminin “son derece sarsıcı değişiklikler” olduğunu belirten Dalio, “Bu sürecin nasıl yönetileceği, resesyondan çok daha makûs bir sonucu doğurabilir” sözlerini kullandı.

‘HATTA ASKERİ ÇATIŞMA…’

Dalio, yayında yaptığı değerlendirmede, bu durumun “çok düzgün bir biçimde yönetilebileceğini” belirterek, Kongre üyelerini bütçe açığını ülkenin ekonomik faaliyetlerinin bir ölçütü olan gayrisafi yurt içi hasılanın yüzde 3’üne kadar indirmeyi taahhüt etmeye çağırdı ve “Eğer bunu yapmazlarsa, borç arz-talep dengesizliği öteki meselelerle tıpkı anda yaşanacak ve bu durumun sonuçları olağan bir resesyondan çok daha makus olacak” dedi.

Dalio, NBC’nin bu yapılmazsa olabilecek en makus senaryo sorusuna ise dünya için kritik bir karşılık vererek “paranın pahası, bildiğimiz manada olağan bir demokraside olmayan iç çatışmalar, dünya iktisadını önemli biçimde sarsacak milletlerarası bir çatışma ve hatta askeri bir çatışma” konusunda kaygılı olduğunu tabir etti.

2008 KRİZİNİ ÖNGÖRDÜ

Dalio, daha evvel 2008 finansal krizini öngörmüştü. Dalio’nun fon şirketi Bridgewater, 2007’de yaşanacak krizden evvel “sistem içindeki gömülü risklerin hayli büyük olduğunu” bildirmişti. Birkaç ay sonra şirket, faiz oranlarının “finansal sistemin kırılma noktasına kadar” yükseleceğini öngördü ve “bu finansal piyasa bulaşmasının nasıl sonuçlanacağını kimse bilmiyor” açıklamasında bulundu. Aylar sonra resesyon başladı.

Dalio, geçen hafta X hesabından yayımladığı uzun bir yazıda, Trump’ın vergi artışlarında süreksiz indirime gitmesinden evvel, bunun “çok değerli gelişme” olduğunu belirtti ve insanların “vergiler de dahil olmak üzere, her şeyi yönlendiren çok daha büyük ve çok daha kıymetli dinamikleri büyük ölçüde göz gerisi ettiğini” kaydetti.

‘ÇÖKÜŞ SÜRECİ YAŞIYORUZ’

Para, siyaset ve jeopolitik düzlemlerde klasik bir çöküş süreci yaşandığını belirten ekonomist “Bu cins çöküşler bir ömürde sırf bir kere yaşanır, fakat tarih boyunca misal sürdürülemez şartlar oluştuğunda tekraren meydana gelmiştir.” dedi.

Dalio, son periyotta bilhassa ABD borcunun sürdürülemez biçimde artması, Çin üzere alacaklı ülkelerin bu borcun çok büyük kısmını elinde tutması ve ABD’de üretimin düşmesi sebebiyle temel muhtaçlıklar için dışa bağımlılığın artması üzere mevzulara dikkat çekmişti.

SİTEMİN ÇÖKTÜĞÜ İSTİKAMETİNDEKİ YORUMLAR YENİ DEĞİL

Dalio sisteme yönelik ihtarlarını daha evvel de pek çok sefer yenilemişti. Dalio “Çoğu insan için kapitalizm artık çalışmıyor.” tabirleri 2022’de Der Spiegel’da da kendine yer bulmuştu.

Almanya’nın liberal sol görüşlü dergisi Der Spiegel, 30 aralık 2022 tarihli sayısında da “Kapitalizm eleştirisi artık nüfusun marjinal bir kısmıyla hudutlu değil” demişti.

“Artık gereğince beşere yarar sağlamayan” bir sistem olan kapitalizmin fonksiyon bozukluklarını incelemeyi öneren mecmua, kapağında kullandığı Marx görseliyle yansıların maksadına yerleşmişti. Kapak görselinde Marx’ın ömrü boyunca savunduğu emekçi sınıfı, proleterya ihtilaline ve komünizme dair bir simge kullanmayan mecmua, “Sola yönelen haftalık, pek çok şeyin artık işe yaramadığını garanti ediyor. Globalleşme, Alman ekonomik modelini de beraberinde getirerek paramparça olacak. Milletlerarası toplum kendisini rakip bloklara kilitliyor, enflasyon güçlü ve yoksul ortasındaki eşitsizliği daha da derinleştiriyor ve iklim amaçlarımızın neredeyse tamamını kaçırdık.” sözlerini kullanmıştı. Der Spiegel’e nazaran büyük bankalarda yahut danışmanlık firmalarında bile kapitalizm eleştirisi duyulur hale geldi.

Spiegel, bu sayısında, servetini alternatif fonlar alanında kazanan ünlü abd’li ekonomist Ray Dalio’dan “Çoğu insan için kapitalizm artık çalışmıyor.” alıntısını yapmıştı.